KHNG GIO V S TIN B X HI

NGUYN CHU


Ni ljn Khng gio, ngܩi ta thܩng lin tܪng ngay ljn mt x hi qun quyn, ljn cc ch Ƕ phong kin Trung Hoa v vi nܧc ng, trong c Vit Nam. T tܪng Khng gio, thܩng gi l Khng-Mnh c mt nh hܪng rt rng ln v su xa trn np sinh hot ca nhiu nܧc ng nh Nht Bn, i Hn, Trung Hoa, Vit Nam, M Lai, Tn Gia Ba... T nhiu th k, Khng gio ܮc du nhp vo v chi phi hu nh mi mt ca ǩi sng, k c chnh tr v kinh t ti vng ng. n cui th k th 19, khi cc lung t tܪng t do, phng khong t Ty u trn qua cng vi tu bun, tu chin v sng n, c gii th t tܪng Khng-Mnh bt u lung lay.

Ti qu hng ca Khng T, Mao Trch ng xem Khng gio nh l k th ca cch mng v tin b. Mao dng phong tro "Cch Mng Vn Ha" vi lc lܮng thanh nin "Hng v binh" Nj tn cng trit h cc nhn vt c t tܪng Khng-Mnh, loi h ra khi hng ng lnh o...

Ti Vit Nam, t tܪng Khng Mnh cng tng b nhm T Lc Vn on ph nhiu n ch t... vo u th k th 20...

L do Nj ph Khng gio thܩng ܮc nu ra nh sau:

1. Khng gio a ra mt trit l nhm cng c ch Ƕ qun ch, phong kin v nh vy l i ngܮc tro lu tin ha.

2. a ra nhng nguyn tc o c khng cng bng, thin v nam gii, xem thܩng n gii, rng buc con ngܩi trong phm vi nh hp a ljn nhng h qu tai hi cho quc gia, dn tc.

3. Khng gio ǥt nng quyn gia trܪng, to iu kin cho s chn p ph n v s Ƕc ti, Ƕc on trong gia nh, ngn cn t tܪng tin b v.v...

Nh li, ngy xa, thu Khng T cn sng v hot Ƕng, ng cng gp phi bao nhiu kh ly v t tܪng ca chnh mnh. Nm Khng T 56 tui, ng ܮc phong lm Tܧng quc (tng ng vi chc Th Tܧng by gi) triu nh Cng, nhng ch trong vng my thng vua nh Cng sinh chng am m rܮu, gi tr thnh vua xu, Khng T nh t b chc v... tr v, i du thuyt 72 nܧc khp Trung Hoa thi Chin quc. Hnh trnh du thuyt ca Khng T gp rt nhiu ǧn au, nhc nhn v c nhiu nܧc chng nhng khng chu tip ng m li cn bt giam hoc ui chy na... Do , sau su nm ln li em "Tr, nhn, dng, l, ngha..." i rao ging Nj mong chuyn to x hi, nhng khng ܮc ǩi nng nhit tip nhn... Khng T tr v cuc ǩi n dt, lp ngn lp c truyn o l. T y Khng T ܮc ǩi tn l "Vn th s biu" v Trit l ca Khng T truyn t ܮc mt s nguyn tc bt bin cn thit cho s ci to x hi trong mi thi i.

Tht vy, qua nghin cu nhng sch m Khng T "san nh" nh i Hc, Trung Dung, Lun Ng, Mnh T ngܩi ta c th thy rng: Trit l Khng-Mnh rt cn cho s tin b ca x hi v s duy tr tng giao nhn loi. Nhng nguyn tc hnh Ƕng m Khng T NJ ra rt thc tin v c th ni l rt khoa hc.

Bn cun sch trn y trnh by nhng l l su xa v cng tt ca O LM NGОI. Khng gio NJ ra nhng phng php Nj CON NGОI c th - I - trong TNG GIAO THANH BNH - HA HP VI NGОI KHC.

Khng T nhn thy rng mun lm cuc cch mng x hi th vic trܧc tin phi bit lm cch mng bn thn. Ch trng ny ܮc ghi mt cch r rng trong cun sch cn bn ca b T Th, l sch i Hc.

C th chia sch i Hc ra hai phn:

1. Phn trnh by mc ch v cng lnh ca o Lm Ngܩi. C ba cng lnh:
i hc chi o
a/ ti minh MINH C
b/ ti THN DN
c/ ti ch CH THIN

2. Phn trnh by phng php Nj con ngܩi tr nn hon thin c kh nng chu ton o sng trong v tr v th gii, t ܮc ba mc ch MINH C, THN DN, CH THIN.

Phn ny vch ra l trnh m con ngܩi phi theo Nj tr thnh "chnh nhn qun t" tc l con ngܩi nhn bn ch thc. L trnh l: Tu Thn, T Gia, Tr Quc, Bnh Thin H.

Khng T phn tch nh sau: mun lm cho Th gii ha bnh, yn n... th phi lm sao cho cc quc gia ܮc yn tr, khng c gic gi, lon lc; mun cho quc gia ܮc yn tr th phi lm sao cho gia nh ܮc an vui, ha thun, trt t; mun cho gia nh ܮc an vui, ha thun, trt t th con ngܩi phi lo sa ǰi bn thn theo nh sng ca iu Thin. (Minh MINH C, ch CH THIN).

S sa ǰi bn thn theo ܩng THIN l nn tng ca mi vic tt p trn ǩi: trong gia nh, ngoi x hi, ti quc gia v ra quc t. Qu trnh din tin nh sau:

Bܧc I: Thn Tu " (nhin hu) Gia T
Bܧc II: Gia T " (nhin hu) Quc Tr
Bܧc III: Quc Tr " (nhin hu) Thin h bnh

Quan nim ny mc nhin tha nhn gia nh l mt t bo c bn ca x hi v quc gia. iu cn nhn mnh trong phng php ci to x hi l s bnh ǣng trong nhim v TU THN. Khng T khng nh:

"T thin t d ch th dn, nht th, giai d

TU THN VI BN." (T Vua (con tri) cho ljn hng dn thܩng, tt c, NJu phi ly sa ǰi bn thn lm gc).

Khng nh ny ܮc cng c thm bng nhiu h lun rt cht ch l Tam Cng, Ng Thܩng.

Tam cng: l ba gii hn, ba phm tr (categories) m con ngܩi phi tn trng, phi gn gi Nj bo m a v lm ngܩi. Tam cng gm:

1. Qun - Thn: Vua - Ti (hay ngܩi lnh o quc gia vi cc tng lp nhn dn)

2. Ph - T: Cha - Con (bn phn h tng trong gia nh)

3. Phu - Ph: Chng - V (tng giao trong ht nhn ca x hi)

i vo thc hnh, tam cng tr thnh ba "o" ngha l ba con ܩng phi theo, phi i cho ng. C th, Khng gio dy rng: "qun s thn d l, thn s qun d trung: Vua ly l Ƕ m sai khin thn dn, thn dn ly lng trung thnh m gip vua" (Sch Lun Ng - Thin Bt dt III - trang 42. Tr c XB. 1950). Thn trng hn, Khng T ni thm: "S qun tn l, nhn d vi sim gi: gi l mt cch qu ng trܧc mt vua, ngܩi ta s bo l mnh nnh ht" (trang 43. s). Do , lun lun phi gi mc trung dung, khng ܮc bt cp (khng ), khng ܮc thi qu. Qua nhng iu va dn, ta thy r rng Khng gio khng ch trng tn qun mt cch m qung v lc hu nh nhiu ngܩi nu ra trܧc y. V i vi Khng gio, vua ch l ngܩi c c Ƕ v ti nng thc hin s mnh tri giao (thin mnh) Nj lo cho nhn dn trong mt nܧc. Vua phi lm theo "thin ." Nhng Khng gio nhn mnh: " tri ni lng ngܩi" (Thin ti nhn tm). Vua lm theo lng dn tc l hp vi tri. Nh vy dn vn l ch v dn a ra kin Nj vua thc hin. Mnh T, mt nh l thuyt sng gi ca Khng gio i xa v c th hn, khi xc quyt rng: "Dn l qu nht, t nܧc ng th hai, vua l nh." y l ngha y ca quan nim "nܧc ly dn lm gc."

Ci o th hai: l Cha-con: phm tr ny ܮc th hin trong tng quan "Cha lnh-Con hiu." Trong Khng gio HIU l c tnh quan trng nht v n l phn tc dng ca o Nhn. Khi im ca tnh cm yu thng nhn loi phi bt ngun t gia nh, t ch th phng cha m vi tt c tm lng ch khng phi ch bng hnh thc b ngoi. "Lp i t thn thy, gio dn mc d..." "Xy dng lng yu thng t cha m l khi im, l gng dy dn bit qu mn nhau vy..."

Khng gio ni r: Hiu khng phi l nghe li cha m mt cch th Ƕng, m qung m phi thnh tm, l Ƕ tm phng cch can gin ng Nj cha m phm sai lm: "S ph mu c gin, kin nhi bt tng, hu knh bt vi, lao nhi bt on: Th cha m phi can ngn lm li, nu thy cha m khng nghe theo li khuyn, th vn mt lng cung knh, c chu lao nhc cng khng than trch."

o th ba l V-Chng - o ny cn gi l o Tit-Ngha. Tit Ngha y tc l lng trung tn gia hai ngܩi nam n chp nhn hn phi. y l nn tng ca gia nh v ca x hi. Thiu o V-chng th gia nh s lung lay, d ǰ v. T bo x hi b bng hoi th x hi s kh m tn ti lnh mnh v vng vng.

Mun gi vng Tam Cng th tt c mi ngܩi phi lo tu thn, phi lm ng chc nng v nhim v ca mnh: Vua phi ra vua, Dn phi ra dn, Cha ra cha, Con ra con, Chng ra chng, V ra v (Qun qun, Thn thn, Ph ph, T t, Phu phu) ngha l nu sai chy chc nng v v tr tc l "ri lon trt t" x hi, quc gia...

Sch Mnh T, Chng Tn Tm /Thܮng, ghi rng: "Thin h chi bn ti quc, quc chi bn ti gia, gia chi bn ti thn": gc ca th gii l quc gia, gc ca quc gia l gia nh, gc ca gia nh l bn thn." Nh vy, trit l Khng gio khi i t nhn bn mt cch thc tin. Khng gio khng nng v siu hnh v th cng m pht trin tr tu v tm l. Khng gio tin vo ci Minh c, Ch Thin v NJ ra cch thc Nj t ljn mt cch c th.

Tht vy, con ngܩi mun tu thn th vic trܧc tin phi lm l: CHNH K TM (lm cho lng mnh tr nn ngay chnh). Nhng mun Chnh tm, chnh n lng mnh th phi lm sao? Khng T bo: phi THNH ngha l phi suy ngh mt cch trung thc; mun thnh th phi lm th no? - phi TR TRI tc l phi dng kh nng ca tr tu Nj hiu bit; mun tr tri th phi lm sao? Sch i Hc ca Khng T ghi: "Tr Tri ti cch vt." Nh vy mun hiu bit rng tr tu cn phi ljn s vt Nj quan st, tm ti. y l mt qu trnh ca "Tri thc khoa hc" v c mt phng php lun vng vng. Nh "cch vt" m t ljn "tr tri" (thܩng gi tt l "Cch Tr" - mt mn hc thuc v "Khoa hc thܩng thc vo cc thp nin 1930-40 Vit Nam - Ri nh c "Tr Tri" tin ln "Thnh " v c "thnh " th "Tm" mi chnh ܮc. iu kin ct yu Nj sa ǰi ܮc bn thn l Chnh Tm, l Tm lng ngay thng. C tm lng ngay thng, trung thc mi thc hin ܮc nm tiu chun o c hng cu cn thit cho s tn ti v tin b ca x hi loi ngܩi l Nhn, Ngha, L, Tr, Tn. Gi nm c tnh ny l NG THОNG v chng l "nm iu hng c" (lun lun c v khng thay ǰi v cn bn) trong mi x hi, trn tri t. Thin Cha gio v Pht gio cng c nhng tiu chun tng ng vi ng thܩng ca Khng gio l Mܩi iu Rn v Ng Gii. Tuy hnh thc c phn khc nhau, nhng dung rt ging nhau: Chng hn:

1. Nhn: l lng thng ngܩi, trong 10 iu rn c iu dy "phi thng yu ngܩi khc nh mnh ta vy," trong Ng gii c iu "Cm git hi sanh linh" v nu st hi tc l "bt nhn" khng c lng t bi.

2. Ngha: l tng quan hp l hp tnh gia ngܩi v ngܩi, gia ngܩi v vt...

Trong Ng gii c "Cm T Dm" v t dm l "bt ngha," trong 10 iu rn c dy: "Khng ܮc sinh lng ham mun v ca ngܩi khc..."

3. L: gi trt t, tn trng th bc cao thp, nng nh... Trong 10 iu rn c iu dy: "S cung knh, ha thun," trong Ng gii c mc "Cm ung rܮu" v ung rܮu vo con ngܩi s khng sng sut v bnh tnh Nj gn gi trt t gia nh v x hi. V ngܩi say nhn thy mi s vt NJu o ln...

4. Tr: s sng sut Nj nhn nh phi tri, ng sai... Ngܩi c tr th khng hnh Ƕng sai quy nh i ly ca ci, tin bc ca ngܩi khc lm ca mnh. Mc ny trong 10 iu rn v trong Ng gii NJu ni thng vo vn NJ l cm trm cp. V trm cp l bt Tr l khng bit l phi, iu sai!

5. Tn: ngha gc l ngܩi bit gi li ni ca mnh. (Ch Trung Hoa vit theo li hi gm ch Nhn + Ngn). TN l lng tin. y l mt c tnh quan trng nht trong tng giai nhn loi. Mt ngܩi ng ǡn l ngܩi lun lun TIN vo mnh, vo ngܩi v gi lng tin ca ngܩi khc i vi mnh. Mun gi lng tin th cch duy nht l khng ܮc "Ni Di," "khng ܮc lm chng gian!"

Ni di l nguyn nhn lm mt lng tin ca ngܩi khc. Khi mt lng tin ri th mi vic s tr nn kh khn. Lnh vc no ca ǩi sng cng cn s thnh tn c. Chnh s thnh tn lm cho cc nܧc t bn mi ngy mt ln mnh v mt giao thng quc t.

Nhiu ngܩi nh tun theo Ng Thܩng m tr nn cܩng thnh v kinh t v x hi. C th ly nܧc Nht lm th d. Cc nh nghin cu nhn thy, ngܩi Nht ng dng Nhn, Ngha, Tr, Tn trong x hi k ngh ha nn h t ܮc nhiu tin b: Ch v th i x theo nhn ngha nn khng c s lc la, phn trc, tr v tn rng buc t cch ca cc cng nhn vi s an ton ca cng ty khng c s trm cp ca ci chung. Trong thng mi, Tn v Ngha l hai c tnh hng u... Ngܩi Trung Hoa bun bn khp th gii v tr nn pht t v h gi ܮc Tn-Ngha. Tri li, nhng thnh phn bt tn, bt, ngha, phi nhn NJu t t ri vo h thm...

Do , c th kt lun rng t tܪng Khng gio gp phn khng nh vo s pht trin cc tng quan x hi. Cc nguyn tc o l thܩng gi chung l Tam Cng, Ng Thܩng m Khng gio a ra l nhng phm tr ph qut (universal) ch khng ring g ng. Khng T v cc mn nj ca ng c cng h thng ha Nj nhn loi s dng. Khng nn nhn vo s thnh bi ca con ngܩi lp ngn Nj nh gi thuyt l. l thi Ƕ "y php bt y nhn" cn c vo li ging ch ng cn c vo ngܩi ging." Khng T l ngܩi Trung Hoa, nhng Khng gio l o ca nhn loi.


VIET Magazine 410 Home Page