Giá chi‰c áo này là 500,000 ÇÒng ($50US)" tÜÖng ÇÜÖng gÀn ba tháng lÜÖng trung bình ª ViŒt Nam. Bà chû tiŒm, tråc Ƕ 25 tu°i nhÆn xét: "Các cô bây gi© chÌ thích loåi quÀn áo Ç¡t tiŠn theo mÓt ngoåi nhÆp tØ Hong Kong, Singapore, Anh, Pháp. Loåi quÀn din Óng loe nhÜ loa kèn bây gi© Çã l‡i th©i và thay b¢ng loåi Óng th£ng Çu‡n nhÜ chân voi. Tôi phäi luôn luôn Ç‹ š theo cho kÎp mÓt m§i Ç‹ khÕi mÃt khách."
ViŒt Nam Çang chÆt vÆt Çu°i theo n‰p sÓng cûa nh»ng nܧc tÜ bän sau m¶t th©i gian dài sÓng trong chi‰n tranh. ñ©i sÓng ngÜ©i phø n» ViŒt Nam hiŒn nay là s¿ tiêu bi‹u rõ rŒt nhÃt phän ánh s¿ thay Ç°i tØ nŠn kinh t‰ chÌ huy sang kinh t‰ thÎ trÜ©ng t¿ do. NhiŠu cÖ h¶i ki‰m tiŠn ljn v§i ngÜ©i phø n» ª thành thÎ nhÜ Hà N¶i và Sài Gòn Ç‹ h† có th‹ sÓng Ƕc lÆp vŠ kinh t‰ và tinh thÀn" nh»ng ÇiŠu mà trܧc Çây h† thÜ©ng mÖ tܪng.
NhÜng nh»ng cÖ h¶i Çó cÛng kèm theo nhiŠu n‡i kh° mà ngÜ©i phø n» ViŒt Nam phäi ÇÓi phó.
Hà N¶i, thành phÓ trܧc kia chÌ toàn có công nhân và viên chÙc, nay Çã m†c lên vô sÓ cºa hàng kinh doanh nhÕ nhÜ tiŒm may, tiŒm cà phê, phòng sæn sóc s¡c ÇËp, hÀu h‰t do phø n» ÇiŠu khi‹n. NhiŠu ngÜ©i trong sÓ Çó là nh»ng công nhân, viên chÙc vŠ hÜu non ho¥c bÕ sª Ç‹ l®i døng th©i cÖ, ra kinh doanh riêng, và trª thành trø c¶t chính vŠ phÜÖng diŒn tài chánh trong gia Çình. L®i tÙc cûa h† l§n hÖn lÜÖng tháng ho¥c hÜu b°ng cûa chÒng.
NhiŠu ngÜ©i Çàn bà khác b¡t ÇÀu gây d¿ng s¿ nghiŒp b¢ng cách Çi làm công nhân ª nܧc ngoài. Bà Kim Anh, chû m¶t tiŒm ÇÒ g‡ ª trung tâm Thû ñô Hà N¶i, tØng Çi làm công nhân ª TiŒp Kh¡c trong nh»ng næm 1980. Th©i gian làm viŒc ª TiŒp, bà buôn bán quÀn áo và may loåi quÀn áo rÈ tiŠn theo ki‹u Âu châu Ç‹ bán cho Çàn bà TiŒp. Trª vŠ ViŒt Nam, Bà Anh dùng sÓ vÓn dành døm ÇÜ®c Ç‹ ra kinh doanh riêng.
ñÀu tiên, bà buôn giÜ©ng, tû ª Sài Gòn ra Hà N¶i bán. Sau Çó, mÜ®n thêm vÓn cûa bà con trong gia Çình, và bán cæn nhà Çi, bà mª ÇÜ®c m¶t xܪng Çóng giÜ©ng tû riêng. Công viŒc làm æn phát tri‹n tÓt, hiŒn nay, chÒng bà Çã nghÌ làm cho nhà nܧc Ç‹ làm viŒc ª nhà.
Nh»ng cÖ h¶i làm æn m§i Çã khuy‰n khích ngÜ©i phø n» ViŒt Nam thay Ç°i thái Ƕ và quan niŒm ÇÓi v§i hôn nhân, gia Çình, con cái cho phù h®p v§i n‰p sÓng m§i. NhiŠu ngÜ©i phø n» bán hàng ª PhÓ hàng Gia, nói: "Tôi không muÓn con cái theo nghŠ buôn bán cûa mË. Tôi muÓn con gái vào Çåi h†c, h†c giÕi ti‰ng Anh Ç‹ có cu¶c sÓng thoäi mái hÖn."
M¥c dÀu truyŠn thÓng cûa ngÜ©i ViŒt Nam là muÓn con ÇÜ®c h†c hành Ç‹ ti‰n thân trong xã h¶i theo bÆc thang giá trÎ cûa Kh°ng Giáo, nh»ng gia Çình sÓng ª thành thÎ ngày nay, hÖn bao gi© h‰t, ao ܧc cho con gái ÇÜ®c vào Çåi h†c, h†c giÕi ti‰ng Anh Ç‹ có nh»ng ch‡ làm tÓt nhÜ ª công ty du lÎch ch£ng hån. Nh»ng lãnh v¿c khác nhÜ luÆt, kinh t‰, trܧc Çây thÜ©ng dành cho con trai, cÛng ÇÜ®c các cô b¡t ÇÀu chú š.
Sau h†c vÃn, ÇiŠu kiŒn k‰ ti‰p Ç‹ thành công cûa phø n» ViŒt Nam là lÃy chÒng mu¶n, ÇÈ ít con. Các cô ª thành thÎ thÜ©ng ÇÜ®c khuy‰n khích chÌ Çi lÃy chÒng sau khi có Ç©i sÓng kinh t‰ Ƕc lÆp. (Tu°i trung bình Ç‹ lÆp gia Çình ª thành thÎ cûa con gái hiŒn nay là 25; con trai, 27).
Khác v§i cha mË trܧc kia, trai, gái ª ViŒt Nam hiŒn nay có quyŠn t¿ do giao ti‰p, hËn hò nhau trܧc khi cܧi hÕi. Khi Çã lÆp gia Çình rÒi, ngÜ©i con gái thÜ©ng thäo k‰ hoåch cÄn thÆn trong viŒc sanh con cái. Chính phû cho phép m‡i c¥p v® chÒng có hai con, nhÜng nh»ng c¥p thu¶c gi§i trung lÜu thÜ©ng chÌ hån ch‰ ÇÈ m¶t con Ç‹ tránh cänh mà h† thÜ©ng g†i là c¿c kh° trong quá khÙ.
Tuy nhiên, gÀn 80 phÀn træm Çàn bà ViŒt Nam sÓng ª vùng quê, vÅn chÜa thoát khÕi cänh c¿c nh†c. ñÓi v§i nh»ng ngÜ©i phø n» ÇÒng quê, Ç©i sÓng phÒn thÎnh ª thành thÎ vÅn còn là m¶t giÃc mÖ. S¿ phát tri‹n kinh t‰ nhanh chóng ª ViŒt Nam trong mÜ©i næm qua tåo ra cänh chênh lŒch l§n gi»a dân quê và dân thành phÓ. Thu nhÆp trung bình hàng næm cûa m¶t ngÜ©i ª Thû Çô Hà N¶i là $610US, ª Sài Gòn là $800US, trong khi ª miŠn quê chÜa ÇÜ®c $150US. Không có ª Çâu, Ç©i sÓng gi»a ngÜ©i phø n» thôn quê và thành thÎ låi cách biŒt l§n nhÜ th‰.
K‹ tØ næm 1986, khi ViŒt Nam b¡t ÇÀu thi hành chính sách Ç°i m§i kinh t‰, nhiŠu thay Ç°i l§n Çã diÍn ra trong lãnh v¿c nông nghiŒp, bi‰n nܧc này tØ m¶t quÓc gia phäi nhÆp cäng gåo trª thành quÓc gia xuÃt khÄu gåo l§n hång ba th‰ gi§i vào næm 1994. ViŒc chuy‹n tØ ÇÖn vÎ sän xuÃt h®p tác xã do chính phû quän lš sang ÇÖn vÎ sän xuÃt gia Çình Çã lôi cuÓn nông dân hæng hái sän xuÃt, cày cÃy h»u hiŒu hÖn Ç‹ tæng næng suÃt và thu nhÆp cûa gia Çình. ñ‹ thu ÇÜ®c l®i nhuÆn nhiŠu nhÃt, y‰u tÓ nhân l¿c trª thành vÓn li‰ng quan tr†ng trong kinh t‰ gia Çình. Và ÇiŠu này có nghïa là chÎ em phø n» miŠn quê phäi vÃt vä hÖn.
M¥c dù sän lÜ®ng lúa gåo tæng, nhÜng l®i tÙc trong các gia Çình nông dân vÅn không Çû chi dùng vì sÓ ngÜ©i trong m‡i h¶ tæng quá nhanh. ñàn ông, con trai thÜ©ng phäi ra tÌnh ki‰m viŒc làm, Ç‹ låi công viŒc cày cÃy cho Çàn bà, nhiŠu khi phäi Çäm nhiŒm cä nh»ng khâu n¥ng nh†c mà trܧc Çây thÜ©ng do máy nông nghiŒp cûa h®p tác xã th¿c hiŒn. Ngoài ra, Çàn bà nông thôn ViŒt Nam còn phäi Çi ch® m‡i ngày Ç‹ mua thÙc æn cho gia Çình. Th©i gi© còn låi, h† phäi quÀn quÆt v§i nhiŠu công viŒc khác n»a nhÜ nÃu nܧng, gi¥t giÛ, trông coi con cái.
Bà Lê ThÎ Nhâm Tuy‰t, giám ÇÓc m¶t trung tâm nghiên cÙu xã h¶i, nhÆn xét: "Quá trình thay Ç°i sang nŠn kinh t‰ thÎ trÜ©ng Çã tåo ra nh»ng m¥t nguy hi‹m. Vì hÀu h‰t nh»ng gia Çình nông thôn ÇŠu quá nghèo nên h† së làm bÃt cÙ viŒc gì Ç‹ thoát ra khÕi cänh nghèo kh° cûa quá khÙ. Do Çó, hiŒn nay, ngÜ©i phø n» ViŒt Nam tuy sÓng trong cæn nhà tÜÖm tÃt hÖn, æn uÓng ÇÀy Çû hÖn, nhÜng sÙc khÕe cûa h† låi suy giäm vì phäi làm viŒc t§i 15, 16 gi© m¶t ngày."
NhiŠu cÖ sª xã h¶i trܧc Çây do nhà nܧc tr® cÃp nay Çã bÎ giäi th‹. SÓ nhà gi» trÈ và trÜ©ng mÅu giáo giäm trong khi chi phí bŒnh viŒn, thuÓc men càng ngày càng Ç¡t ÇÕ khi‰n nhiŠu ngÜ©i không Çû tiŠn trä. K‰ hoåch hóa gia Çình tuy Çã ÇÜ®c ÇÜa vŠ nông thôn m¶t cách sâu r¶ng, nhÜng vÅn g¥p phäi cän trª vì trình Ƕ giáo døc thÃp kém cûa dân chúng. Nh»ng gia Çình ViŒt Nam cho r¢ng nhÃt ÇÎnh h† phäi có m¶t ÇÙa con trai Ç‹ nÓi dõi dòng h†.
NŠn kinh t‰ thÎ trÜ©ng cÛng khi‰n cho nhiŠu trÈ em nông thôn bÎ thÃt h†c, nhÃt là các em gái. Tr® cÃp cûa nhà nܧc không còn, h†c phí gia tæng, Çó là nh»ng lš do khi‰n nhiŠu nông dân Çã gi» con cái ª nhà, không cho t§i trÜ©ng n»a.
SÓ h†c sinh, nhÃt là h†c sinh Trung H†c, ª ViŒt Nam Çã giäm sau khi chuy‹n sang kinh t‰ thÎ trÜ©ng. Khi phäi ÇÙng gi»a s¿ l¿a ch†n cho con trai hay con gái Çi h†c, các gia Çình ViŒt Nam bao gi© cÛng Üu Çãi con trai hÖn vì theo truyŠn thÓng, con gái Çi lÃy chÒng së vŠ sÓng v§i chÒng, không giúp Ç« gì ÇÜ®c cho cha mË ru¶t.
M¶t nông dân ª tÌnh Häi HÜng nói: "Tôi cÛng muÓn cho con gái Çi h†c, nhÜng ng¥t vì tiŠn h†c cao quá, và tôi còn phäi lo cho nó æn, m¥c. Khi lÃy chÒng là nó theo chÒng vŠ làm cho nhà chÒng, vÆy thì bây gi©, nó ª nhà giúp Ç« cha mË là phäi rÒi."
Kinh t‰ tÜ bän cÛng ÇÈ ra nh»ng Çám cܧi hÕi tÓn kém. Cha mË muÓn theo kÎp lÓi sÓng m§i Ç‹ nª mày nª m¥t v§i làng xóm phäi chuÄn bÎ m¶t sÓ tiŠn khá l§n tØ trܧc cho con gái. Nh»ng chi phí Çó cÛng là m¶t y‰u tÓ trong s¿ tính toán cûa cha mË, làm cho con gái không ÇÜ®c Çi h†c.
NhÜng ÇiŠu lo l¡ng hÖn n»a là chuyŒn con gái bÎ ‰ chÒng. Trong khi con gái ª thành phÓ lÃy chÒng ngày càng trÍ thì hình nhÜ tu°i lÃy chÒng cûa các cô ª nông thôn låi giäm xuÓng. N‰u khoäng 22 mà chÜa có chÒng thì k‹ nhÜ Çã thu¶c vào loåi gái ‰ Äm.
M¶t trong nh»ng lš do khi‰n trai, gái ª nông thôn lÆp gia Çình s§m là chính sách cûa nhà nܧc. Sau khi lÆp gia Çình, c¥p v® chÒng m§i së ÇÜ®c cÃp ÇÃt Ç‹ canh tác. Cܧi xong, v® ª nhà làm ru¶ng, chÒng ra tÌnh làm ki‰m thêm thu nhÆp cho gia Çình.
Thêm m¶t lš do n»a khi‰n các cô mong mÕi Çi lÃy chÒng là vì nån trai thi‰u, gái thØa. Tåi làng ñÒng Giao thu¶c tÌnh Häi HÜng, làng này chuyên vŠ nghŠ chåm tr°. Con trai ñÒng Giao có tay nghŠ chåm giÕi thÜ©ng Çi làm æn ª xa phía Nam, có khi t§i tÆn Sài Gòn. Con gái không có tay nghŠ và trình Ƕ h†c vÃn nên Çành ª nhà v§i cha mË, mong ngóng t§i dÎp T‰t, con trai m§i trª vŠ làng æn T‰t và kén v®. Các cô gái làng phäi cånh tranh ráo ri‰t v§i nh»ng cô gái mà Çám trai làng Çã g¥p ª tÌnh thành. M¶t cô nói: "N‰u không ÇËp thì 23 là coi nhÜ khó lÃy chÒng ª làng này. Ÿ Sài Gòn, Çám con trai g¥p thi‰u gì các cô vØa ÇËp vØa giÕi æn diŒn låi có viŒc làm tÓt nên khi h† trª vŠ làng, n‰u không phäi ngÜ©i ÇËp thì sÙc mÃy mà lôi cuÓn ÇÜ®c h†."
Tình trång bÃp bênh trong hy v†ng lÃy ÇÜ®c chÒng ª làng khi‰n nhiŠu cô gái quê bÕ làng ra tÌnh Ç‹ làm nghŠ bán hàng rong hay th® may và cä nh»ng nghŠ khác trong các phòng trà ca nhåc, tiŒm ÇÃm bóp, phòng t¡m hÖi. NghŠ bán trôn nuôi miŒng không xa lå gì ÇÓi v§i Sài Gòn, nhÜng tåi Hà N¶i, mänh ÇÃt cÃm kœ cûa nghŠ này, gÀn Çây cÛng Çã m†c lên nh»ng khu lÀu xanh rÃt Òn ào.