CHN LM N CHUYN G Y?

NGUYN XUN NAM
Lch s doanh thng ca Hoa K cng l mt ngha trang "v i" nht, tng chn bit bao ngܩi mt thi m mng tr thnh ph ny ph n nh triu ph, t ph... Nhng ng bi quan qu bn nh bi trong lch s y, bn cnh nhng "ngi m" y, cng xut hin nhng tm gng thnh cng, nhng cng ty ln hin nay m ngy xa l nhng "small business" nh Macys, J.C. Penney, the Southland Corporation, Timex, the Ford Motor Company, Tandy Corporation... Bn hy džc li nhng trang lch s c, v bn cng c th nh rng ngnh hng khng ra ǩi trong mt garage nh ܮc iu hnh bi hai anh em m hai ngܩi ny kim sng bng ngh sa xe p. Khng c ngܩi ln no m khng tng l con nt. Trong doanh thng cng th, khng c nhng bt u nh hm nay, khng c mt ngy mai, d l ngy mai khng ai bit trܧc s ra sao.
Bn c thong git mnh khng khi džc con s: Hin c khong 13 triu cng ty ang hot Ƕng ti Hoa K? Nu ni mt cch d hiu hn, c mi 20 ngܩi, k c gi tr ln b, th c mt cng ty ang hot Ƕng ti Hoa K. Qu l mt t nܧc n hoa v thng mi, kinh doanh v c sn xut. Vi mt mt Ƕ dy ǥc cc c s thng mi, cc vn phng dch v, cc nh my nh th, chng ta thy s hin din ca cc cng ty khp mi ni, t nh my to ln nh IBM, HP, Apple, Intel, Boeing, Chevrolet, Ford... cho ljn nhng vn phng dch v nh m vn phng c khi nm trong cn apartment nh hp trong mt chn ho lnh no . Khc hn vi nn kinh t x hi ch ngha, trong nn kinh t t bn ch ngha, nu bn mun lm n, bn s khng b nhiu tri buc, m tri li bn c nhiu iu kin thun li Nj m doanh thng, Nj tung honh... Vn NJ l liu bn c thnh cng hay tht bi m thi, ch khng ai ngn cn bn c.

IM KHI U: "SMALL BUSINESS" NHNG TH NO L "SMALL"?

Trong s 13 triu cng ty ang hot Ƕng ti Hoa K, theo thng k ca U.S. Small Business Administration, c ljn hn 90% s thng mi ܮc xem l thng mi nh.

Nhn quanh bn, cc cng ty nh xung quanh bn tht nhiu, nhng kh ai on trܧc ܮc s phn ca n. C th mt s s b khai "ph sn" vo ngy mai khi n chng cht ln ngp u m khng c cch no tr ni. Lch s doanh thng ca Hoa K cng l mt ngha trang "v i" nht, tng chn bit bao ngܩi mt thi m mng tr thnh ph ny ph n nh triu ph, t ph... Nhng ng bi quan qu bn nh bi trong lch s y, bn cnh nhng "ngi m" y, cng xut hin nhng tm gng thnh cng, nhng cng ty ln hin nay m ngy xa l nhng "small business" nh Macys, J.C. Penney, the Southland Corporation, Timex, the Ford Motor Company, Tandy Corporation... Bn hy džc li nhng trang lch s c, v bn cng c th nh rng ngnh hng khng ra ǩi trong mt garage nh ܮc iu hnh bi hai anh em m hai ngܩi ny kim sng bng ngh sa xe p. Khng c ngܩi ln no m khng tng l con nt. Trong doanh thng cng th, khng c nhng bt u nh hm nay, khng c mt ngy mai, d l ngy mai khng ai bit trܧc s ra sao. Bit u nhng c s lm n b "to to teo" hin nay, nhng vic lm n thm ch bn thi gian hin nay li c th tr thnh nhng cng ty ln thnh cng ca ngy mai. Ti tht thch cu ni m ngܩi M hay ni: "We never know..." ng vy, ch c Tri mi bit ngy mai ca chng ta, ca tng c s thng mi m thi.

Lm n t M c khi cn d dng hn nhng quc gia khc bi y c nhiu lut l to iu kin h tr cho thng mi nh. V d nh vo nm 1953, mt c quan c tn l Small Business Administration ܮc ra ǩi nhm "khuyn khch, gip ǫ v bo v quyn li ca nhng c s thng mi nh." C quan ny hin ܮc xem l "ngܩi bn vng" cho cc cng ty nh. Hn na, tnh trng Ƕc quyn, nhng phng php cnh tranh khng cng bng cng b php lut M cm. Do vy, c hi Nj cho cc c s thng mi nh vn ln, v mt l thuyt, l cao hn nhng nܧc khc.

Tr li vn NJ nu trn: Th no l "nh"? C th nhiu ngܩi trong chng ta kh th no nh ngha ܮc ljn mc no vn cn l "nh" v ljn mc no khng cn l "nh"? Thc ra, trong tng ngnh, tng hon cnh, da vo nhng tiu chun thܩng c nh doanh s, nhn vin..., ngܩi ta a ra nhng tiu chun khc nhau Nj phn bit thng mi nh. i vi cc cng ty sn xut ch to, nhn vin c th ln ljn 1,500 ngܩi vn l "small business." i vi cc cng ty bn s, nhiu khi c nhn vin ln ljn 500 ngܩi v c doanh s thܩng nin l 25 triu vn cn ܮc xem l "small business." i vi cc cng ty dch v, nhiu khi doanh s thܩng nin l 14.5 triu vn cn l "small business." i vi cng ty bn l, doanh s thng v thܩng nin ln ljn 13 triu vn cn l "small business."

Nhn qua mt vi tiu chun chung chung ca small business, chng ta thy rng tht ra c khi small business nhng chng small t no c.

C IM CA THNG MI NH L G?

Theo h thng phn loi ܮc gi l Standard Industrial Classification System ca chnh ph lin bang, h thng cu trc thng mi ca Hoa K ܮc chia thnh cc loi sau: nng nghip, hm m, xy dng, sn xut, vn chuyn, bn s, bn l, ti chnh, bo him, bt Ƕng sn v cc loi dch v. Tuy vy, theo thng k, hu ht cc thng mi mi NJu ri vo 4 loi dܧi y: sn xut ch to, bn s, bn l v dch v. Trong nhng loi thng mi nh ny, ngnh dch v ܮc xem l ngnh hp dn nhiu ngܩi u t nht. Trong s nhng small business mi, s thuc v loi dch v vn cao hn nhiu.

Tuy c s phong ph trong cc loi thng mi nh, small business cng c nhng ǥc tnh sau:

- S hu v iu hnh Ƕc lp,

- Quy m hot Ƕng b a phng ha,

- Khng ni bt trong ngnh kinh doanh,

- Quy m tng i nh,

- V vn u t ban u tng i gii hn.

Trn y l nm ǥc trng c bn ca small business. Nhng ǥc trng ny th hin bn cht thng mi nh mt cch r rng nht.

CHN LOI NO BT U Y?

y l vn NJ nhc u nht m tt c cc sch vit v thng mi nh NJu nu ln hng u v NJu i tm kim cu tr li. Trong 4 loi thng mi ni trn, chng ta bt u bng loi no y? iu ny lun l vn NJ, cho d sau khi bn i vo thng mi ri. Theo nhng sch hܧng dn v thng mi, vn NJ trܧc tin vn l s hiu bit v chnh mnh v s hiu bit ca mnh v ngnh mnh sp sa i vo.

Dܧi y, chng ti s ln lܮt i vo mt s phn tch.

NGNH SN XUT CH TO (Manufacturers):

y l ngnh m t c ngܩi Vit chn lm n v tnh cht phc tp ca n. Ngnh ny gm c makers (nh ch to) v producers (nh sn xut). l nhng cng ty hay nhng c nhn sn xut hay ch to hng ha bng my v c bng tay. C nhiu loi sn xut v ch to nh bin nguyn liu thnh thnh phm, lp rp cc thnh phn ring r nh ph tng chi tit (parts) thnh mt tng th hon chnh nh my mc, vic ch to my mc...

Mt vi l do m nhiu ngܩi khng thch hay khng th tham gia vo ngnh ny l ngnh ny i phi c nhiu iu kin cao nh u t vn ban u nhiu vo nh my v thit b, nh cn phi c nhn vin chuyn mn, nh phi c kh nng mua bn thnh phm hay nguyn liu vi s lܮng ln... T yu cu cao nh th, ngnh ny l ngnh t ngܩi tham gia nht.

Cn c vo thng k vo nm 1987, nhng ngnh sn xut v ch to sau y ܮc nhiu cng ty nh tham gia nhiu nht:

Tuy cha c s thng k chnh thc, ngܩi Vit cng tham d nhiu vo ngnh xut bn v in n, ngnh thc phm...

Mt trong nhng vn NJ m nhiu ngܩi quan tm l s phn trm tin li ra sao trong ngnh sn xut v ch bin ny. Dܧi y l bn thng k ca % tin li so vi doanh s.

Nh th, trong cc ngnh lm n trn, ngnh lm bnh, ngnh lm bng hiu v qung co l c li nhiu nht.

NGNH BN S:

Theo nh ngha, thng gia bn s l trung gian gia cng ty sn xut v cng ty bn l nu hng ha l hng tiu dng.

Trn ton Hoa K hin nay, c gn 400 ngn cng ty bn s m trong c ljn 2/3 l cng ty bun bn s v s cn li l cc chi nhnh bun bn ca cng ty sn xut, nhng i din thng mi...

Hu ht cc cng ty bun bn s mua mt s lܮng hng ha khng l, cha vo kho v bn li cho khch hng. thc hin iu ny, cc cng ty bn s thܩng phi c vn nhiu, nh kho, nhn vin bn hng, v c h thng kim sot hng ha tht hu hiu.

Chnh v yu cu cao nh th nn cng ng ngܩi Vit cng t tham gia thnh lp cng ty bn s.

Dܧi y l mt bng thng k cho thy cc loi v s lܮng cng ty bn s thng dng nht Hoa K.

Nhng cng ty kinh doanh bn s mi thܩng t ra thch th vo cc ngnh nh dng c vn phng, gm, ha cht lau chi, dng c v sinh, cy v hoa, m phm, vn phng phm v giy bc tܩng... Dܧi y l mt s ch s gi thnh, tin li (cha tr chi ph hot Ƕng v thu) ca mt s ngnh bn s:

Sau hai phn tch v hai ngnh sn xut-ch to v bun bn s, chng ta thy ngܩi M v c Vit Nam t tham gia vo. Nh th, phn ln cng ty mi ca Hoa K nhm vo cc ngnh bn l v dch v.

NGNH BN L:

Theo nh ngha, cng ty bn l l trung gian bn hng ha ca cc cng ty sn xut cho khch hng tiu dng. y l mt ngnh rt quan trng trong nn kinh t Hoa K bi v cc cng ty bn l tuyn dng hn 17 triu ngܩi M. Nh th, y l ni gii quyt lao Ƕng M mt cch ng k. Khp Hoa K hin nay c ljn 1.9 triu c s bn l cho gn 300 triu ngܩi M. Hn th, doanh s thܩng nin ca ngnh ny tng nhanh ng k t 1 ngn t vo nm 1981 ln ljn 1.8 ngn t vo nm 1991. Nh s, sau 10 nm, doanh s hng nm gia tng gn gp i. Nhng c s bun bn l phn ln l "mom and pop stores" -ca hng do hai v chng trng coi.

i vi mt cng ty bn l mi, iu cn thit l mt a im tt, mt khng gian rng , nhng t trng by, v mt s hng ha d tr Nj bn.

Dܧi y l bn lit k cc loi ca hng bn l thng dng ca Hoa K vo nm 1987:

Dܧi y l mt s ch s ti chnh: gi thnh v tin li (cha tr chi ph hot Ƕng) ca mt s ngnh bn l ph bin:

Mt v d l nh hng. Theo ch s trung bnh ca M, doanh s hng nm ca mt nh hng vo khong 355 ngn. Nu cha khu tr chi ph iu hnh v hot Ƕng, tnh theo ch s li trung bnh, s tin li s trung bnh l $207,675. Cng theo thng k, chi ph hot Ƕng nh hng cng thuc vo loi cao nht (53.8%), cho nn tin li trung bnh (sau khi tr chi ph iu hnh) xung cn $16,685. Nh vy, vn NJ then cht Nj tn ti trong lnh vc nh hng hay cc ngnh thng mi bn l vn l kiu "ly cng lm li" nhm hn ch ljn mc ti a cc chi ph hot Ƕng v iu hnh.

Trong ngnh bn l, iu ng ch l nonstore retailers (nhng nh bn l nhng khng c ca hng). l nhng cng ty thng mi trc tip (direct selling companies), cng ty bun bn bng th (mail order houses) v cng ty iu khin h thng my bn hng (vending machine operators).

Cng ty bun bn trc tip nh Fuller Brush v Avon... bn hng trc tip cho khch hng thng qua cc i din thng mi. Nhng i din thng mi tip xc vi khch hng qua vic i tip th tng nh (door-to-door canvassing). Ngoi ra, cn c loi party-plan selling, kiu thit lp ti c quan, vn phng, khu ph... nhng i din thng mi m nhng i din ny gii thiu hng cho ngܩi cng xm, ngܩi cng lm...

Nhng ngܩi iu hnh mng lܧi my bn hng cng l nhng nh bn l hay. H thit lp cc my bn hng, ܮc iu khin bng tin cc, ti cc ni ng ngܩi nh trm xe bus, rp xi n, trܩng hc... Nj bn no l ko, nܧc ung, thuc l...

V cui cng l dch v bun bn bng th. Ngܩi bun bn gi brochures, catalogs, fliers... ljn khch hng hay qung co trn tivi, bo... Kiu bn hng ny c t lu vo cui th k ri do cc cng ty nh Montgomery Wards, Sears, Roebuck... khi xܧng v cng ang pht trin nhanh, m hai cng ty ni ting loi ny l Spiegels v Sunset House.

Ngy nay, h thng online shopping (shopping bng computer) ang lm mt cuc cch mng mi trong bun bn v mua sm. Th k mi vi s ra ǩi ca Internet, computer s thay cho ca hng, thay cho chic xe li i mua sm, thay cho catalogs... By gi, c hi lm n qua computer ang l mt hܧng i mi m hu nh cc sch hܧng dn doanh thng ܮc xut bn trong vi nm trܧc cha NJ cp ljn, do vy phn ln sch hܧng dn thng mi b lc h

NGNH DCH V:

Ngnh dch v l ngnh quan trng hng u ti Hoa K v ti cc quc gia khc. Trong nhng nm gn y, l ngnh pht trin nhanh nht (sharpest growth). Ch ring v doanh s, vo nm 1970, doanh thu ca c nܧc ch c 104 t, nhng 13 nm sau, con s ny nhy vt ln gp 4 ln (426 t). V mt lao Ƕng, con s ny cn d di hn khi 20 triu ngܩi M ang ܮc tuyn dng lm vic trong ngnh ny.

Li th ca ngnh ny l vn u t t, khng cn kho cha hng, khng cn my mc nhiu v c th hot Ƕng bt k ch no d l vn phng trong garage, trong apartments... cho ljn khi cng vic lm n pht trin.

Dܧi y l mt s loi dch v m bn c th vo cuc m khng cn vn nhiu nh chm sc vܩn v lung c, nh my ti gia, may v, k ton gi s sch, c vn, trang tr bng hoa, sa cha dng c, sn, dch thut, km tr, phn pht hng, gi tr, n bng bn tin, son l lch (resum), vn phng bn v du lch...

Qua vi con s thng k v phn tch trn, chng ta thy ܮc bc tranh cu trc tng th ca nn kinh t Hoa K v t gip chng ta mt khi nim gi no v con ܩng thng mi m chng ta s la chn trong tng lai.

TM HIU CC YU T CHI PHI KHC.

Trong thng mi, mt yu t quan trng l khch hng. Ni g th ni, khng c khch hng l khng c tt c. Chnh v yu t ny m Small Business Administration xut bn mt thng k cho bit s c dn cn thit cho mt c s thng mi. Da vo s liu ny, bn c th quyt nh nhiu vn NJ, trong c vn NJ c nn m thng mi khng. V d: Mun m mt tim tp ha cn phi c 1,534 ngܩi dn. Nu trong vng ch c 3000 dn, m c 2 tim tp ha ri, th t khng nn m tim th ba m lm g. c c s tham kho, chng ti trch li mt vi con s:

Tt nhin, nhng con s trn y l ch s bnh qun ca quc gia v c khi khc vi ch s ca mt s vng c th. V d, vng trng trt, s dn cho mi ca hng bn dng c nng nghip phi t hn so vi con s trung bnh ni trn.

Tuy th, trong nhng trܩng hp chung, nhng s liu ni trn rt cn thit Nj chng ta tnh ton trܧc khi khi s bܧc vo thng mi.

Mt yu t chi phi khc l tnh hnh thng mi tng ngnh ngh ra sao. Nu mt ngh m x hi cho thy ang xung dc lin tip trong nhiu nm, vic m c s doanh thng trong lnh vc l mt tr chi nguy him.

Mun bit tnh hnh thng mi chung ra sao, bn cn phi theo di U.S. Industrial Outlook ca B Thng Mi Hoa K ܮc pht hnh hng nm.

Vo nm 1993, nhng ngnh sau y c mc pht trin v ܮc d bo s pht trin trong thi gian ti:

Tt nhin danh sch cc dch v pht trin cng cn di m trn y ch l mt vi ngnh tܮng trng. C ngnh i ln th cng phi c ngnh xung dc ch. Lut v tr ca tri t, ca m dng vn d l vy kia m. Bn cng nn tra cu nhng ngnh xung dc Nj khi "mt ng" bn nh.

Mt iu cn thit l phi bit xu hܧng x hi nh th no. Dn lm n ca M thܩng lu ti tp ch Inc. Magazine. Tp ch ny phc v gii thng mi nh. Mi nm, tp ch ny xut bn mt danh sch ca 500 cng ty pht trin nhanh nht. Nu khi džc danh sch , chng ta thy c nhiu cng ty trong danh sch 500 cng ty pht trin ang hot Ƕng trong cng ngnh, chng ta nhn ra ܮc xu hܧng pht trin ca c ngnh .

V d: Trong nm 1991, Inc. Magazine a ra danh sch 500 cng ty pht trin nhanh nht nh sau:

- 135 cng ty cung cp phn cng (hardwares), phn mm hay nhu liu (softwares) v dch v in ton.

- 30 cng ty dch v bo v mi trܩng.

- 28 cng ty dch v y t.

- 12 cng ty cung cp dch v qun l nhn vin.

- 120 cng ty thuc cc ngnh khc.

Nhn vo danh sch ny, chng ta bit r xu hܧng pht trin ca tng lnh vc, tng ngnh, v gip chng ta chn dch v, hay ngnh ngh lm n ph hp hn.

Cng nh vo nhng thng k trn ca B Thng Mi v tp ch Inc. Magazine, chng ta cn c th bit thm ngnh no a phng no ang pht trin.

C nhn dy: Bit ngܩi bit ta, trm trn trm thng. T ny gi, chng ta ch lo vn NJ bit ngܩi, bit th trܩng, bit tnh hnh chung m cha h NJ cp ljn vic bit mnh. Mnh l ngܩi bin kin thc, ti nng, v u t vo thnh cng hay tht bi. C nhiu ngܩi bit, nhng do thi vn cha ljn, do cha ti, nn cng nh nhm mt xui tay m thi.

HY XEM LI CHNH MNH: THCH G, KH NNG TH NO?

iu u tin l s thch th ca bn i vi cng vic m bn ang lm. Nu thiu iu ny, bn s khng bao gi cm thy hng th g vi cng vic v chuyn hng ngy ljn s lm nh l i vo i ngc vy. Mt tc gi vit rng "Bn sp n, ng, v th vi cng vic kinh doanh ca bn, th nn hy chn ci vic m bn thch." Th nn, ci tiu chun bn trong ca s chn la l chn cng vic m mnh thch, bi khng, s tht l s au kh. Khng t ngܩi thnh cng trong cng vic nh ngnh nhip nh, su tp tem th..., m nhng th y lc bt u ch l mt am m vui hay mt s thch (hobby) m thi.

Tuy vy, vic lm n khng phi l tr gii tr, cho nn mt s chuyn gia khuyn chng ta nn lm "homework" tm hiu v chnh mnh (try self-analysis). Mt s cu hi m gii chuyn gia thܩng gi Nj mnh t tm hiu chnh mnh nh:

- Mnh ang tm kim ci g? Mnh mun cuc ǩi mnh s ra sao?

- Чc vng ca mnh c thc t? C kh nng t ܮc?

- Mnh c chun b tinh thn lm vic cc nhc v c hy sinh nhiu th khc trong ǩi sng?

- Mnh c phi l ngܩi t bt u mi chuyn cho chnh mnh?

- Mnh c sc khe tt khng?

- Thܩng mnh c kim sot ܮc xc cm ca chnh mnh?

- Mnh c phi l ngܩi thuc dng lm vic c k lut?

- Mnh c kh nng qun tr tt?

- Mnh c kinh nghim trong lnh vc ang lm?

- Mnh l ngܩi m mng hay l ngܩi hnh Ƕng?

Theo mt s chuyn gia, nu nhng cu hi ny ܮc tr li mt cch ngay thng, khng t nh gi theo kiu "lm cho mnh hi lng", chng ta s hiu mnh hn. C mt s cu hi trc nghim c th Nj mnh t tm hiu v mnh nh trc nghim "Rating Scale for Evaluating Personal Traits Important to the Proprietor of a Business" ca Lawrence A. Klatt nhng do s hn hp ca trang bo, nn chng ti khng tin ng vo s ny nhng qu bn džc c th tm Nj t tm hiu v chnh mnh.

Cng vic ny rt cn thit v nhiu khi vic tm hiu v chnh mnh li l mt cng vic kh khn nht.

Nhiu khi mnh tht bi ch v mnh khng hiu ng v mnh, nhiu khi mnh hiu lm rng mnh c mt s kh nng no m k thc kh nng chng ra lm sao c. Mnh b "m" v chnh mnh do chnh lng kiu ngo, hay s din ca chnh mnh?

Trong ci nhn y, bit mnh thch ci g v bit mnh c kh nng thc hin ci mnh thch l hai yu t bn trong hay hai yu t ni ti gip mnh thc hin thnh cng ci m mnh thch.

Sau khi tm hiu cc yu t khc nhau t bn ngoi v t bn trong ca mi chng ta, liu c cn yu t no khc quyt nh s thnh bi ca chng ta? Theo ti, ti tin l c.

MU S TI NHN, THNH S TI THIN.

Ngy xa, Khng Minh tht bi trong vic t cht T M trong mt hang Ƕng sau khi ng lo toan chu o mi iu kin "bn trong" ln "bn ngoi," nn ng nga mt ln tri m than rng: "Mu s ti nhn, thnh s ti thin."

Trong dn gian cng c cu: "Tri xanh quen thi m hng nh ghen..."

Qua nhng cu chuyn lch s hay qua cu thi c trn, chng ta thy rng cn c mt yu t khc chi phi s thnh bi, l yu t siu nhin, l Tri, l Pht, l Cha, l Thn Ti...

C l v th m chng ta hay thy c cc "th tc" siu nhin, tn gio, l nghi nh nghi l khai trng, l cng Thn Ti, nh thy xem phong thy... Trong s ny, chng ti gii thiu mt bi v phong thy trong thng mi Nj qu Ƕc gi tham kho.

K ti, chng ti s tip tc NJ ti thng mi vi NJ ti: "Vn Phng Nn t u: Trong Garage, Trong Phng Khch Apartment hay Trong Khu Chuyn Nghip?"

Mi qu bn n džc.

Ghi ch: Trong lc vit bi ny, chng ti tham kho v trch dch nhiu ti liu nh "How to Start, Run, and Stay in Business" ca Gregory F. Kishel v Patricia Gunter Kishel, "Business Start-Up Kit" ca California Chamber of Commerce, "Starting a Successful Business on the West Coast" ca Douglas L. Clark, "The Small Business Handbook" ca Irving Burstiner v nhiu ti liu khc ca US Department of Commerce. Chng ti trn trng cm n qu tc gi ni trn.


VIET Magazine 417 Home Page