Trung Ngôn
TuÀn Báo U.S. News & World Report 25-9-95 Çã nói ljn chû ÇŠ "One nation, One language?" hay là trÆn chi‰n vŠ Anh ng» trên nܧc MÏ. Cu¶c vÆn Ƕng này Çã diÍn ra m¶t cách månh më khi nh»ng di dân cä h®p pháp lÅn bÃt h®p pháp Çã ÇÜa vào m¶t luÒng ngôn ng» ngoåi lai tràn ngÆp toàn nܧc MÏ. Cu¶c vÆn Ƕng Ç‹ làm cho Anh ng» trª thành ti‰ng nói chính thÙc cûa quÓc gia này Çã ÇÜ®c 73% ngÜ©i MÏ nghï r¢ng Anh ng» së có th‹ trª thành ngôn ng» chính thÙc cûa chính phû (theo cu¶c thæm dò cûa U.S. News). Phát ngôn viên cûa Hå viŒn Newt Gingrich, lãnh tø khÓi Ça sÓ ThÜ®ng viŒn Bob Dole và hÖn 1/3 dân bi‹u ûng h¶ ÇŠ nghÎ d¿ luÆt ÇÜa Anh ng» thành ti‰ng nói chính thÙc cûa nܧc MÏ. Ti‰n t§i xóa bÕ song ho¥c Ça ng» trong m¶t quÓc gia nhÜ hiŒn nay.
Báo Mercury News, sÓ Chû nhÆt 24-9-95 dܧi nhan ÇŠ: Bilingualism and Insecurity: "Chû TrÜÖng Song Ng» và S¿ BÃt An" Çã ghi nhÆn r¢ng "làm cho Anh ng» trª thành ngôn ng» chính thÙc, xét theo Çåi th‹, là m¶t vÃn ÇŠ chính trÎ chÙ không phäi là giáo døc." VÃn ÇŠ xem ra khá t‰ nhÎ và phÙc tåp.
Nhìn Låi Quá Trình và BÓi Cänh
1) Chû trÜÖng English only.
Ngay tØ ÇÀu cu¶c Cách mång cho ljn nay, nܧc MÏ Çã nhiŠu phen lo ngåi r¢ng các di dân ngoåi quÓc vÅn gi» ngôn ng» riêng cûa dân t¶c h† và bi‰n H®p Chûng QuÓc thành m¶t loåi tÆp h®p các b¶ låc. S¿ lo s® này t¿ nó Çã b¶c l¶ ra trong nh»ng bܧc giÆt lùi cûa tØng giai Çoån tØ T°ng ThÓng Benjamin Franklin, ông Çã báo Ƕng r¢ng các dân t¶c di cÜ Ç‰n MÏ không bao gi© h†c ti‰ng Anh, cho ljn giai Çoån Th‰ Chi‰n I, ngÜ©i ta Çã cÓ g¡ng ngæn ch¥n viŒc dåy ti‰ng ñÙc.
Nhà sº h†c Arthur Schdesinger cho r¢ng Anh ng» là ngôn ng» cÀn thi‰t Ç‹ gi» cho quÓc gia thÓng nhÃt, nhÜng không chÃp nhÆn là nó Çang g¥p khûng hoäng.
Ông nói: "HiŒn nay nhiŠu ngÜ©i trên th‰ gi§i nói ti‰ng Anh hÖn bao gi© h‰t." Do Çó khái niŒm r¢ng cÀn phäi bäo vŒ Anh ng» b¢ng nh»ng Çåo luÆt cÜ«ng bách Anh ng» xem ra dÜ©ng nhÜ lÓ bÎch, kÿ cøc.
ThÆt vÆy, nhu cÀu h¶i nhÆp, nhu cÀu thÎ trÜ©ng Çã là nh»ng Ƕng l¿c t¿ nhiên, t¿ phát thúc ÇÄy m†i ngÜ©i phäi h†c Anh ng». Và thÎ trÜ©ng kinh doanh Çã là nÖi xem Anh ng» là ngôn ng» chính thÙc. Cu¶c ÇiŠu tra vŠ ngôn ng» cho thÃy 97% ngÜ©i MÏ Çã nói ti‰ng Anh khá và rÃt giÕi. Không th‹ có "good job" n‰u không thông thåo Anh ng». Công trình khäo cÙu cûa bà Rossell cho thÃy r¢ng nh»ng di dân gÓc Hispanic muÓn ÇÜ®c ÇÒng hóa vào xã h¶i MÏ nhanh chóng hÀu h‰t Çã nói ti‰ng Anh trôi chäy... Th‰ thì s¿ lo ngåi vŠ Anh ng» vØa ÇÜ®c nhÃn månh bªi lãnh tø Ça sÓ ª ThÜ®ng viŒn nh¢m møc Çích gì? Phäi chæng ông Bob Dole nghï r¢ng viŒc ÇÜa Anh ng» trª thành ngôn ng» chính thÙc cûa quÓc gia së làm cho quÓc gia thÓng nhÃt khÕi bÎ chia rë, phân hóa?
Cu¶c Th‰ chi‰n thÙ I và chû nghïa quÓc gia bän ÇÎa Çã gi‰t ch‰t nŠn giáo døc song ng». H‰t ti‹u bang này ljn ti‹u bang khác Çã lÀn lÜ®t hûy bÕ các luÆt vŠ song ng». M¶t sÓ ti‹u bang còn xem nh»ng giáo viên dåy h†c b¢ng m¶t ngôn ng» nào khác v§i Anh ng» là m¶t t¶i phåm. ñây là s¿ kiŒn rÃt khác v§i các th‰ hŒ ljn MÏ trܧc Th‰ chi‰n I, giai Çoån này ngÜ©i ta sÓng trong nŠn giáo døc "Ça ng»" (theo Lyons).
HiŒn nay, tåi Hoa Kÿ có ít nhÃt là 31.8 triŒu ngÜ©i dùng ngôn ng» khác v§i Anh ng» tåi nhà riêng và trong các sinh hoåt riêng. HiŒn có gÀn 56 thÙ ti‰ng khác nhau ÇÜ®c sº døng trong sÓ 5,190 sinh viên m§i tåi Florida.
Nh»ng ngÜ©i chû trÜÖng chÌ dùng Anh ng»-duy nhÃt (English-only), "ChÌ có Anh ng» thôi" trong Çó có cä nh»ng di dân vØa nhÆp cÜ và các nhà bäo thû, tin r¢ng viŒc thích nghi cho hÖn 300 ngôn ng» nói tåi HiŒp Chûng QuÓc Çã làm hå giäm chÌ sÓ h†c Anh ng» và h¶i nhÆp cÛng nhÜ Ç‹ trª thành MÏ.
H† ÇÜa ra nh»ng s¿ kiŒn Ç‹ chÙng minh r¢ng dùng song ng», hay Ça ng» trong m¶t quÓc gia, nhÃt là trong giáo døc là m¶t sai lÀm gây nhiŠu tÓn kém, nŠn täng giáo døc 14 næm qua cûa California Çã bÎ áp l¿c và chÌ trích rÃt n¥ng nŠ. Ti‹u bang California Çã chi 400 triŒu Çô-la Ç‹ giáo døc 1 triŒu 200 ngàn trÈ em nói chút ít ti‰ng Anh ho¥c không bi‰t ti‰ng Anh. Ti‹u bang Massachusetts Çã cung Ùng 24 ngoåi ng» cho nh»ng di dân thi b¢ng nhiŠu thÙ ti‰ng. T© khai thu‰ cÛng ÇÜ®c in b¢ng ti‰ng Tây Ban Nha. Ÿ Westminster, ti‹u bang California các hܧng Çåo sinh có th‹ Çeo phù hiŒu b¢ng ti‰ng ViŒt Nam... Theo ông Mauro Mujica chû tÎch cûa nhóm "Anh ng»-duy nhÃt" cûa MÏ thì Çây là m¶t hiŒn tÜ®ng "hoàn toàn Çiên rÒ" (It’s completely insane). Bän thân Mauro Mujica là m¶t di dân tØ Chi-Lê, Çã nhÃn månh "Chúng ta không dành Ç¥c ân cho bÃt cÙ ai."
Chû trÜÖng loåi bÕ song ng» cûa nhóm U.S. English "Anh ng» cho nܧc MÏ" Çã tØng có nh»ng hành Ƕng thô båo, trong tám næm vØa qua, ÇÓi v§i m¶t sÓ thành viên sáng lÆp, cø th‹ nhÜ John Tanton, m¶t thành viên cûa nhóm, khi ông vi‰t m¶t bän ghi nh§ trong Çó có g®i š r¢ng "ngôn ng» gÓc La-tinh nhÜ Tây Ban Nha, BÒ ñào Nha... có khä næng sáng tåo l§n hÖn "ngôn ng» gÓc Anglos" thì lÆp tÙc có hai giám ÇÓc thôi viŒc và Tanton bÎ khai trØ và nhóm này Çã tái lÆp uy th‰ tØ Çó. Møc tiêu ÇÃu tranh "English First" (Anh ng» ÇÙng ÇÀu) v§i sáng lÆp viên Larry Pratt là m¶t nhà ÇÃu tranh không khoan nhÜ®ng.
Chû trÜÖng cÜ«ng bách Anh ng» Çã bÎ xem nhÜ là m¶t hành Ƕng có tính chÃt tuÀn t¿ tØ báo Ƕng ljn bài ngoåi mà thôi! Nh»ng biŒn pháp c¿c Çoan cûa luÆt Anh ng»-duy nhÃt bÎ phê bình là hà kh¡c và nghiŒt ngã ÇÓi v§i các di dân ngoåi quÓc. Các nhà bäo tr® d¿ luÆt Çã xem nó nhÜ là m¶t thÙ tr® cÃp vŠ ngôn ng» nên muÓn chÃm dÙt chÜÖng trình giáo døc song ng», bÀu phi‰u song ng», Ç‹ ti‰t kiŒm tiŠn dÎch thuÆt.
2) Chû trÜÖng duy trì song ng».
Nh»ng ngÜ©i chû trÜÖng duy trì nŠn giáo døc song ng» và bÀu phi‰u Ça ng» Ç¥t vÃn ÇŠ: nh»ng di dân h®p pháp có th‹ bÀu phi‰u không n‰u không có phi‰u bÀu song ng». Phäi chæng Çây là m¶t rào cän khác ÇÓi v§i di dân?
Nh»ng ngÜ©i cÙng r¡n cûa chû trÜÖng m¶t ngôn ng» duy nhÃt Çã trä l©i r¢ng hãy cô lÆp cách làm cûa ông cha ngày trܧc Çi. H† quên r¢ng có rÃt nhiŠu b¢ng chÙng cho thÃy nh»ng ngÜ©i ñÙc ÇÀu tiên, nh»ng ngÜ©i Ý ÇÀu tiên ljn ÇÃt MÏ h† Çã làm chû ti‰ng Anh m¶t cách nhanh chóng hÖn các Ç®t di dân Châu Á, Nga và Trung MÏ hiŒn nay. Và lÆp luÆn cho r¢ng ngày nay nh»ng di dân m§i ljn không cÓ g¡ng h†c Anh ng» Çã khó mà ÇÙng v»ng ÇÜ®c. Tåi San Francisco City College, m‡i løc cá nguyŒt có 20,000 ngÜ©i h†c sinh ng» l§p tráng niên và danh sách Ç®i ch© dài vô tÆn... Ÿ De Kalb County bang Georgia hiŒn có 7,000 ngÜ©i l§n Çang theo h†c Anh ng» và ª Brington Beach New York có 2,000 ngÜ©i Çang ch© Ç®i cÖ h¶i may m¡n Ç‹ ÇÜ®c h†c...
Ông Ron Pearlman ª Chicago Çã nhÆn ÇÎnh r¢ng: Nh»ng Ƕng l¿c kinh t‰ thúc ÇÄy s¿ h†c Anh ng» là m¶t s¿ kiŒn dÜ©ng nhÜ Çã quá rõ ràng hÖn bao gi© h‰t. Vâng, bån có th‹ ki‰m sÓng ÇÀy Çû trong bÓi cänh m¶t s¡c dân l†t vào trong vùng Chicago mà không bi‰t ngôn ng» nào ngoài ti‰ng Ba Lan. NhÜng bån không th‹ ti‰n xa ÇÜ®c. "Ñy thác cho Anh ng» giÓng nhÜ là tin r¢ng m¥t tr©i së m†c lên m‡i m¶t ngày." HÀu h‰t di dân ljn MÏ ai cÛng mong muÓn h†c ÇÜ®c Anh ng».
Các nhà nghiên cÙu vŠ ngôn ng» Çã xác ÇÎnh là hiŒn nay trên th‰ gi§i có khoäng 3,000 ngôn ng» Çang nói, con sÓ này không bao gÒm các th° ng» ÇÎa phÜÖng (dialects). Trong sÓ Çó có 19 ngôn ng» ÇÜ®c sÓ ngÜ©i dùng trên 50 triŒu cho m‡i thÙ nhÜ: ti‰ng Á-RÆp, Bengali, Trung Hoa, Anh, Pháp, ñÙc, ƒn ñ¶, Ý, NhÆt, ViŒt Nam, TriŠu Tiên, Mã-Lai, Nam DÜÖng, BÒ ñào Nha, PunJab, Nga, Tây Ban Nha, Tamil.
M¶t sÓ quÓc gia trên th‰ gi§i Çã sº døng Anh ng» làm ngôn ng» chính thÙc nhÜ: Phi LuÆt Tân, ƒn ñ¶, Congo, Canada, Úc, Tân Tây Lan, v.v... ViŒc h†c Anh ng» càng ngày càng gia tæng trên kh¡p th‰ gi§i; hiŒn có hÖn 400 triŒu ngÜ©i nói ti‰ng Anh và 297 triŒu ngÜ©i nói ti‰ng Tây Ban Nha.
3) Nguyên nhân thúc ÇÄy.
VÆy thì tåi sao, vì Çâu m¶t sÓ ngÜ©i MÏ phäi âu lo cho sÓ phÆn cûa Anh ng» trên nܧc MÏ?
Cái gì làm cho nhiŠu ngÜ©i MÏ n‡ l¿c ÇÜa các ngôn ng» khác ra so sánh v§i Anh ng»? Phäi chæng qua ngôn ng» di dân Çã tÃn công vào nܧc MÏ ho¥c vào væn hóa Tây PhÜÖng?
TØ ngày D¿ luÆt 187 ÇÜ®c thông qua ljn nay, các nhà quan sát xã h¶i và chính trÎ nhÆn thÃy có m¶t ÇÜ©ng hܧng chính trÎ tØng bܧc tìm cách ÇÄy di dân ra bên lŠ sinh hoåt xã h¶i MÏ.
Bܧc thÙ nhÃt: Nh¢m vào di dân bÃt h®p pháp, c¡t h‰t m†i s¿ tr® cÃp.
Bܧc thÙ hai: Di dân h®p pháp (thÜ©ng trú nhân) chÜa nhÆp tÎch bÎ loåi khÕi 60 chÜÖng trình xã h¶i & y t‰ cûa Liên bang.
Bܧc thÙ ba: M¶t ngôn ng», m¶t quÓc gia, hûy bÕ chÜÖng trình giáo døc song ng», lÃy Anh ng» làm ngôn ng» chính thÙc duy nhÃt trong m†i sinh hoåt xã h¶i, chính trÎ.
Bܧc thÙ tÜ: Các công dân nhÆp tÎch phäi có 10 næm Çóng thu‰ m§i ÇÜ®c hܪng các tr® cÃp an sinh xã h¶i, y t‰ và l®i tÙc khi vŠ già.
Trong bÓn bܧc trên, vÃn ÇŠ ngôn ng» ÇÜ®c dÜ luÆn kh¡p nÖi bàn thäo rÃt sôi Ƕng. Vì Çây là m¶t vÃn ÇŠ liên quan ljn nhiŠu lãnh v¿c cûa Ç©i sÓng con ngÜ©i vØa lš thuy‰t vØa th¿c tiÍn.
Chû trÜÖng "One nation, One language" cho r¢ng thÓng nhÃt ngôn ng» là có th‹ ÇÜa tÃt cä vŠ m¶t mÓi, m¶t toàn th‹ (a whole). Chû trÜÖng này rÃt Çúng, trên nguyên t¡c: "Ngôn ng» quy‰t ÇÎnh m¶t phÀn bän s¡c dân t¶c." M¶t dân t¶c thÜ©ng ÇÜ®c ÇÎnh nghïa nhÜ là m¶t tÆp th‹ có cùng m¶t ngôn ng», m¶t phong tøc tÆp quán, có cùng m¶t nguÒn gÓc riêng. NhÜng rÃt hi‰m có nh»ng quÓc gia mà toàn dân nói cùng m¶t thÙ ngôn ng». Trung Hoa ch£ng hån, tuy vi‰t cùng m¶t thÙ ch» nhÜng ngôn ng» nói khác nhau. ƒn ñ¶ cÛng khó mà thÓng nhÃt ÇÜ®c ngôn ng»... ViŒc thÓng nhÃt ngôn ng» chÌ có th‹ th¿c hiŒn ÇÜ®c trong m¶t quÓc gia thuÀn chûng (homogeneous). NhÜng nên nh§ r¢ng, thÓng nhÃt ngôn ng» chÜa h£n là Çã thÓng nhÃt ÇÜ®c š tܪng hay š chí cûa toàn dân.
Riêng vŠ MÏ quÓc, cái ngày 12 tháng 10, 1492 lúc 2 gi© sáng, Christopher Columbus lÀn ÇÀu tiên Ç¥t chân lên m¶t vùng ÇÃt xa lå mà ông g†i là Tân Th‰ Gi§i, Çó là Çäo San Salvador ª Bahamas nhÜng Columbus tin là hòn Çäo này cûa ƒn ñ¶ n¢m gÀn NhÆt Bän và Trung Hoa. Trong vòng 30 næm ngÜ©i ta Çã nhÆn ra là Columbus Çã nhÀm, nhÜng vÅn ti‰p tøc g†i các th° dân ª Çây là "ƒn ñ¶" và hòn Çäo ông ta Ç¥t chân lên là "Tây ƒn" (West Indies). Ông Çã tuyên bÓ chû quyŠn cûa Tây Ban Nha. NhÜ vÆy là ngÜ©i Tây Ban Nha Çã ljn "vùng ÇÃt m§i" s§m nhÃt, sau Çó m§i có các cu¶c di dân khác tØ Âu Châu gÒm ñÙc, Anh, Pháp, BÒ ñào Nha... Trong các nhóm di dân Âu Châu ngÜ©i ñÙc chi‰m Çåi Ça sÓ, th‰ nhÜng ti‰ng ñÙc Çã không ÇÜ®c ph° bi‰n r¶ng kh¡p nhÜ ti‰ng Anh. Tên cûa nܧc MÏ là "H®p Chûng QuÓc" và Ç¥c Çi‹m cûa Hoa Kÿ là s¿ Ça dång væn hóa, mà væn hóa ÇÜ®c chuy‹n täi b¢ng ngôn ng». Có lë vì vÆy mà chính sách cûa B¶ Giáo Døc Hoa Kÿ không phäi chÌ nh¢m khuy‰n khích viŒc h†c Anh ng» mà còn duy trì ngôn ng» riêng cûa các dân t¶c khác. M¶t luÆt sÜ ª Dallas County Çã nói: "Tôi së rÃt bÓi rÓi n‰u tôi chÌ nói ÇÜ®c có m¶t ngôn ng»." NhÜ vÆy, bi‰t thêm m¶t ngôn ng» là m¶t ÇiŠu Çáng t¿ hào. Vì h†c thêm ÇÜ®c m¶t ngôn ng» nܧc khác, trí tuŒ cûa con ngÜ©i së ÇÜ®c phong phú thêm vŠ ki‰n thÙc t°ng quát, vŠ dân t¶c Çó... Bi‰t Ç‹ có th‹ cäm thông và chia sÈ s¿ dÎ biŒt trong n‰p sÓng.
Ngoài ra, ngÜ©i ra thÃy r¢ng chû trÜÖng English-only së ÇÜa ljn nhiŠu rÓi r¡m cho viŒc giao thÜÖng trên thÎ trÜ©ng quÓc t‰. Trong nŠn kinh t‰ toàn cÀu, nh»ng ngÜ©i chÌ bi‰t có m¶t ngôn ng» duy nhÃt là Anh ng» së bÎ r§t låi Ç¢ng sau. Cùng v§i khä næng sº døng computer, nhiŠu ngÜ©i MÏ Çã phát hiŒn ra r¢ng thêm m¶t ngôn ng» thÙ hai (second language) së h»u døng trong viŒc tìm ÇÜ®c viŒc làm tÓt.
Trên thÎ trÜ©ng ngoåi thÜÖng, song ng» trª thành m¶t l®i khí và "Ƕc ng»" së g¥p nhiŠu khó khæn thua thiŒt. VŠ phÜÖng diŒn tâm lš, ngÜ©i nào cÛng mong muÓn nói ÇÜ®c nhiŠu ngôn ng». Næng khi‰u vŠ ngôn ng» (language Skills ho¥c là don de langues) làm cho tâm trí mª r¶ng và có khä næng Çón nhÆn nhiŠu luÒng væn hóa cûa nhân loåi Ç‹ làm phong phú ki‰n thÙc và Ç©i sÓng.
CÖn Gió Kÿ ThÎ Ngôn Ng»
Qua nh»ng nhÆn ÇÎnh vŠ l®i ích cûa song ng» cÛng nhÜ vŠ th¿c th‹ cûa H®p Chûng QuÓc Hoa Kÿ, có th‹ k‰t luÆn r¢ng chû trÜÖng cûa m¶t sÓ ti‹u bang và m¶t sÓ ÇÎa phÜÖng trong viŒc ÇÄy månh "English-only" thành s¡c luÆt Çã tåo nên m¶t cÖn gió månh vŠ kÿ thÎ ngôn ng» và Çem låi m¶t con sÓ k› løc vŠ ÇÖn khi‰u nåi, tÓ cáo, ta thán cho Ñy Ban Hoa Kÿ vŠ CÖ H¶i ñÒng ñŠu trong Công ˆn ViŒc Làm (U.S Equal Employment Opportunity Commission).
Tåi San Francisco, nhiŠu ngÜ©i bÎ tØ chÓi cÃp tín døng và bäo hi‹m chÌ vì h† không nói ÇÜ®c ti‰ng Anh. Tåi New York, bŒnh viŒn Bellevue Hospital, Çåi Ça sÓ y tá là ngÜ©i Phi LuÆt Tân bÎ cÃm nói chuyŒn v§i nhau b¢ng ngôn ng» Tagalog. M¶t sÓ chû hãng và cÖ sª Çã tÆn døng luÆt "English-only" nhÜ là m¶t giÃy phép Ç‹ th¿c hiŒn kÿ thÎ (a license to discriminate). S¿ kiŒn này Çã làm tæng n‡i s® hãi trên toàn quÓc ÇÓi v§i các s¡c dân thi‹u sÓ. Tåi ti‹u bang Texas, ª Amarillo, tòa Çã bÕ tù m¶t bà mË vŠ t¶i "hành hå trÈ con" (child abuse) vì bà Çã nói ti‰ng Tây Ban Nha v§i con bà ª nhà riêng!
Tåi Monterey Park, California, m¶t nhóm công dân MÏ Çã tìm cách cÃm treo nh»ng bäng hiŒu b¢ng ti‰ng Hoa trên các cºa hành phøc vø mà hÀu h‰t khách hàng là ngÜ©i Á Châu!...
Qua các s¿ kiŒn, phong trào c° vÛ cho Anh ng»-duy nhÃt này chÌ là s¿ l¥p låi m¶t giai Çoån lÎch sº kÿ thÎ và thành ki‰n ÇÓi v§i nh»ng cÜ dân dùng ngôn ng» cûa dân t¶c h†. NhiŠu ngÜ©i MÏ gÓc da ÇÕ bÎ cÃm dùng ngôn ng» riêng cûa h†. Næm 1912, LÆp pháp Louisiana Çã cÃm dùng ti‰ng Pháp trong trÜ©ng h†c (dù hÀu hét di dân ª Çây là tØ Pháp ljn). HÆu quä là: m†i ngÜ©i ÇŠu bÕ h†c và nhÃt ÇÎnh không h†c cä Anh ng». CuÓi cùng, ti‰ng Pháp Çã ÇÜ®c phép trª låi trÜ©ng vào næm 1960. GÀn Çây nhÃt næm 1971, tåi Texas, nói ti‰ng Tây Ban Nha trong nhà cûa trÜ©ng công lÆp bÎ xem là bÃt h®p pháp...
LÎch sº låi tái diÍn, khi phát ngôn nhân cûa Hå viŒn Newt Gingrich, lãnh tø khÓi Ça sÓ ThÜ®ng viŒn Bob Dole và hÖn m¶t phÀn ba dân bi‹u tuyên bÓ ûng h¶ luÆt "English-only". Cu¶c tranh luÆn Çang diÍn ra sôi Ƕng và gay g¡t trong các c¶ng ÇÒng và các t° chÙc công cÛng nhÜ tÜ vŠ chû trÜÖng Ƕc ng» này.
HuyŠn Thoåi & Th¿c ChÃt cûa VÃn ñŠ
Chû trÜÖng "One nation, One language": ÇÜa ra hình tÜ®ng ÇËp Çë cûa m¶t quÓc gia thÓng nhÃt vì chÌ nói m¶t ngôn ng» duy nhÃt. Ngôn ng» chính thÙc së Çoàn k‰t dân t¶c và ÇÜa tÃt cä vŠ m¶t khÓi. LÃy Anh ng» làm ngôn ng» chính thÙc së Çem låi l®i ích nhiŠu m¥t vŠ kinh t‰ cÛng nhÜ vŠ chính trÎ. NhÜng Çây chÌ là huyŠn thoåi. M¶t nhà giáo døc MÏ, bà Charlene Cobb Çã nhÆn xét r¢ng: "ñÜa vŠ m¶t cái toàn vËn t°ng th‹ thì ÇËp vô cùng." VÃn ÇŠ là làm sao các b¶ phÆn khác nhau cûa MÏ quÓc có th‹ làm thành m¶t t°ng th‹. ñi‹m gi§i hån cûa s¿ hòa tan mà nhiŠu ngÜ©i MÏ mong muÓn ª nÖi nào? ñ‰n mÙc Ƕ nào? Tính khä thi cûa nó ljn Çâu?
Th¿c chÃt cûa vÃn ÇŠ, có tính chÃt chính trÎ hÖn là Çi tìm s¿ thÓng nhÃt dân t¶c qua ngôn ng». Nh»ng ngÜ©i chû trÜÖng "M¶t dân t¶c, M¶t ngôn ng»" Çã l®i døng chiêu bài này Ç‹ vÆn Ƕng chính trÎ, Ç‹ ki‰m phi‰u cûa khÓi cº tri da tr¡ng mà thôi. LuÆt English-only Çã ÇÜ®c ÇÜa ra sau khi Peter Wilson dùng chiêu hûy bÕ Affirmative Action Ç‹ thÕa mãn cái g†i là "s¿ phÅn n¶ cûa Çàn ông da tr¡ng." Wilson Çã trình bày luÆt Affirmative Action nhÜ m¶t "s¿ kÿ thÎ ngÜ®c ÇÓi v§i ngÜ©i da tr¡ng" trong lúc nó chÌ là m¶t loåi công lš ÇŠn bù và ÇiŠu chÌnh nh»ng bÃt công ÇÓi v§i dân thi‹u sÓ. Bob Dole, Çã khôn ngoan và mÜu trí hÖn (sau khi thÃy s¿ thÃt båi cûa viŒc Çòi hûy bÕ Affirmative Action) ông ta nhÃn månh vÃn ÇŠ "ngôn ng» chính thÙc duy nhÃt" trên ÇÃt MÏ. Nhóm chû trÜÖng nêu ra s¿ Çe d†a cûa Ça ng» và song ng» ÇÓi v§i Anh ng» Ç‹ khÖi Ƕng cu¶c ÇÃu tranh... Xét trên bình diŒn th¿c t‰ thì Çây là m¶t cu¶c ÇÃu tranh "tào lao", "vô ích". Vì rõ ràng là Anh ng» Çang ÇÜ®c "thÜ®ng tôn" trên ÇÃt MÏ và trên th‰ gi§i. Theo thÓng kê m§i nhÃt cûa U.S. News, thì hÀu h‰t 6.7 triŒu ngÜ©i không bi‰t nói ti‰ng Anh ª MÏ sinh sÓng ª các vùng Tây Nam, Nam Florida và New York. T› lŒ không nói ÇÜ®c ti‰ng MÏ so v§i dân sÓ không Çáng là bao.
Do Çó, ngÜ©i ta thÃy rõ r¢ng tØ "Proposition 187" qua hûy bÕ Affirmative Action, ljn "Immigration Reform" rÒi "One nation, One language" dÜ©ng nhÜ bÓn mÛi này ÇŠu tr¿c ti‰p nh¡m vào các nhóm di dân tØ nܧc ngoài. ñây là nh»ng d¿ ÇÎnh thay Ç°i chính sách Çang gây chÃn Ƕng trong các s¡c dân thi‹u sÓ ÇÎnh cÜ tåi MÏ.
C¶ng ñÒng TÎ Nån ViŒt Nam tåi Hoa Kÿ ñã Nghï Gì vŠ Các S¿ KiŒn Trên ñây?
Cho ljn nay dÜ©ng nhÜ các t° chÙc trong c¶ng ÇÒng tÎ nån ViŒt Nam chÜa có nh»ng cu¶c thäo luÆn chi ti‰t vŠ các vÃn ÇŠ ÇÜ®c nêu ra trên Çây. Có lë vì các Çoàn th‹ và t° chÙc trong c¶ng ÇÒng Çã quan tâm quá nhiŠu vào viŒc ÇÃu tranh cho t¿ do dân chû tåi quê nhà, quá lo l¡ng cho Çåi b¶ phÆn dân t¶c ª bên kia Thái Bình DÜÖng mà quên, ho¥c không Ç‹ š nhiŠu ljn nh»ng Çe d†a Çang nh¡m vào ch‡ ÇÙng cûa các c¶ng ÇÒng thi‹u sÓ trong Çó ViŒt Nam là m¶t thành viên.
ThÓng kê m§i nhÃt cûa cÖ quan xã h¶i, cho bi‰t có khoäng 74% ngÜ©i ViŒt l§n tu°i nhân tr® cÃp xã h¶i các loåi. Nh»ng ngÜ©i này vì tu°i tác, vì hoàn cänh Ç¥c biŒt cûa cá nhân nên g¥p khó khæn trong ngôn ng» và trong công æn viŒc làm nên phäi nhÆn tr® cÃp. Và nhÜ vÆy së bÎ änh hܪng n¥ng nŠ bªi d¿ luÆt "10 næm Çóng thu‰" và "English-only" cÛng nhÜ "Hûy bÕ Affirmative Action" (nghïa là không có m¶t Ç¥c ân nào cho thi‹u sÓ).
RÃt mong quš vÎ lãnh Çåo các Çoàn th‹ trong c¶ng ÇÒng ViŒt nghiên cÙu các vÃn ÇŠ trên Ç‹ có nh»ng hành Ƕng cø th‹ cÀn thi‰t cho viŒc bäo vŒ Ç©i sÓng và s¿ an nguy cûa di dân.