BNH LUN THI CUC :
T CU TRНC

PHM QUC BO


30 thng 4, 1994 nh du 20 nm k t ngy 30-4-75, ang ghi m nt nhn quyn trong cuc tranh u cho mt nܧc Vit Nam t do v dn ch ca ngܩi Vit trong v ngoi nܧc.

Nt nhn quyn r rt v d nhn ra nht trong cuc tranh u ny, ljn Ƕ sut hai mi nm qua chnh quyn v ng cng sn Vit Nam, cng nh cc th lc chnh tr th gii v Hoa K, v tnh hay c vi dp chnh ngha ca dn tc Vit Nam, trong c thnh phn Vit Nam Cng Ha v Qun Lc Vit Nam Cng Ha, m khng sao toi ܮc. Ti liu sai lc gn nht phi k l cun hi k ca cu b trܪng quc phng Hoa K Robert S. McNamara: "In Retrospect: The Tragedy and Lessons of Vietnam." Sai lc bi v sch ch ni ljn s sai lm ca gii lnh o Hoa K m khng th hin ܮc quan im chung ca ngܩi Vit, thm ch ca c ngܩi M, lc by gi.

Tng Thng Bill Clinton v gii lnh o CSVN NJu ng li khen ng McNamara trung thc, chn tht v can m chnh thc nhn li lm c, v ng thi cng ch rng ng y ln ting hi tr. Trong khi cc cu chin binh M chin u ti Vit Nam v cc cng ng Vit hi ngoi ang lin tip phn i gay gt cun hi k ny.

HI K CA NG MCNAMARA VN KHNG SOI R S THC LCH S

Vi mt ci nhn khch quan ca lch s soi ri vo cun hi k ca ng McNamara, chng ta nhn ra nhng im sau y:

- Bi cnh th gii ca my nm u thp nin 1950 v v tr chnh tr a d ca min Nam Vit Nam sau Hip nh Geneva, thng 7, 1954: Th gii chia lm hai phe, T bn-Cng sn, v cuc chin Triu Tin tip ni nh Th chin ang khin cho Hoa K say men chin thng. Min Nam Vit Nam lc ܮc quan nim nh mt th "tin n chng cng ca th gii t do Chu." Do , min Nam Vit Nam nu sp ǰ phi nh hܪng ljn nn an ninh ca Chu, ri ca th gii ni chung, trong c Ty u v Hoa K. y l mt chin lܮc ng. V tng thng M John Fitzgerald Kennedy lc quyt nh mt chnh sch ng l Hoa K khng can thip qun s vo Vit Nam m ch gip hun luyn v tip vn (nh chng 2 cun hi k vit). Chnh sch ny ng ch Hoa K ch nn tham d vo Vit Nam, lm sao min Nam mnh v qun s m bo an ninh lnh th, pht trin kinh t v thng tin t do, dn ch v x hi Nj t ng u vi min Bc, mt cch khn ngoan v uyn chuyn theo nhu cu cn thit tng giai on mt. Chnh sch ny sai ch Hoa K can thip ljn mc Ƕ a ti ci cht ca hai anh em ng Ng nh Dim (chng 3).

- Cc chng k tip ca cun hi k ny cho thy chnh sch Hoa K mi lc nhn su vo sai lm trong thi Ƕ trc tip can thip vo Vit Nam, c qun s ln chnh tr. Chnh sch sai lm ny a ljn s tht bi su xa v no n cho Hoa K: Phn ng chng i ca dn M b thi ln thnh phong tro phn chin. V ng thi phn ng chng i ca dn Vit tr nn chiu bi "chng M cu nܧc" v "mt trn gii phng," mt th ngy to hp thi trang, min Nam Vit Nam. Chnh nhng phong tro, chiu bi v tng lp va nu a thi cuc ljn ch Hoa K m ni nhc nh rt lui, v Vit Nam Nj mt c hi thng tin nh i Hn hin nay.

- Nhn nh v qu kh sai lm nh vy nn ng nhin McNamara vn tip tc sai lm mi mi: ng ta kt lun sai chng 11, chng cui ca cun hi k. Tm li, t cun hi k ca ng McNamara, chng ta rt ra ܮc t nht my nhn nh:

- Hoa K lc thit tr a d chnh tr ng nhng thc thi bng chnh sch sai lm. Chnh sch sai lm ny ca chnh quyn Hoa K l i tܮng cho phong tro phn chin ca dn M. Khi chnh sch sai lm khng cn ܮc thc hin na th phong tro phn chin cng chm dt lun. Tt c ch cn l bi hc ca lch s.

- Cho nn tt c nhng ai chu au kh hay hy sinh trong cuc chin NJu v l tܪng dn ch t do, h NJu phi ܮc vinh danh, d l qun dn Hoa K hay Vit Nam Cng Ha.

- Cun hi k ny cng nh tt c cc ti liu sch bo, phim nh Hoa K trong sut 20 nm nay NJu ܮc thc hin trn cn bn quan im Nj bin minh cho tng lp no ca dn Hoa K, khng h trung thc v khch quan ng ngha, cho nn s thc lch s Vit Nam cn i s khng bao gi sng t nu chng ta khng t vch ra.

KHI HAI TH LC TI PHIT V NG PHIT MUN BT TAY NHAU

Th cn thc trng Vit Nam hin i ra sao? Chng l chng ta cng khng chu lm sng t bng cch trnh nhn thng vo vn NJ hay sao?

Nhng ngܩi hi ngoi c dp v thm qu hng a ra mt s nhn xt rng k t nhng nm cui thp nin 1980 khi chnh quyn trong nܧc cho ci m kinh t th mi lc mi sinh hot lin tip tr nn linh Ƕng v d di ljn Ƕ hn lon c ci x hi . Nht l khi Hoa K hy b cm vn (thng 2, 94), dn chng sut t Nam ra Bc NJu thc s mng r v hi h, quay qut tm mi cch kim thm li nhun Nj ci thin ǩi sng, t ci n ci mc tr i, vn b li t tng qu nhiu nm thng ri. Tuy nhin tt c li nhun v ti sn quc gia NJu dn vo ti my nhm thiu s thn th quyn lc v bn c mi chy c, cn hu ht dn chng t nng thn ra th thnh vn sng trong vng c cc ngho kh. Trong khi , t ai b lng ph, cng sn sang nhܮng hay chim ng v mi sinh b nhim hn bao gi.

Trong mt cuc phng vn, ng Trng Tn Sang ch tch y ban nhn dn thnh ph H Ch Minh, tc Si Gn, t ra ht sc ha hon: Khng nh khng mt ngܩi M mt tch no cn sng st ti Vit Nam... v c thnh ph ang n lc quyn r u t ngoi quc, to thm vic lm, pht trin cc dch v y t, gio dc v x hi... Nj cui cng ng tha thit ku gi s ha gii hon ton gia Hoa K v Vit Nam, d nhin l Vit Nam dܧi s lnh o ca ng cng sn Vit Nam (Vietnamese mayor urges reconciliation ca William Tuohy, L.A. Times 29-4-95).

Cng lc, sut thng 4 sang u thng 5 ny, truyn thng Hoa K lin tip ǥc bit ch tm ljn s kin nh du 20 nm k t ngy 30-4-75, c ni dung nhn li v ti xt qu kh nh chng trnh "The Fall of Saigon" ca i Discovery hay "Vietnam coming to terms" ca i CNN.

Tuy nhin, hu ht bo ch M NJu c nhng bi vit qui m ln nhm din t tnh trng kinh t sng sa nh mt yu t ng k nht hin nay Vit Nam. T nht bo Los Angeles Times ljn New York Times. T 27 trang bi v hnh nh The New Saigon ca nguyt san National Geographic s thng 4-95, ljn 6 trang bi Back in Business trong s 5 bi vit v Vit Nam ca tun bo Time, 24-4-95.

Nu trong bi The New Saigon, tc gi Tracy Dahlby c by t s cn trng lo ngi v mt tri en ti ca tin trnh ci cch kinh t bng cu: "...tin qu nhanh trong pht trin kinh t th s thm tham nhng bun lu, im v cc tri khoy kinh t. Cn nu tin qu chm, u t ngoi quc s rt lui." (trang 82, National Geographic). Th ngܮc li trong tun bo Far Eastern Economic Review (FEER) s 04 thng 5-95, m u cho lot bi ǥc bit v Vit Nam ngy nay vi tiu NJ Battelfield to Marketplace, bi nhn nh ca tp ch ny, "The South Rises, old Saigon wins the peace" trang 5, kt lun bng cu: "20 nm sau khi Si Gn mt, y l lc hi tܪng rng min Bc thng mt trn qun s. Nhng lc ny bt u cho thy min Nam nh c th ang thng trong ha bnh."

Ai thng ai? Ch l chuyn nhn xt giai on v hi ht bn ngoi. Vn NJ y r rt l chiu hܧng ch trng "Kinh t l yu t ha gii chnh" ca th gii m Hoa K ang cm chch bt u thc s n khp vi n lc vn ti Nj sng cn ca chnh quyn v ng CSVN. Cn khc mc tr ngi no chng i vi h ch l vic ph thuc.

NI DUNG NHN QUYN CA NGОI VIT HIN NAY

Mt yu t quan trng ca khc mc tr ngi nu trn l vn NJ nhn quyn. i vi h, nhn quyn l vic ph nhng vi chng ta li l vic ln, chnh yu.

Nhn quyn i vi Hoa K l vn NJ danh d ca mt quc gia c truyn thng t do dn ch t bn. Nhn quyn i vi ng v chnh quyn CSVN hin nay ang l vn NJ cai tr ni b ca h.

Cn nhn quyn i vi chng ta l mt vn NJ mt thit tng quan vi s tn vong ca t nܧc v dn tc: Hai mi nm qua, nhn quyn i vi ngܩi Vit trong v ngoi nܧc l mt nܧc Vit Nam dn ch t do, m no v ph cܩng.

T , ngܩi Vit trong nܧc mi lin tc i nhng quyn cn bn ca con ngܩi sng trong mt x hi bnh thܩng ca nhn loi ngy nay. l nhng H S Phu, Phan nh Diu... l nhng on Vit Hot, Nguyn an Qu, Linh mc Trn nh Th... v Ha Thܮng Thch Huyn Quang va ܮc mt ngh s i din thܮng vin Hoa K chnh thc NJ c gii Nobel Ha Bnh nm nay.

T ngܩi Vit hi ngoi mi tng bܧc hu hiu h tr ng bo trong nܧc trc din u tranh, tch cc vn Ƕng cho hng chc ngn ng bo ta cn kt li trong cc tri t nn tm tr ng Nam . Tin mi nht tun ny, mt tiu ban ǥc trch t nn ca H vin Hoa K va thng qua ngn khon 670 triu M kim Nj cu tr t nn trn th gii, trong c 30 triu M kim s dng vo vic nh c cc thuyn nhn t nn Vit tri o cc nܧc vng ng Nam .

T , gii tr Vit sinh trܪng hi ngoi, hp th ܮc kin thc khoa hc k thut tn tin v np sng t do dn ch nhng khng qun ngun gc, li cng tranh u tch cc hn na cho s vng mnh v thng tin ca cc cng ng Vit ln qu cha t t.

V vo nhng ngy ny nm ngoi, Quc hi Hoa K chnh thc tuyn b ngy 11 thng nm 1994 l Ngy Nhn Quyn Cho Vit Nam. n nay k nim mt nm ngy ܮc long trng t chc ti ta nh Thܮng vin Hoa K, th Washington.

Cc thnh qu tiu biu nu trn chng t rng ch c chng ta mi thc s t cu ܮc chng ta m thi.


VIET Magazine 409 Home Page