LN SNG "TN CNG" O T VO DI DN, V C CNG DN

NGUYN XUN NAM


Trong sut my tun qua, vn NJ di dn l mt trong vi vn NJ ܮc gii truyn thng M quan tm ljn rt nhiu. K gi Trn ca t San Jose Mercury News vit trong bi "Shaking Immigrants Out Of Federal Safety Net" nh sau: "Mc du cc NJ ngh thay ǰi v vn NJ di dn t ra t li cun s ch bng vn NJ ci t welfare, th nhng mc nh hܪng ca vn NJ di dn s d di hn nhiu."

Nhng NJ ngh thay ǰi cc vn NJ quan trng trong lut t nn chnh tr, lut nhp c v di dn c nh hܪng mnh ljn ngܩi chu nht, bi trong s 1.6 triu ngܩi ang ch ܮc di dn vo M, c ljn hn 1 triu l dn chu (theo bi "Turning Point on Immigration" ca Thomas Farragher ca bo San Jose Mercury News).

Cc NJ ngh v cc vn NJ tr cp c lin quan ljn di dn cng ang lm nhiu ngܩi Vit ti Hoa K rt nhc u bi n s nh hܪng trc tip v quyt lit vo ǩi sng ngܩi Vit ti x ny. Cch y khng lu, bo San Jose Mercury News c nhc ljn mt con s thng k l hin c ti 74% ngܩi Vit ln tui ti ht Santa Clara hܪng tr cp hoc l kiu ny kiu n, t y t, ti thc phm hay tin bc... Bi vy, nu thay ǰi vn NJ tr cp cho di dn l ng ti a s ngܩi Vit ln tui, t ra cng ti qun Santa Clara, tiu bang California.

Do vy, y l mt trong cc vn NJ cn quan tm hin nay.

NGОI DI DN TRНC NHNG HN CH V HOI NGHI

Mt iu m khng ai ph nhn l nܧc M l nܧc di dn, di dn trong nhiu th h khc nhau. Khng c di dn t chu u, chu v chu Phi, nܧc M khng th l nܧc M by gi. Cch y gn 90 nm, vo nm 1907, c ljn 1.2 triu ngܩi di c vo mnh t Bc M ny. H ljn ni y Nj tm c hi thnh cng, tm s giu c v tm c khng kh "liberal" (t do) ca nhng ngܩi sng trn vng t mi ny. Con s ny vn thܩng ܮc nhc li, bi l con s k lc di c vo M hng nm trong lch s Hoa K. Nhng thp nin sau, con s di c hng nm vo M c gim thiu hn, nhng tu trung, con s di dn vo Hoa K l kinh khng, vo hng "bc nht" ca th gii. Trong nm qua, nm 1994, con s di dn vo Hoa K l 800,000 ngܩi -cng l mt con s d di. Trong sut 7 thp nin qua, nht l trong nhng thng ngy qua, nh mt ca ngܩi M, ca chnh quyn M vo di dn khng cn nh xa na. xut hin nhiu ci nhn xoi mi, c cm v c hn th vo khng ch ngܩi di dn bt hp php m c i vi di dn hp php v c cng dn Hoa K (sau khi gia nhp quc tch).

Quc Hi Hoa K ang nhn vn NJ di dn nh l mt gnh nng cho x hi Hoa K. Quc Hi mun thc thi chnh sch hn ch di dn, ct gim t mc ni trn (800,000) xung cn mc 595,000 di dn vo Hoa K vo nm 2001. Trܧc ht, Quc Hi xem xt li lut di dn, mt o lut vn cn gi tr nh c trong gn c th k qua, t nhng nm 1920 cho ljn nay, d cho dn M tng ln gp ba so vi thi . Trong lc , ngܩi dn M nhn chung khng cn cnh mun tri thm n cho ngܩi di c bt hp php cng nh hp php (to yank in its welcome mat for illegal and legal immigrants alike). Trong lc , mt s ǥt li vn NJ mang tnh cht cn bn hn: Ngܩi di c lm li hay lm hi quc gia ny" (whether immigrants help or hurt the nation). Cch y mt nm, chng ta tng thy ngܩi dn California b phiu thng qua d lut 187 nh th no ri. Tuy vic thi hnh lut 187 ang b gp nhiu tr ngi, nhng vic thng qua lut 187 cho thy ngܩi M (t ra ti Cali) khng cn c ci nhn thin cm vi ngܩi di dn nh trܧc.

Sau , c nhiu vn NJ khc ܮc ǥt ra. Gn y, Tiu Ban Php L ca H Vin ang a ra nhng NJ ngh mi nhm thay ǰi tnh hnh, nhm hn ch nhng ngܩi nhp c hp php, ngn chn ngܩi di dn bt hp php v tn cng trc din vo nhng ngܩi vܮt qua bin gii mt cch bt hp php. Trong nhng bin php, c mt s bin php kh mnh ܮc NJ ngh nh:

- Thit lp h thng in thoi cho cc cng ty Nj cc cng ty c th kim tra tnh trng hp php ca ngܩi xin vic trܧc khi c nhng quyt nh tuyn dng. Vic kim tra tnh trng hp php ca ngܩi xin vic trܧc khi tuyn dng ang b nhiu "ng to, c th lc" nh nh lnh o a s ti H Vin -Richard Armey hay Thܮng ngh s Edward Kennedy phn i.

- Yu cu xy dng ba hng ro song song di ljn 14 dm dc theo bin gii M ti qun San Diego. K hoch ny c th ph tn ljn 110 triu.

- Hn ch s di dn do gia nh bo tr vo Hoa K mc 330,000 ngܩi trong mt nm. Khng hn ch s lܮng i vi v chng v con ci v thnh nin ca cng dn Hoa K. Cng nn bit rng vo nm 1994, vo khon 462,000 di dn, gm con ci v anh ch em ca cc cng dn M, ljn Hoa K do thn nhn ca h Hoa K bo tr. D nh ny nh hܪng ljn ngܩi chu rt nhiu bi ngܩi chu chim t l nhiu nht trong s thn nhn ch nhn vo Hoa K. Trong s 1.6 triu ngܩi ang np n xin vo M, c hn 1 triu l dn chu.

- Ngoi ra, Quc Hi cng NJ ngh sit cht lut xin t nn v gii hn mc 50,000 ngܩi t nn chnh tr trong mt nm m thi. Con s ny vo khong 50% ca con s nm trܧc m thi.

- D lut ny cn cm cho vo M nhng ngܩi ngoi quc khng c nng khiu lm vic (job skills) v khng c gia nh. D lut ny cn thc y vic trc xut khi Hoa K nhng ngܩi lu, t chi tr cp nhng quyn li cng cng cho ngܩi di dn bt hp php, v tng c qun Ƕi tun tra bin gii ln mc 1,000 ngܩi trong mt nm trong vng nm nm ti...

Nhn qua nhng NJ ngh , chng ta thy nng nc mi bi tr v hn ch di dn vo Hoa K. Trong s hng lot cc phn ng v nhng NJ ngh ni trn, kin ca Cecilia Mufioz, Ph ch tch Hi ng Quc Gia La Raza, l ng ch nht. Mufioz ni: "D lut ny i qu xa nhng g hp l ljn ni m n tr nn nguy hi cho ton b tin NJ ca h thng di dn ca chng ta. D lut c mt vi iu hon ton khng ng tin ljn ni m nhng NJ ngh khng cn phc v cho ai na c."

SAU DI DN LU V DI DN HP PHP, CC CNG DN VO QUC TCH LI CNG B E DA "LN THT"

Trong mt iu khon t ܮc ch trong o Lut V Trch Nhim Ti Chnh v Kim Sot Di C, nhng cng dn ܮc nhp tch s phi tr thu trong 10 nm trܧc khi hp l ܮc hܪng 60 chng trnh tr cp nh tr cp phiu mua thc phm hay tr cp SSI. D lut ny ܮc thng qua Tiu bang di tr ca y Ban Php L Thܮng Vin. D c ܮc thng qua hay khng trong thi gian ti, vn NJ ܮc ǥt ra l ljn lc l cng dn ri cng cn b "phn bit" -phn bit gia cng dn nhp tch v cng dn t nhin.

S phn bit ny cng ng ch hn khi tun trܧc , Thܮng Vin thng qua mt d lut ci t welfare m qua nhng cng dn tuy nhp tch Hoa K nhng cha lm vic 10 nm s b ngn cn trong vic hܪng mt s chng trnh tr cp.

Nhn chung, vic hn ch v kim sot di dn ܮc tin hnh lm ba giai on:

- Th nht, quc hi nhm ljn vic khng cho ngܩi di dn bt hp php hܪng mt s chng trnh tr gip ca chnh ph.

- Th hai, h vin Hoa K nhm vo nhng thܩng tr nhn bng cch khng cho nhng ngܩi ny ܮc hܪng 60 chng trnh tr cp t welfare, chch nga v ri ljn ngay c ba cm tra min ph ti trܩng.

- Cui cng, Thܮng Vin bt u nhm ng ti nhng cng dn nhp tch (naturalized citizens) -nhng ngܩi tng sng y t nht l nm nm, tuyn b t b quc tch c v th bo v hin php Hoa K.

Nghe nhng vn NJ ny, nhiu ngܩi lo s khi ngh rng nu mai ny nܧc M ri vo kh khn hn na, s phn ca chng ta, d l di dn hp php hay l cng dn vo quc tch i chng na s ra sao? Nhiu ngܩi chc kh bi quan khi nghe cu tr li.

Ngoi ra, dn biu Elton Gallegly thuc ng Cng Ha Oxnard cn mun a vn NJ i xa hn khi ng NJ ngh xem xt li hin php nhm "tn cng" vo "mt s tr em l cng dn M nh vo sinh ra ti Hoa K." ng NJ ngh ngn chn khng cho nhng tr em l con ca nhng ngܩi di dn bt hp php ܮc c cng dn Hoa K m iu ny xa nay ܮc lut php M (Tu chnh n s 14 ca hin php Hoa K) bo v.

CHNG TA L "CNG DN HNG HAI"?

Nhiu ngܩi ngh rng khi chng ta vo quc tch ri, chng ta ni ting M nh M ri... th chng ta l M, khng khc g M c. Mt s ngܩi khc cho rng l mt suy ngh tht o tܪng v ng Nj xem li. S ngܩi ny cho rng d bn v ti vo quc tch M ri chng na, th tht bo v hin php t ny i na, bn v ti vn c l "cng dn hng hai" m thi(?).

Thܮng ngh s Alan Simpson thuc ng Dn Ch ca Wyoming cho rng nhng ngܩi di c vo Hoa K mun hܪng quyn li tr cp g , phi gp phn vo trܧc , v ng cho rng l bin php Nj gim thm thng ngn sch. Mt s ngܩi cho rng cch i x nh th l k th i vi cng dn Hoa K, l phn loi cng dn. Thܮng ngh s Alan lp lun tht ngon nh sau:

- Th nht, ng ta cho rng "Theo truyn thng lu ǩi ca Hoa K, ngܩi mi ti phi t lo ly."

- Th hai, ng v nhng ngܩi ng h quan im ca ng cho rng t lu c s phn bit hai loi cng dn M ri cn g. S phn bit ny c hin php bo m na ch. V d, chng ta l cng dn nhp tch, d sng ht kip ny, d ti nng kit xut i chng na chng ta cng ng c hng m chim Oval Office -m ch lm Tng thng. V nu ngܩi ta pht hin trong n xin vo quc tch Hoa K ca bn v ti mt iu gian di no , ngܩi ta cng c quyn thu li quc tch ca ti v bn.

T nhng dn chng ny, mt s ngܩi kt lun: "Th y, lm g c chuyn cng dn n bng cng dn kia, lm g c chuyn naturalized citizens bng native citizens. Phi chng chng ta l cng dn hng hai t nܧc ny? l mt vn NJ cn bn..

B B TRПNG T PHP THAN PHIN

Tuy tng thng Bill Clinton cha ln ting g v NJ ngh ca Simpson, th nhng ng ta cng ln ting bt ng v vic ǰ li cho ngܩi di dn. Trܧc , vo thng 6 ri, B trܪng T Php Janet Reno than phin v NJ ngh v cho rng NJ ngh ca Simpson l vi hin.

Thn ph ca b Reno cng l ngܩi di dn v b ni: "Ti ngh tht l mt li lm Nj bt u y nhng cng dn nhp tch xung mt loi thc trng khc. Ti c dp ng ti Ellis Island, ni thn ph ti ljn vo nm 1912 v ti khng mun cha ti b i x khc."

Khng ch b Reno m nhiu ngܩi khc cng cho rng nhng NJ ngh kiu Simpson khng nhng mang tnh chia r, k th m cn vi hin.

V C GIO HONG CNH CO

Trong chuyn ving thm gn y nht ti Hoa K vo u thng 10-1995 ca c Gio Hong, ngi c nhn mnh rng Hoa K s mt i vai tr dn u, vai tr lm gng cho th gii nu thiu s quan tm mnh vo ngܩi ngho, ngܩi xa l (di dn)...

Ngi nhn mnh iu ny trong lc nܧc M ang trong "cn st" ct gim tr cp cho di dn v ngܩi ngho. Ngi ni: "Nܧc M lu nay l thin ng cho ngܩi mi ljn trong nhiu th h" (Bi Pope Stresses Tolerance for Poor, Immigrants trn bo SJMN, ngy 5 thng 10-1995).

V thin ng ny cn ljn bao gi?


| Issue 419 | VIET Home | Online Subscription |