Trung Ngôn
Nói ljn Công Lš ngÜ©i ta liên tܪng ngay ljn Tòa Án, ljn bi‹u tÜ®ng cái cân ti‹u ly, ljn š niŒm công b¢ng và vô tÜ.
Tåi các nܧc theo ch‰ Ƕ dân chû, tÜ pháp là m¶t ngành Ƕc lÆp v§i lÆp pháp và hành pháp. Chính quyŠn cÛng phäi chÎu s¿ tài phán cûa Tòa Án n‰u có t¶i. M¶t tòa án Çúng quy t¡c phäi tôn tr†ng quyŠn biŒn h¶ cûa bÎ cáo, cûa luÆt sÜ bÎ cáo, khi chÜa Çû b¢ng chÙng thì chÜa th‹ tuyên án ÇÜ®c. Chính quyŠn không ÇÜ®c phép can thiŒp vào công viŒc xº án và phäi bäo vŒ s¿ vô tÜ trong các phán quy‰t cûa tòa án.
Th‰ nhÜng ngày 15-8-1995, m¶t phiên tòa diÍn ra tåi thành phÓ Sài Gòn Çã làm xôn xao dÜ luÆn th‰ gi§i, nhÃt là Âu Châu và MÏ Châu. ñó là phiên tòa ch§p nhoáng, chÌ kéo dài 8 gi© ÇÒng hÒ (8 gi© sáng ljn 17 gi©) cho m†i thû tøc Ç‹ k‰t t¶i m¶t Hòa ThÜ®ng, hai ThÜ®ng T†a, m¶t ñåi ñÙc và hai cÜ sï PhÆt Giáo vŠ các t¶i "Phá hoåi chính sách Çoàn k‰t tôn giáo" và "l®i døng t¿ do và dân chû xâm phåm quyŠn l®i nhà nܧc."
Hòa ThÜ®ng Thích Quäng ñ¶ bÎ k‰t án 5 næm tù vì Çã:
1. Vi‰t và công bÓ bän "NhÆn ÇÎnh nh»ng sai lÀm tai håi cûa Çäng C¶ng Sän ViŒt Nam ÇÓi v§i dân t¶c và PhÆt giáo ViŒt Nam."
2. T¿ Ƕng treo bäng hiŒu ViŒn Hóa ñåo Giáo H¶i PhÆt Giáo ViŒt Nam ThÓng NhÃt tåi Thanh Minh ThiŠn ViŒn ª Sài Gòn.
3. Gºi ÇiŒn thÜ (2 bän) ra häi ngoåi tÓ giác viŒc công an b¡t và tÎch thu hàng hóa, phÄm vÆt cÙu tr® nån nhân lÛ løt ÇÒng b¢ng sông Cºu Long.
ThÜ®ng T†a Thích Không Tánh cÛng lãnh 5 næm tù vì Çã:
1. Cùng các ÇÒng s¿ (Thích NhÆt Ban, Thích Trí L¿c... ) ph° bi‰n nh»ng thông båch phê bình chính sách tôn giáo cûa nhà nܧc c¶ng sän và tài liŒu k‰ hoåch 2000.
2. Thành lÆp "Tæng Çoàn bäo vŒ chánh pháp" không giÃy phép.
3. Thành lÆp "Ban Væn Hóa và TØ ThiŒn" Ç‹ Çi cÙu tr® các nån nhân xã h¶i, không có giÃy phép.
SÓ næm tù cûa 4 ÇÒng s¿ là 11 næm rÜ«i. ThÜ®ng T†a NhÆt Ban 4 næm, ñåi ñÙc Trí L¿c 2 næm rÜ«i, cÜ sï NhÆt ThÜ©ng 3 næm, n» cÜ sï ñÒng Ng†c 2 næm (treo) và 3 næm quän ch‰.
SÓ tiŠn 5000 MÏ Kim và 800 Úc Kim do PhÆt tº häi ngoåi quyên góp cÙu tr® nån nhân lÛ løt ÇÒng b¢ng sông Cºu Long bÎ tÎch thu sung vào quÏ nhà nܧc.
Thông tÃn xã Reuter Çã ÇÜa tin "C¶ng sän ViŒt Nam bÕ tù m¶t tu sï ÇÓi lÆp vì t¶i gºi phÄm vÆt cÙu tr® nån nhân bão løt." Bài báo nói rõ tu sï Çó là Hòa ThÜ®ng Thích Quäng ñ¶, 68 tu°i.
Bän tin báo chí tØ Úc Châu dܧi ÇÀu ÇŠ: "Công lš và nhân quyŠn ki‹u c¶ng sän" vi‰t: "5 næm tù cho Hòa ThÜ®ng Thích Quäng ñ¶ chÌ vì gªi thÜ cho ñ‡ MÜ©i."
Báo Mercury News ÇÜa tin dܧi tiêu ÇŠ: "Nh»ng hy v†ng vŠ thÜÖng mãi cûa ViŒt nam g¡n liŠn v§i vÃn ÇŠ tù chính trÎ." "Nh»ng cu¶c b¡t b§ Çã làm t°n håi ljn cÖ h¶i nhÆn quy ch‰ tÓi huŒ quÓc cûa MÏ." Báo này Çã trích dÅn l©i cûa ông Steve Denney tØ Berkeley, m¶t thành viên cûa Ân Xá QuÓc T‰, r¢ng: "Chính phû ª ViŒt Nam Çang tát vào m¥t nܧc MÏ và các t° chÙc Nhân QuyŠn. Chúng ta không th‹ nào låi Çi ban quy ch‰ tÓi huŒ quÓc cho ViŒt Nam khi mà h† bÕ tù nh»ng ngÜ©i ÇÓi lÆp bÃt båo Ƕng."
H†c giä Douglas Pike, m¶t chuyên viên vŠ ViŒt Nam tåi ñåi H†c Berkeley Çã tuyên bÓ "Nܧc Ãy (ViŒt Nam) Çúng là m¶t cÖn ác m¶ng vŠ cåm bÅy chính trÎ..." "Nó làm cho ngÜ©i ta tܪng nhÜ Çang ª vào th‰ k› thÙ 16 tåi Ý v§i nh»ng tay quyŠn th‰, cÜ©ng hào..."
Ngày 16-8-95 chính phû MÏ Çã yêu cÀu Hà N¶i công nhÆn quyŠn ÇÜ®c phát bi‹u chính ki‰n m¶t cách hòa bình. Phát ngôn viên B¶ Ngoåi Giao Hoa Kÿ nói ti‰p là "viŒc tuyên án 6 ngÜ©i thu¶c Giáo H¶i PhÆt Giáo VNTN là ÇiŠu bÃt l®i cho ViŒt Nam vŠ thÜÖng måi cÛng nhÜ vŠ ܧc mong quy ch‰ tÓi huŒ quÓc.
T° chÙc Nhân quyŠn Human Right Watch/Asia cÛng Çã månh më chÌ trích CSVN vŠ hành Ƕng k‰t án tù Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ và các Tu sï PhÆt giáo và lên ti‰ng Çòi hÕi Hà N¶i phäi lÆp tÙc trä t¿ do vô ÇiŠu kiŒn cho Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ và 5 tæng sï thu¶c giáo h¶i PhÆt giáo VNTN cùng 9 nhân vÆt cûa phong trào Xây d¿ng Dân chû bÎ k‰t án ngày 12-8-95.
T© San Jose Mercury News trong bài báo nhan ÇŠ "ChuyŒn cÛ ViŒt Nam. ViŒc xº án Çáng khinh chê.." cho r¢ng:" viŒc CSVN bÕ tù nh»ng ngÜ©i ÇÓi lÆp là m¶t cái tát vào m¥t Hoa Kÿ và B¶ trܪng Ngoåi giao Warren Christopher". Chính Christopher Çã thúc ÇÄy Clinton mau thi‰t lÆp bang giao, rÒi cÛng chính Christopher Çi Hà N¶i mª tòa ñåi sÙ MÏ trܧc vø xº án này chÌ vÕn vËn m¶t tuÀn!
Tåp Pháp, ông Võ Væn Ái, phát ngôn nhân cûa Giáo h¶i PhÆt giáo VNTN và giám ÇÓc Phòng Thông tin PhÆt giáo QuÓc t‰, Çã tuyên bÓ: "ñây là m¶t vø án hŠ kÎch cûa m¶t nhà nܧc coi khinh pháp luÆt. Nhà cÀm quyŠn Hà N¶i không ngØng ve vãn các nܧc Tây phÜÖng Ç‹ xin viŒn tr® và thi‰t lÆp bang giao v§i Hoa Kÿ. NhÜng qua vø án này, các nܧc Tây phÜÖng phäi hi‹u r¢ng Hà N¶i Çã khܧc tØ m¶t nhà nܧc pháp quyŠn! Hà N¶i quy‰t không nhân nhÜ®ng m¶t ly, m¶t tÃc nào cho nhân quyŠn và dân chû. H† quy‰t tâm Çàn áp toàn dân ViŒt Nam, Ç¥c biŒt các tôn giáo có l¿c lÜ®ng quÀn chúng, Ç‹ bám gi» m¶t chính quyŠn Ƕc tài, gác dan quyŠn l®i cho thi‹u sÓ các Çäng viên c¶ng sän... Khi còn chi‰n tranh, nhà cÀm quyŠn c¶ng sän không tôn tr†ng công ܧc Genève trong viŒc cÜ xº và ÇÓi Çãi v§i tù nhân chi‰n tranh, h† nói r¢ng lính MÏ là nh»ng tên t¶i phåm. Nay cÛng vÆy, nhà cÀm quyŠn Hà N¶i không công nhÆn nh»ng tù nhân cûa lÜÖng tâm, nh»ng ngÜ©i tù chính trÎ.H† cho tÃt cä ÇŠu là tù hình s¿, k‹ cä các Tæng, Ni, PhÆt tº là nh»ng ngÜ©i tranh ÇÃu bÃt båo Ƕng Ç‹ Çòi hÕi t¿ do tôn giáo và nhân quyŠn." Vø VNCS ÇÜa Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ ra tòa và xº bÕ tù 5 næm Çã gây ra nhiŠu công phÅn trên chính trÜ©ng quÓc t‰ bªi rÃt nhiŠu nguyên nhân sâu xa.
Trܧc h‰t, theo bän tin cûa hãng Reuter, Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ (ông TuŒ) là m¶t nhân vÆt n°i bÆt và quan y‰u trong cu¶c tranh luÆn lâu dài và cay Ç¡ng gi»a chính quyŠn CSVN vào Giáo h¶i PhÆt giáo ViŒt Nam ThÓng NhÃt vŠ tham v†ng ki‹m soát PhÆt giáo (tÙc là lÆp ra m¶t Giáo h¶i chi phÓi bªi chính quyŠn), PhÆt giáo là m¶t tôn giáo có Çông tín ÇÒ nhÃt tåi ViŒt Nam. Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ là hàng giáo phÄm sÓ 2 cûa PhÆt giáo VNTN bÎ chính quyŠn CSVN Ç¥t ngoài vòng pháp luÆt (báo San Jose Mercury News"15-8-95).
Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ næm nay 68 tu°i, bÎ b¡t giam ngày 4-1-95. ñây là lÀn b¡t giam thÙ ba k‹ tØ ngày c¶ng sän chi‰m miŠn Nam VN vào næm 1975. LÀn thÙ nhÃt, Hòa thÜ®ng bÎ b¡t Çày ra B¡c, bÎ chÌ ÇÎnh cÜ trú 10 næm. Khi vŠ låi miŠn Nam Hòa thÜ®ng Çã ÇÜ®c QuyŠn ViŒn trܪng ViŒn Hóa ñåo GHPGVNTN chÌ ÇÎnh ñiŠu Hành ViŒn Hóa ñåo.T° chÙc Ân xá QuÓc t‰ Çã tuyên dÜÖng Hòa thÜ®ng Quäng Ƕ là Tù Nhân LÜÖng Tâm.
Nguyên c§ thÙ hai, Hòa thÜ®ng T°ng thÜ kš ViŒn Hóa ñåo Giáo VNTN (Çã có hÖn 40 næm qua) ÇÓi v§i ViŒt Nam là m¶t vÎ hùng tæng. Hòa thÜ®ng Çã có Çû nguyŒn l¿c Ç‹ hóa Ƕ m¶t sÓ lính c¶ng sän có nhiŒm vø quän ch‰ ông, thuy‰t giáo h† quy y theo PhÆt vào cuÓi thÆp niên 1970. KÏ sÜ Ngô Tr†ng Anh, nguyên B¶ trܪng B¶ Công Chánh miŠn Nam ViŒt Nam, hiŒn ª tåi San Francisco, Çã cho chúng tôi bi‰t r¢ng: "Trong th©i gian cùng dåy h†c ª ñåi h†c PhÆt giáo Vån Hånh tåi Sài Gòn, ThÀy Quäng ñ¶ là "M¶t giäng sÜ có m¶t sÙc thu hút thánh thiŒn, nh»ng bài giäng cûa ông vØa mang tÜ tܪng sâu xa vØa š nhÎ nhË nhàng."
Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ Çã nghiên cÙu Tri‰t lš PhÆt tåi ƒn ñ¶ và NhÆt Bän, ông nói ÇÜ®c ti‰ng Anh, Pháp, NhÆt và Tàu. Gi§i trí thÙc ViŒt Nam và tín ÇÒ PhÆt giáo Çã xem ThÀy Quäng ñ¶ nhÜ m¶t vÎ hùng tæng trên chi‰n trÆn diŒt trØ ngu tÓi/vô minh. Møc Çích tÓi hÆu cûa Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ là Çåt ljn Chân lš và Giác ng¶. Ông Ngô Tr†ng Anh Çã cho chúng tôi bi‰t: "Hòa thÜ®ng Quäng ñ¶ không chÓng chính phû Hà N¶i,cÛng không chÓng låi chû nghïa c¶ng sän, mà chÓng låi s¿ ngu dÓt và s¿ lØa l†c." ... Næm 1975, khi tÃt cä giáo sÜ tåi ñåi h†c Vån Hånh bÎ c¶ng sän yêu cÀu kš vào bän giao n¶p nh»ng ngÜ©i "phän Cách mång", Hòa thÜ®ng Çã tØ chÓi. Hòa thÜ®ng Çã kh£ng ÇÎnh:"Bu¶c t¶i là viŒc làm cûa công an nhà nܧc. Tôi là m¶t nhà giáo døc và nh»ng nhà giáo døc không bao gi© giao n¶p nhân dân."
ñi‹m thÙ ba, làm cho th‰ gi§i lên ti‰ng vŠ vø án là cách thÙc ÇiŠu hành phiên xº. ViŒt Nam Çã không cho các bÎ cáo ÇÜ®c có luÆt sÜ riêng biŒn h¶, khi h† Çã tØ chÓi các luÆt sÜ nhà nܧc CS ÇÜa ra. Không có thân nhân, b¢ng h»u và Çåo h»u cûa các vÎ sÜ bÎ cáo ÇÜ®c thông báo ljn d¿ phiên tòa; không có phóng viên hay quan sát viên Ƕc lÆp nào ngoài các cÖ quan truyŠn thông cûa Çäng c¶ng sän ViŒt Nam (theo bän tin cûa phòng Thông tin PhÆt Giáo-Paris).
Chánh án Bùi Hoàng Dân không cho phép bÎ cáo phát bi‹u, chÌ ÇÜ®c quyŠn nói m¶t trong hai ch» "có" hay "không" mà thôi. Sau khi tuyên án, tòa m§i hÕi các bÎ cáo "có xin khoan hÒng không?" TÃt cä 6 vÎ sÜ và cÜ sï ÇŠu th‹ hiŒn tinh thÀn vô úy, tinh thÀn Çåi hùng và Çåi l¿c khi ÇÒng thanh tuyên bÓ: "Chúng tôi không xin khoan hÒng vì chúng tôi không có t¶i gì cä! nhà nܧc muÓn làm gì thì cÙ tha hÒ làm! Ti‰ng nói can trÜ©ng, bÃt khuÃt coi thÜ©ng tù Çày Ç‹ bäo vŒ nh»ng lš tܪng thiêng liêng Çã vÜ®t m†i biên gi§i, chinh phøc tØng trái tim cûa nhân loåi.
Nh»ng phiên tòa liên ti‰p tØ 12-8-95 ljn 15-8-95 tåi VN làm cho m†i ngÜ©i nh§ låi phän Ùng cûa gi§i lãnh Çåo B¡c Kinh sau vø Thiên An Môn: CÙ m‡i lÀn bÎ MÏ hay quÓc t‰ håch hÕi vŠ vi phåm nhân quyŠn mà h† bÎ lép v‰ và mÃt m¥t thì sau Çó h† quay låi hành t¶i nhân dân mình, Çem nh»ng thành phÀn Çòi dân chû, t¿ do ra xº t¶i, làm án thÆm chí gi‰t Çi
Phäi chæng bÎ bÌ m¥t và "ngÆm Ç¡ng nuÓt cay"sau bài diÍn væn ngày 6-8-95 cûa b¶ trܪng ngoåi giao MÏ Ç†c tåi Hà N¶i hô hào thanh niên cäi t° kinh t‰ song song v§i cäi t° chính trÎ, hô hào t¿ do buôn bán song hành v§i t¿ do phát bi‹u...mà Hà N¶i Çã phän Ùng låi m¶t cách vøng vŠ hÃp tÃp và bÃt l®i nhÜ th‰ này: Hà N¶i Çã Çem xº tù nh»ng ngÜ©i Çòi nhân quyŠn, Çòi dân chû, làm án ngÜ©i MÏ gÓc ViŒt tham d¿ Çòi hÕi nhân quyŠn, phäi chæng Ç‹ tÕ ra r¢ng h† vÅn gi» v»ng chû quyŠn, không bÎ chi phÓi bªi m¶t áp l¿c nào bên ngoài. Th‰ thì h† Çem các vÎ sÜ ra xº có møc Çích gì?
Qua hai vø xº, qua cách ÇiŠu hành các phiên tòa, th‰ gi§i t¿ do và nhân bän Çã thÃy rõ thái Ƕ bÃt chÃp công pháp quÓc t‰ và thái Ƕ coi thÜ©ng công lš cûa chính quyŠn c¶ng sän VN.