Kš giä Adam Schwarz tØ Buôn Mê Thu¶t, ViŒt Nam, Çã vi‰t m¶t bài phóng s¿ khá dài trên báo Kinh T‰ ViÍn ñông sÓ ngày 7 tháng 9 næm 1995 Ç‹ nói vŠ th¿c trång trÒng, khai thác, ch‰ bi‰n, xuÃt khÄu cà phê cûa ViŒt Nam hiŒn nay. Trong bài, kš giä Adam Schwarz còn khai thác ljn nh»ng chuyŒn tranh giành trong viŒc kinh doanh và xuÃt cäng cà phê. ñây là m¶t bài phóng s¿ khá ÇÀy Çû vŠ tình trång cà phê cûa ViŒt Nam mà tòa soån xin gi§i thiŒu låi v§i Ƕc giä qua phÀn dÎch cûa TrÀn ñÙc Sánh.
Anh Ngô Công LÜÖng luôn luôn mÌm cÜ©i. Anh vØa xây n§i thêm nhà. V® con anh Çang quây quÀn cånh chi‰c ti vi màu m§i Çem ª tiŒm vŠ, và trong góc phòng, m¶t chi‰c Honda m§i cáo cånh ÇÙng hãnh diŒn. Bí quy‰t giúp Anh LÜÖng tåo ra nh»ng thÙ Çó chính là: cà phê.
V§i giá °n ÇÎnh khoäng 2,000 MÏ kim m¶t tÃn, nh»ng ngÜ©i trÒng loåi cà phê næng suÃt cao ª ViŒt Nam Çang hái ra tiŠn, nhÃt là tåi thÎ xã Buôn Ma Thu¶t, thu¶c tÌnh ñak Lak, trung tâm trÒng cà phê cûa ViŒt Nam.
Cà phê nhanh chóng trª thành m¶t nguÒn l®i l§n ª ViŒt Nam. Ch£ng bao lâu n»a, cà phê có th‹ qua m¥t cä lúa gåo hiŒn nay Çang là m¥t hàng xuÃt khÄu l§n nhÃt. NhÜng tÜÖng lai cà phê ViŒt Nam không nhÃt thi‰t tÓt ÇËp nhÜ th‰. Các nhà buôn bán cà phê quÓc t‰ cho bi‰t: ViŒt Nam cÀn kh¡c phøc lŠ lÓi làm æn thi‰u ÇÙng Ç¡n trong viŒc th¿c hiŒn h®p ÇÒng, bäo Çäm ÇÜ®c phÄm chÃt và nguÒn cung cÃp ÇŠu Ç¥n thì m§i có th‹ trª thành m¶t xÙ sän xuÃt cà phê trên thÎ trÜ©ng quÓc t‰.
HiŒn nay, ViŒt Nam Çã ÇÙng hång tám th‰ gi§i và hång nhì Châu Á- sau Indonesia- vŠ viŒc sän xuÃt cà phê robusta dùng Ç‹ ch‰ bi‰n thành cà phê tan ngay và nhiŠu thÙ cà phê khác. Loåi cà phê Arabica thÜ©ng trÒng tåi Nam MÏ là thÙ cà phê Ç¥c biŒt dành cho gi§i sành ÇiŒu.
Næm 1994, ViŒt Nam thu ÇÜ®c khoäng 400 triŒu MÏ kim tiŠn xuÃt khÄu cà phê, chi‰m khoäng 10 phÀn træm trong trÎ giá t°ng sÓ hàng xuÃt khÄu. Næm 1995, ViŒt Nam d¿ tính có th‹ thâu ÇÜ®c t§i 500 triŒu MÏ kim tiŠn bán cà phê. M§i Çây, Thû Tܧng Võ Væn KiŒt nói, vào næm 2000, ViŒt Nam có th‹ có thêm 110,000 héc-ta ÇÒn ÇiŠn cà phê m§i c¶ng thêm v§i 150,000 héc-ta Çang có hiŒn nay. Khác v§i lúa gåo, phÀn l§n tiêu thø trong nܧc, cà phê hÀu h‰t ÇŠu dùng Ç‹xuÃt khÄu.
Theo Ô. ñoàn TriŒu Nhân, phó chû tÎch Công Ty Vinacafe, công ty quÓc doanh xuÃt khÄu cà phê l§n nhÃt cûa ViŒt Nam, cây cà phê không nh»ng là nguÒn l®i xuÃt khÄu, nhÜng còn Çem låi thu nhÆp v»ng ch¡c cho hàng ngàn nông dân ª ViŒt Nam, nhÃt là các nông dân miŠn thÜ®ng du. Hy v†ng, rÒi Çây, cây cà phê së trª thành cây trÒng thay th‰ cho cây thuÓc phiŒn h† có thói quen trÒng tØ trܧc t§i nay.
Ô. NguyÍn ThiŒn Luân, ThÙ Trܪng B¶ Nông NghiŒp và Công NghiŒp Th¿c PhÄm cho bi‰t, næm ngoái, ViŒt Nam sän xuÃt khoäng165,000 tÃn cà phê, và næm nay, sÓ lÜ®ng d¿ trù cÛng tÜÖng ÇÜÖng nhÜ th‰. Tuy nhiên, m¶t vài nhà buôn cho bi‰t, sÓ lÜÖng cà phê ViŒt Nam sän xuÃt næm 1995 có th‹ tæng lên 2,000 tÃn. M¶t nhà buôn cà phê nܧc ngoài nói: "Không ai bi‰t ÇÜ®c nông dân ViŒt Nam hiŒn còn tích tr» bao nhiêu cà phê, 20,000, 40,000 tÃn không chØng. H† gi» låi Ç‹ ch© giá lên cao có khi t§i 3,000 MÏ kim/tÃn nhÜ hÒi tháng TÜ vØa rÒi m§i tung ra bán."
Tin tÙc vŠ viŒc chính phû d¿ ÇÎnh mª mang thêm viŒc trÒng cà phê khi‰n Anh LÜÖng phÃn khªi. Anh là ngÜ©i tØ Hà Tïnh di cÜ vào Buôn Ma Thu¶c, næm 1989. Mùa cà phê næm 1994-95, Anh LÜÖng thu ÇÜ®c 150 triŒu ÇÒng (tÜÖng ÇÜÖng 13,598 MÏ kim) tiŠn bán cà phê trên thºa ÇÃt r¶ng 1.5 héc-ta. ñây là m¶t sÓ thu nhÆp gÃp b¶i so v§i l®i tÙc trung bình m¶t ÇÀu ngÜ©i ª ViŒt Nam hiŒn nay vào khoäng 200 MÏ kim/næm. Anh LÜÖng nói: "Gia Çình tôi sÓng tÜÖng ÇÓi °n ÇÎnh. ñó là ÇiŠu tôi mong mÕi."
Anh ñinh Væn Chu, 32 tu°i, buôn bán xe g¡n máy ª Buôn Ma Thu¶t, cÛng trÒng cà phê trên m¶t thºa ÇÃt nhÕ cånh nhà. NhÜng næm nay, tiŠn thu nhÆp trong gia Çình anh là do bán xe g¡n máy, trung bình m‡i tháng bán ÇÜ®c khoäng 400 chi‰c v§i giá 3,000 MÏ kim/cái.
Nh»ng nhà buôn bán cà phê nܧc ngoài cÛng hÒ hªi không kém. PhÀn l§n h† có væn phòng tåi Saigon, Çang tìm thêm thÎ trÜ©ng tiêu thø cho cà phê ViŒt Nam mà h† không ng© nông dân ViŒt Nam sän xuÃt ÇÜ®c nhiŠu ljn nhÜ vÆy.
Ô. Phan QuÓc Sûng, Giám ñÓc ViŒn Nghiên CÙu Cà Phê ª Buôn Ma Thu¶t, nói: næng suÃt trung bình cûa cà phê ViŒt Nam vào khoäng 1.2-1.4 tÃn/héc-ta, tÜÖng ÇÜÖng næng suÃt cao nhÃt cûa th‰ gi§i. NhÜng tåi nhiŠu vùng, nhÃt là trong tÌnh Dak Lak, næng suÃt lên t§i 4-6 tÃn/héc-ta.
Ô. Christ Devonshire, T°ng giám ÇÓc Công Ty ED & F. ManCoffee cûa Anh, nhÆn xét: "Cà phê ViŒt Nam, n‰u ÇÜ®c bäo trì và xº lš Çúng cách, së có phÄm chÃt tÓt hÖn so v§i các loåi cà phê robusta trÒng ª bÃt cÙ nÖi nào khác trên th‰ gi§i. Ô. LarryJones, m¶t chuyên viên vŠ cà phê làm tÜ vÃn cho nhiŠu hãng tiêu thø cà phê cûa Hoa Kÿ cho r¢ng: "Sän lÜ®ng cà phê cûa ViŒt Nam ch¡c ch¡n së tæng gÃp Çôi trong vòng næm næm t§i."
NhÜng các nhà buôn bán cà phê nói, "ViŒt Nam cÀn phäi kh¡c phøc các khuy‰t Çi‹m Ç‹ trª thành m¶t nguÒn cung cÃp cà phê có chÃt lÜ®ng và sÓ lÜ®ng bäo Çäm ÇŠu Ç¥n. HiŒn nay, không có nhà buôn nào chÎu mua cà phê cûa ViŒt Nam n‰u hàng chÜa ÇÜ®c vào bao và chª ra x‰p s¤n ª b‰n tàu và Çã ÇÜ®c ki‹m tra. NgÜ®c låi, viŒc mua bán së rÃt mÖ hÒ và ngÜ©i mua không bi‰t ch¡c mình Çang mua cái gì Çây."
Ô. Devonshire nhÆn xét: "ViŒt Nam cÀn cäi ti‰n các thi‰t bÎ xº lš cà phê. HiŒn nay, các nông trÜ©ng cà phê quÓc doanh vÅn còn Çang sº døng nh»ng thi‰t bÎ c° l‡ sï tØ th©i Tây Ç‹ låi. Ông này nói: "ViŒt Nam chÜa khai thác triŒt Ç‹ ÇÜ®c giá trÎ cûa cà phê vì h† không chÎu bÕ tiŠn ÇÀu tÜ vào các thi‰t bÎ."
Khoäng 30 phÀn træm cà phê ViŒt Nam hiŒn nay do các nông trÜ©ng quÓc doanh sän xuÃt; phÀn còn låi do các nông dân cá th‹. Ông Jones cho bi‰t, nông tråi quÓc doanh sän xuÃt loåi cà phê tÓt nhÃt b¢ng cách kš h®p ÇÒng sän xuÃt v§i các h¶ tÜ nhân. Thí dø: Nông TrÜ©ng Cà Phê Phܧc An ª tÌnh Dak Lak cung cÃp cho nông dân phân bón, thuÓc trØ sâu, håt giÓng, hŒ thÓng tܧi tiêu và nhà kho; Ç°i låi, nông dân Çóng cho nông trÜ©ng hai tÃn m¶t hec ta, phÀn còn låi là cûa nông dân. Khó khæn cho cä nông dân lÅn nông trÜ©ng là thi‰t bÎ quá cÛ kÏ và không Çû dùng. Ô. TrÀn Minh Thûy, Giám ñÓc Nông TrÜ©ng Phܧc An, cho bi‰t: nông trÜ©ng hiŒn nay vÅn còn sº døng nh»ng thi‰t bÎ cûa các ÇÒn ÇiŠn th©i Tây Ç‹ låi. Vì thi‰u thi‰t bÎ sÃy khô, Phܧc An phäi träi cà phê ra phÖi n¡ng trên m¶t cái sân r¶ng tám héc-ta.
Các nông dân phäi t¿ mình xº lš cà phê còn g¥p khó khæn nhiŠu hÖn. NhiŠu nhà trÒng cà phê ª các tÌnh Lâm ñÒng và Gia Lai Kon Tum phäi Çem cà phê ra phÖi ª ÇÜ©ng nh¿a. Ô. Jones g†i loåi cà phê này là "cà phê lŠ ÇÜ©ng." Khi ki‹m tra, cà phê lŠ ÇÜ©ng thÜ©ng pha tr¶n ÇÃt Çá, dÀu m«. N‰u g¥p mÜa thì nhiŠu håt cà phê Çã bÎ thÓi.
ñ‹ nâng cao chÃt lÜ®ng cûa cà phê xuÃt khÄu, gÀn Çây nhà nܧc Çã hån ch‰ các công ty xuÃt khÄu cà phê xuÓng còn 29 thay vì 100 công ty trong næm 1994. Dù vÆy, các công ty mua cà phê nܧc ngoài cho bi‰t, h† së chÌ giao dÎch v§i khoäng 10 công ty xuÃt khÄu có uy tín. NhiŠu công ty xuÃt khÄu làm æn bê bÓi thÜ©ng kš các h®p ÇÒng ma trong khi không có s¤n cà phê trong tay.
M¶t công ty buôn MÏ cho bi‰t, hÀu h‰t các công ty xuÃt khÄu cà phê ViŒt Nam ÇŠu thi‰u vÓn. Do Çó, h† phäi mÜ®n tiŠn trܧc cûa khách hàng nܧc ngoài Ç‹ Çi thu mua cà phê cûa nông dân, và khách mua hàng phäi chÎu rûi ro thiŒt håi n‰u có s¿ cÓ trøc tr¥c xäy ra.
Ô. Devonshire nhÆn xét: "ViŒt Nam chÜa theo kÎp trình Ƕ ti‰p thÎ cûa hŒ thÓng thÎ trÜ©ng buôn bán quÓc t‰. Nh»ng vi phåm h®p ÇÒng së làm cho quÓc gia xuÃt khÄu mÃt uy tín trên thÎ trÜ©ng th‰ gi§i."
Chính Phû ViŒt Nam kh¡c phøc nh»ng vÃn ÇŠ trên b¢ng cách trÒng thêm cà phê và gia tæng ki‹m soát các nhà xuÃt khÄu. Ô. Hoàng Anh, giám ÇÓc cÖ quan ki‹m tra chÃt lÜ®ng cà phê cûa nhà nܧc là Cafecontrol cho bi‰t, trong sÓ diŒn tích trÒng cà phê d¿ trù tæng thêm vào næm 2000, së có 50,000 héc-ta chuyên trÒng loåi cà phê arabica.
ñÒng th©i Nhà Nܧc ViŒt Nam cÛng khuy‰n khích các nhà ÇÀu tÜ nܧc ngoài bÕ thêm tiŠn vào viŒc cäi ti‰n các thi‰t bÎ xº lš cà phê. ñi ÇÀu trong lãnh v¿c này, Công Ty ED & F.Man Çã bÕ 10 triŒu MÏ kim thi‰t lÆp d¿ án tân trang hŒ thÓng xº lš cà phê tåi tÌnh Dak Lak. Liên doanh v§i m¶t công ty cûa tÌnh này, nhà máy ED &F.Man trong tÜÖng lai së có công suÃt xº lš 25,000 tÃn cà phê m‡i næm. B¢ng cách rºa, và phân loåi cà phê theo c« håt, màu s¡c, nhà máy này së làm cho cà phê ViŒt Nam có giá trÎ hÖn so nh»ng cà phê không ÇÜ®c xº lš. M¶t vài công ty cûa BÌ và Hoa Kÿ cÛng Çang thäo luÆn vŠ viŒc liên doanh v§i các nông tråi khác trong tÌnh Dak Lak.
Công Ty Th¿c PhÄm Nestlé cûa Thøy Sï Çi trܧc m¶t bܧc b¢ng cách thi‰t lÆp m¶t nhà máy ch‰ tåo cà phê tan ngay trÎ giá 25 triŒu MÏ kim tåi tÌnh ñÒng Nai. Ô. Serge Kury, quän lš kÏ thuÆt cûa nhà máy này, cho bi‰t khi hoàn thành, nhà máy së sän xuÃt 800 tÃn cà phê tan ngay m¶t næm. Phân nºa sÓ lÜ®ng này së ÇÜ®c bán ra nܧc ngoài.
Các ÇÎa phÜÖng tranh nhau lôi kéo vÓn ÇÀu tÜ cûa nܧc ngoài. Ô. NguyÍn Væn Lang, Phó Chû TÎch Ñy Ban Nhân Dân tÌnh DakLak phàn nàn r¢ng các tÌnh khác nhÜ ñÒng Nai Çã giÆt mÃt mÓi làm æn cûa Dak Lak. Ông nói: "Chúng tôi Çã trình lên Thû Tܧng, ÇŠ nghÎ chÌ cho phép ngÜ©i nܧc ngoài bÕ vÓn ÇÀu tÜ vào cà phê tåi tÌnh Dak Lak mà thôi vì hiŒn nay tÌnh chúng tôi sän xuÃt hai phÀn-ba cà phê trong nܧc." VŠ phÀn Ô. Nhân làm ª Vinacafé thì phát bi‹u: Çáng lë chính phû không nên cho phép Công Ty ED & F. Man tân trang nhà máy xº lš cà phê vì công viŒc này các xí nghiŒp trong nܧc có th‹ làm ÇÜ®c. NgÜ©i nܧc ngoài cÀn ÇÜ®c khuy‰n khích bÕ vÓn vào nh»ng công viŒc ch‰ bi‰n cà phê nhÜ kÏ thuÆt rang và làm cà phê tan ngay. Ông nói: "Theo tôi, ÇÀu tÜ vào viŒc sän xuÃt håt cà phê không giúp gì nhiŠu cho s¿ phát tri‹n cûa ngành này." Các nhà kinh doanh cà phê nܧc ngoài cho bi‰t, m¶t vài d¿ án rang cà phê do vÓn cûa nܧc ngoài ÇÀu tÜ Çang ÇÜ®c thäo luÆn.
M¶t vài ngÜ©i khác tÕ ra nghi ng© vŠ nh»ng d¿ án ÇÀu tÜ máy móc vào viŒc xº lš cà phê. Ô. NguyÍn LÜÖng Bình, giám ÇÓc Công Ty Cà Phê Dak Lak nói: "Theo kinh nghiŒm cûa tôi trong xã h¶i chû nghïa, chúng tôi Çã bÕ ra rÃt nhiŠu tiŠn Ç‹ mua máy móc, nhÜng k‰t quä cÛng ch£ng hÖn gì."
ñÓi v§i các nhà kinh doanh nܧc ngoài, m¶t sÓ cho r¢ng viŒc bÕ vÓn mua s¡m máy móc xº lš cà phê có th‹ g¥p nhiŠu rûi ro. Ch£ng hån muÓn pha ch‰ cà phê b¢ng máy, ngÜ©i ta cÀn phäi có cà phê arabica loåi thÆt tÓt do kÏ thuÆt trÒng tÌa cao sän xuÃt ra. M¶t chuyên gia vŠ cà phê nói: "Cà phê arabica cÀn phäi hái vào lúc chín, nhÜng nông dân ViŒt Nam thÜ©ng có thói quen hái cà phê xanh. Hái xong, cà phê cÀn phäi ÇÜa vào nhà máy xº lš ngay. N‰u nông dân tích tr» låi, cà phê së bÎ thÓi."
Chính phû hy v†ng giäi quy‰t vÃn ÇŠ trên b¢ng cách gia tæng vai trò cûa các công ty xuÃt khÄu quÓc doanh. Vào gi»a tháng Tám vØa qua, chính phû Çã thành lÆp Công Ty Cà Phê QuÓc Gia ViŒt Nam tr¿c thu¶c Phû Thû Tܧng. NhiŒm vø cûa công ty này chÜa ÇÜ®c nói rõ cø th‹, nhÜng m¶t sÓ viên chÙc cho r¢ng công ty së ki‹m soát toàn b¶ cà phê xuÃt khÄu cûa ViŒt Nam.
Theo Ô. Anh làm ª Cafecontrol thì "N‰u chính phû ki‹m soát cà phê xuÃt khÄu, chÃt lÜ®ng cà phê ViŒt Nam së ÇÜ®c nâng cao. Theo tôi, không nên cho phép nh»ng công ty tÜ nhân tr¿c ti‰p xuÃt khÄu cà phê."
Ô. Luân làm ª B¶ Nông NghiŒp cÛng ÇÒng y nhÜ trên, và nói: "Hai-muÖi-chín công ty cùng xuÃt khÄu cà phê là quá nhiŠu, cÀn phäi giäm b§t Çi. Møc Çích cûa t°ng công ty chính phû m§i thành lÆp là thu mua và xuÃt khÄu toàn b¶ cà phê cûa ViŒt Nam." Tuy nhiên, các nhà kinh doanh nܧc ngoài cho bi‰t: nh»ng nông trÜ©ng cà phê quÓc doanh l§n không ÇÒng y v§i lÆp luÆn trên và Çang n‡ l¿c chÓng ÇÓi viŒc sát nhÆp h† vào t°ng công ty m§i thànhlÆp.
Theo Ô. Luân và các viên chÙc khác, ViŒt Nam cÀn phäi gia nhÆp các t° chÙc quÓc t‰ n‰u muÓn ki‹m soát chÃt lÜ®ng cà phê, nhÜ HiŒp H¶i Các Nܧc Sän XuÃt Cà phê- vi‰t t¡t là ACPC- ch£ng hån. ñÀu næm nay, ACPC tuyên bÓ n‰u giá cà phê xuÓng thÃp dܧi mÙc Ãn ÇÎnh, ACPC së cho ngÜng bán cà phê ra. L©i tuyên bÓ này khi‰n cà phê lên giá và ViŒt Nam cÛng ÇÜ®c l®i.
Vào tháng TÜ, Hà N¶i cho bi‰t, h† chÃp nhÆn trên nguyên t¡c viŒc gia nhÆp hiŒp h¶i nói trên, và r¢ng viŒc thi‰t lÆp công ty m§i së giúp ÇÄy nhanh viŒc gia nhÆp này vì nó giúp chính phû tr¿c ti‰p ki‹m tra chÃt lÜ®ng cûa cà phê trong nܧc.
Phän Ùng cûa các nhà buôn bán cà phê nܧc ngoài ÇÓi v§i viŒc chính phû thành lÆp t°ng công ty ÇÜ®c ghi nhÆn có nhiŠu š ki‰n khác nhau. Ô. Deac Jone, giám ÇÓc xí nghiŒp cûa MÏ ConnellBros., nói: "viŒc thành lÆp t°ng công ty là chiŠu hܧng tÓt, vì t°ng công ty có th‹ làm cho phÄm chÃt cà phê tÓt hÖn."
NhÜng các nhà buôn khác låi cho r¢ng viŒc thành lÆp t°ng công ty m§i chÌ tåo ra cÖ h¶i Ç‹ cho các viên chÙc tìm cách æn có. M¶t nhà buôn cà phê nܧc ngoài nói, ông rÃt lo ngåi khi nghe nói t§i nh»ng viên chÙc quän lš xuÃt khÄu cÛng nhÜ viŒc chính phû có ÇÎnh Çoåt giá cä và d¿ng lên m¶t ban quän lš thÎ trÜ©ng cho cà phê. Ông này nói: "ChØng nào nh»ng công ty cûa chính phû còn chÜa n¡m v»ng ÇÜ®c thÎ trÜ©ng thì viŒc giäm b§t các nhà xuÃt khÄu cÛng ch£ng ích l®i gì./."
C€ PHÊ CT CH—N
ñÓi v§i NgÜ©i ViŒt Nam, cà phê là món hàng Ç‹ bán lÃy tiŠn hÖn là Ç‹ dùng. Ngay tåi thÎ xã Buôn Ma Thu¶t, trung tâm sän xuÃt cà phê cûa ViŒt Nam, nhiŠu khi cÛng khó ki‰m m¶t ly cà phê Ç‹ uÓng. NgÜ©i ta thÜ©ng ÇÜa h¶t cà phê Çi bán chÙ ít khi xay ra.
NhÜng có m¶t loåi cà phê nh»ng ngÜ©i ViŒt Nam sành ÇiŒu gi» låi Ç‹ dùng chÙ không bán, g†i là "cà phê cÙt chÒn." Tuy nhiên, loåi cà phê này không bình thÜ©ng, ít nhÃt là vŠ m¥t quá trình sän xuÃt. Cà phê cÙt chÒn là cà phê do nh»ng con chÒn æn trái cà phê rÒi tiêu hóa qua ÇÜ©ng ru¶t cûa chúng cuÓi cùng Ìa ra håt cà phê.
Theo Ô. NguyÍn Trung Tr¿c, giám ÇÓc Công Ty Peregrine ViŒt Nam, thì chÒn là con vÆt sành ÇiŒu ÇÓi v§i cà phê nhÃt th‰ gi§i. Không phäi håt nào chÒn cÛng æn, nhÜng nó chÌ l¿a æn nh»ng trái cà phê chín và ngon nhÃt.
Sau khi tiêu hóa, nói ra hÖi §n, nhÜng chÒn Ìa ra nh»ng håt cà phê thành m¶t chu‡i dài trên m¥t ÇÃt trông giÓng nhÜ con r¡n và ÇÜ®c các nhà trÒng cà phê v¶i vàng hÓt vŠ.
Sau khi ÇÜ®c rºa såch, rang, xay, loåi cà phê này së pha ra nh»ng ly cà phê mà Ông ñåi SÙ Anh Peter Williams, m¶t trong nh»ng ngÜ©i sành uÓng cà phê, g†i là "ly cà phê tuyŒt tác."
Công Ty Peregrine buôn bán m¶t sÓ lÜ®ng l§n cà phê robusta cûa ViŒt Nam, d¿ ÇÎnh tåo m¶t thÎ trÜ©ng thí nghiŒm Ç‹ bán loåi cà phê cÙt chÒn này, hay g†i thanh tao hÖn, cà phê do chÒn tiêu hóa. ñây së là loåi cà phê thÜ®ng häo hång chÌ có khoäng 2 phÀn træm trong sÓ lÜ®ng cà phê xuÃt khÄu cûa công ty.
Ngay cä sÓ lÜ®ng nhÕ bé 2 phÀn træm Çó cÛng khó lòng bäo Çäm ÇÜ®c lâu dài vì chÒn ª tÌnh Dak Lak ngày m¶t khan hi‰m. Theo Anh Ngô Công LÜÖng, nhà trÒng cà phê cÜ ngø cách thÎ xã Buôn Ma Thu¶t 25 miles thì lš do khi‰n chÒn bi‰n mÃt là vì nó ÇÜ®c dùng vào m¶t công døng cÀn kíp hÖn: æn thÎt. LÜÖng nhún vai: "Çói thì v§ ÇÜ®c con gì mà h† chä thÎt!"