Ngܫng Ca Vo i:
CHN NGH CNG NN "BIT MNH BIT TA"

NGUYN DNG thc hin


Mt ngܩi bn chn hc ngh k ton. Hc xong, tm vic lm ܮc ba thng, ri cng b vic. Anh tm mt cng vic k ton ti mt cng ty khc nhng cng ch "th" thm hai thng na ri li xin ngh vic. L do? Anh cho rng anh khng hp vi vic ngi mt ch trong sut tm gi mi ngy. Anh t nhn rng chnh anh chn lm ngh.

Mt ngܩi bn khc tm s rng anh my ln vo i hc, nhng cha bao gi anh chn ng ngnh m anh thch.

Vic chn ngh c khi cn quan trng khng km vic chn v hay chn chng bi chng ta "s sng, s n v s th" vi ngh nghip gn ht cuc ǩi ca mnh. Hy tܪng tܮng xem, chng ta s sng vi ngh nghip t nht tm gi mi ngy, mi tun nm ngy t lc cn l mt g "u xanh" cho ljn khi "phau phau tc trng". Nhiu khi chng ta sng vi "ngh" nhiu hn sng vi "tnh", th nhng nhiu khi v iu kin ny hay hon cnh khc, chng ta khng chn ܮc ngnh ngh m chng ta thch, do vy vic lm cha phi l iu m ta hi lng.

Chn ngh xem ra vn l mt trong nhng NJ ti kh quan trng v th v trong ǩi sng mi con ngܩi. Trong s ny, trong lc Vit Magazine NJ cp ljn vn NJ ngh nghip cui th k 20 v u th k 21, chng ti c dp trao ǰi vi Bc s Nha Khoa Bi Duy Thin v vn NJ chn ngh m mt phn ca cuc trao ǰi ܮc trch ng dܧi y. Tuy trao ǰi vi t cch c nhn, nhng ta son thit tܪng cng nn trn trng gii thiu ljn qu Ƕc gi Bc S Bi Duy Thin l Ch Tch Hi Nha S min Bc California, l Gio s y nhim v ngnh Ning rng, i hc Nha Khoa California ti San Francisco v cng ang hnh ngh ny ti San Jose trong gn su nm qua.

- Vit Magazine: Theo kin ring ca anh, vic chn ngh c tm quan trng nh th no trong cuc ǩi v lm cch no Nj chn ng ngh?

- Bc S Bi Duy Thin (BDT): Theo thin , vic chn ngnh rt l quan trng trong cuc ǩi ca tng ngܩi bi v sau khi chn ngnh, mnh s kh thay ǰi v c th phi lm cng vic trong mt thi gian di, c khi ljn ba bn chc nm. Chnh v vy, phi chn ngnh ra lm sao m mnh c th lm vic trong ngnh mt cch thch th, m mnh c th lm lu di Nj kim sng cho gia nh v cng c th gi vic lm trong ngnh trong vi ba chc nm bi v khi mnh i hc, cng tn nhiu thi gi Nj hc xong. Do vy, nu mnh chn sai hay lm, thi gian mnh hc ngnh phn no b ph i, v c khi b mt i mt cch ng tic. V nu ǰi ngnh hc th tn thi gi. Qua nhng suy ngh , vic chn ngnh hc l rt quan trng.

D nhin khng ai c th ni l mnh c cch chn ng 100%, ng tuyt i. Vn NJ l lm sao chn mt ngnh ph hp vi mnh nht, v nhiu khi mnh cng phi iu chnh, thay ǰi mt cht trong ngnh cho ph hp m c khi ch l s thay ǰi t chuyn mn ny (sub specialty) sang chuyn mn n m thi. V d nh ti c mt ngܩi hc tr l mt Bc s Nha Khoa ang hc chuyn mn v ngnh ning rng ti UCSF, nhng ngܩi ny khng thch tip xc vi bnh nhn. Cho nn sau khi hc xong anh ta s lm nghin cu v i dy. Khng phi mnh c nhm mt cch chnh xc 100% vo ngnh m mnh s theo ui sut ǩi m trong nhiu trܩng hp, sau khi mnh v ngnh ri, mnh cn c nhiu dp Nj t iu chnh cho ph hp vi nng khiu hay s thch ring.

Vn NJ th nh m anh nu trong cu hi trn l chn ngnh nh th no. Ngy xa ng b mnh c cu: "Bit ngܩi bit ta, trm trn trm thng." Phi bit mnh trܧc. V d nh t lc bt u trung hc, mnh phi tm hiu xem Nj bit mnh thch ci g? Mnh thch chy lng bng ngoi ܩng, thch giao t, c nhiu bn b hay ch thch ngi mt ch trܧc my in ton c ngy? Mnh thch ni chuyn vi ngܩi khc khng? Nu c l vi nhng c nhn ring r, mt nhm nh hay thch ni nhiu ngܩi khc nhau? Nhng ngܩi khc l mt nhm nh m mnh gp v lm vic hng ngy hay l mi ngy mnh thch gp mt s ngܩi mi. Nu mnh ch thch gp mt nhm ngܩi v ngy no cng gp nhng ngܩi thi Nj bn lun vic mnh lm th nn lm mt cng vic no c ba hay bn ngܩi lm chung. Nu mnh mun gp v lm vic vi ngܩi khc m nhng ngܩi ny NJu khc nhau mi ngy, mnh c th chn lm ngh bun bn, ngh tip th, hay lm y, nha, dܮc s... Ngay c lm ngh k s m mun gp ngܩi khc, khng thch ngi gia bn bc tܩng cng ܮc nh thܩng. V d nh i hun luyn ngܩi khc hay bi dܫng chuyn mn cho k thut vin hng ny hng kia. i khi, chng ta thch mt ngh c c hai ǥc im trn. V d nh c mt s ngy ngi trong vn phng v mt s ngy i ra ngoi. Du g i na, vic bit mnh vn l quan trng nht. Chng ta i hc t tiu hc ljn trung hc, chng ta cng hc v Ton, v Ha, v Sinh vt hay v S... Chng ta bit chng ta thch mn no. Thܩng thܩng, nu chng ta thch th vic g chng ta lm gii vic , v thܩng thܩng mn no m mnh gii th mnh thch, m nu mnh thch mn th mnh d thnh cng hn. Do vy, khi lc mnh i hc mnh thy ngnh no mnh gii, mnh thch th th mnh nn bt u ch trng vo ngnh .

Tm li, ny gi chng ta ni ljn mt s vn NJ v ci m mnh thch v v ci m mnh c kh nng. Hay ni mt cch khc hn, mnh cm thy thch, am m v gii ngnh g? Nhng iu ny cho ta thy ci v "bit mnh". Cn "bit ngܩi" l vn NJ cho ta thy th trܩng cng vic y ra sao? V d nh mnh thch vt l nhng nu mnh thy rng by gi nhu cu cng vic lin quan ljn ngnh ny thp qu v cho d mnh c bng c nhn hay cao hc vt l i na, chng ta vn kh tm ܮc vic lm. Do vy, chng ta du thch ngnh vt l, c khi cng khng dm chn ngnh ny v kh kim ܮc vic v kh sng. iu cng mi l mt phn ca vn NJ. mt mt khc, trn ǩi c nhng ngnh m chng ta thy th trܩng cng vic rt ln nhng chng ta khng thch v khng gii nn cng kh c th no thnh cng ܮc.

Nhiu khi khng cn thit phi ui theo ngnh ang thnh hnh nht m theo ui ngnh m khi ra trܩng, ngnh s c vic lm. Cng ging nh b tin vo th trܩng chng khong hay i c nga; nu mnh b tin vo nhng hng ln ang c gi cao (nh Intel hay Microsoft), hay c vo con nga ܮc mi ngܩi thch th lm sao thng ln ܮc. C nhng ngnh rt ph bin nh trܧc y nh ngnh in ton trong thp nin 1980 nhng sa st phn no hin nay. Thi trܧc, ngnh EE (electrical engineering hay computer science) rt ph bin v c nhu cu cao trong x hi. Ai ra trܩng cng NJu c vic lm, ܮc tr lng hu. Ti thp nin 1990, s ngܩi lm ngnh ny tng ln rt nhiu, nn nhu cu cho ngnh ny xung thp, ni nh vy khng c ngha l nhu cu k s, k thut vin gii khng cn na. V hu ht tt c mi ngnh NJu cn my in ton, t nh hng, lut s, Nha Y Dܮc s, lm tc, xy ct ljn vit nhc, lm phim. Trong mi lnh vc, cng ngy my in ton cng ܮc ph bin, cn thit, v s dng nhiu hn.

Tuy nhu cu khng cao nh trܧc, nhng nu bn gii trong ngnh , bn vn c vic lm, ܮc tr lng hu v ܮc u i. Cc hng vn ginh nhau ngܩi gii nh thܩng. V d nh ngnh ha hc, thch ha cht v thch lm th nghim m i hc ngnh cng c th ra lm cho cc hng xng nh Chevron, Shell hay nhng hng lm thuc cha bnh, hay cho nhng hng lm ha cht cho thm m vin (cosmetic products). Nu anh tht gii, ngnh ny vn rt cn ljn bn v xng, thuc... vn lun lun rt cn cho con ngܩi.

Tr li vn NJ, nhu cu l mt chuyn, nhng ch chy theo nhu cu m khng bit mnh ra sao, mnh thch g, hay mnh gii g th nhiu khi vn chn lm ܩng. Nhng sau khi suy ngh tht k, bit mnh ra sao, bit nhu cu th trܩng ra sao v chn ngnh mnh thch, mnh gii, mnh c nhiu c hi Nj chn ng ngnh v c th s thnh cng.

- Vit Magazine: Th nhng, mt vn NJ ܮc ǥt ra l lm sao v da vo u m hc sinh c th bit ܮc nhu cu vic lm trong x hi hin nay v trong tng lai Nj m tham kho trong vic chn ngh?

- BDT: Ti ngh l mnh c nhiu ngun khc nhau Nj ly thng tin. Khi cn hc trܩng, chng ta c gio s c vn. Chng ta c th tip xc vi nhng gio s ny Nj hi thm v thng tin. K ljn l chng ta c th gi in thoi hay tip xc vi nhn vin trܩng m mnh d tnh hc. V d nh l mnh d tnh i hc ngnh dܮc, mnh c th gi trܩng dܮc Nj ly thm thng tin nh con s ngܩi np n, s sinh vin ܮc nhn, s sinh vin ra trܩng, bao nhiu phn trm kim ܮc vic lm ng ngnh... Chng ta cng c th tin mt bܧc xa hn bng cch hi hi chuyn mn ca ngnh . V d v Nha s, chng ti c Santa Clara Dental Society, California State Society, c CDA (California Dental Association), ADA (American Dental Association), hay Hi Nha s Vit Nam Bc Cali... V d ngnh Y th c AMA (American Medical Association) hay Hi Y s Vit Nam Bc Cali... Mi ngnh NJu c hi ring ca mnh t cp tiu bang cho ljn lin bang. Nhng hi ny s c thng tin cn thit Nj cung cp cho chng ta. V d, ngnh Nha khoa ca chng ti c 100,000 Nha s trn khp Hoa K v h d bo rng mi Nha s s c th chm sc khong 2,400 dn s, t h s tnh ra rng s Nha s hin c cha. Sau , h d bo s Nha s ra trܩng trong 5 nm ti hay 10 nm ti. H cng tnh c s Nha s v hu trong trong 5 hay 10 nm ti. T , h s tnh ra nhu cu vo nm 2000 s nh th no v nm 2005 v 2010 s ra sao? Do , chng ta c th kim ܮc nhng con s Nj mnh c th on ra ܮc l nhu cu ca ngnh nhiu hay t hin nay v trong tng lai.

C mt ngun kin thc khc cng rt cn thit l nhng ngܩi ang lm trong ngnh . V d khi ti dy hc v ning rng ti trܩng Nha khoa, c nhiu sinh vin Nha khoa li hi ti v ngnh ning rng, hc c kh khng, phi lm nhng g Nj ܮc nhn vo ngnh ny, im cao bao nhiu mi c c hi, vn vn... Bn ang mun hc v ngnh Dܮc v bn c c hi Nj gp g v ni chuyn vi nhng dܮc s tht l mt iu qu v cng. Nhng ngܩi ny bit r nhu cu trong ngnh mt cch r rng nht. chnh l kinh nghim sng ca h. Nu chng ta c dp tip xc vi vi ba ngܩi trong ngnh m mnh nh theo hc, mnh s bit nhiu hn mt cch ng k v ngnh ny.

Chuyn bit "ngܩi" hay bit nhu cu tng lai ca x hi l rt cn thit nhng quan trng hn c vn l "bit mnh". Chng ta c gii hay thch mt ngnh no khng? Nu chng ta vo mt ngnh m x hi ang v s rt cn nhng chng ta khng gii, khng thch ngnh th chng ta cng s rt kh thnh cng. Theo ti, th chn mt ngnh m mnh thch v gii d cho nhu cu ngnh thp cn hn l chn mt ngnh c nhu cu cao m mnh khng gii hay khng thch.

Ngoi nng khiu v s thch nh ni trn, tnh tnh cng l mt yu t rt cn ܮc NJ cp ljn. C ngܩi thch giao tip vi ngܩi khc, thch i y i . Nhng ngܩi ny nn chn nhng ngnh lin quan vi tnh thch giao tip hay giao du nh ngh cho hng, ngh tip th, gio s c vn, thy gio, y s, nha s... hn l nhng ngnh phi ngi trong bn bc tܩng nh nhng tho trnh vin in ton (computer programmers)... Mt s ngܩi gii sinh vt, thch lm bc s y khoa nhng li s mu th chc kh th no lm bc s gii phu ܮc. Hay cng c khi do tnh tnh, mt s ngܩi no khng thch quan st k mt vt g nh li ti mt cch qu lu, hay khng thch nhn "mm" ngܩi khc th nhng ngܩi tht kh th no lm Bc s Nha khoa ܮc.

- Vit Magazine: Theo bc s, ngn ng v sc dn c nh hܪng vo vic chn ngh khng?

- BDT: Cng ng mnh sng trong x hi Hoa K, l mt phn t ca x hi Hoa K; do vy, cng c mt s chuyn tng ng, nhng cng c nhiu chuyn d bit. V d nh chuyn lm k s th d bn l Vit hay M, cng vic lm ca bn cng ging nhau. Bn cnh nhng cng vic khng c bin gii sc tc hay tnh cht ring ca cng ng, cng c mt s vic mang tnh cht rt ring cho cng ng nh bo ch, truyn thanh hay truyn hnh ting Vit... Gia hai "con ܩng" , chng ta cn c "con ܩng th ba" m con ܩng ny c th phc v c hai cng ng nh ngnh Nha ca chng ti chng hn. Tuy yu t ny khng ng vai tr quyt nh trong vic chn ngh, nhng chng ta cng nn xem xt c yu t ny. Chng ta cng c th t hi mnh nh mnh tht s mun phc v cng ng no v s cn thit ca ngh y trong cng ng y nh th no. V phn ngn ng, cng c mt s ngnh ngh m trong thi gian qua, mt s ngܩi trong chng ta b tr ngi ngn ng cho nn khng tham d ܮc chng hn nh lm phng s vin cho i truyn hnh M, ngnh vn chng ngh thut ca ty phng (Liberal Arts), nhng cho ljn by gi v sau ny, nhng th h tr s vܮt qua hng ro ngn ng v bt u tn cng vo nhng ngnh ny.

- Vit Magazine: Chng ti ܮc bit bc s thnh thong cng ljn thuyt trnh cho sinh vin mt s trܩng i hc v vn NJ chn ngh. Cc bn sinh vin c k li rng anh quan nim: iu g m mnh quyt tm lm th s lm ܮc. Anh ngh g v nhn xt ca cc bn tr ni trn?

- BDT: Mt s ngܩi hay lo rng khng bit mnh c kh nng v tin bc theo hc mt s ngnh no khng. Ti tin rng nu bn quyt tm theo ui mt ngnh no , bn s thnh cng. Chng ta ang sng ti Hoa K, ni m nhiu ngܩi ni ljn nh l t nܧc ca c hi v M cn ܮc xem l ni c iu kin hc d dng nht trn th gii. Trܩng nhiu, sinh vin ܮc chu i trong khi i hc, cho nn ti ngh rng nu mnh thch ngnh no, quyt ch theo ui ngnh y, mnh NJu c th thnh cng. Nu bn quyt nh lm lut s, mt ngh m bn m tܪng, v d vic hc lut cng rt kh, nhng nu khi bn c quyt tm nh th ri, ti tin rng bn s thnh cng. Nu bn mun lm Nha s, chuyn cng khng kh. Vit Nam, vi mc dn s l 70 triu ngܩi, nhng ch c hai trܩng Nha. Trong lc , ti Hoa K, dn s ch gp 4 Vit Nam, nhng c ljn gn 60 trܩng Nha (gp 30 ln). Ch so t l nh th, chng ta thy rng mun lm Nha s Hoa K d dng hn nhiu so vi cc nܧc khc, k c Vit Nam.

Chuyn ti chnh cng khng kh nh bn ngh. Financial aids (tr cp ti chnh ca lin bang) hay loan (tin cho vay) s gip bn trang tri cc ni lo v ti chnh trong thi i hc. Bi vy, nu ai cho rng mnh khng th theo ngnh ny ngnh n, ngh cn phi ܮc xem li.

Trܧc khi ngng li, ti xin thn mn tng cc bn tr ng tm hܧng i hay cc bc cha m ng lo u v con ܩng tng lai ca con ci mnh, mt cu chuyn thc tin v ch li. l cu chuyn hc hnh ca chnh ti:

Ti vn khng phi l ngܩi hc tr sing nng hay thng minh. Vit Nam, sau nm 75, ti phi thi hai ln mi chui ܮc vo trܩng i hc Nha khoa.

Vܮt bin sang ljn Hoa K nm 1980, b m ti hon ton trng tay, mt ngh nghip. C gia nh chng ti trong 3-4 nm lin phi sng trn tin tr cp. Trong sut nm u, ban ngy i hc Anh vn, ban m i lm bi bn ti khch sn. Ri phi hc li t u ti City College of San Francisco. Nhng khi i hc th s hc ca ti l c mt chin lܮc (strategy) trong vic ly units, chn lp, chn thy. Ti phi nghin cu v tnh hnh ca lp hc m ti s ly vi cc thy, cc bn trܩng.

Sau ba nm chin u ǰ m hi, ti ܮc nhn vo nhng trܩng m ti mong ܮc i hc v vo ngnh m ti thch. Vi kinh nghim hc hnh ca ti, gia nh v bn b ti, ti vng tin rng: nhng yu t ngn ng, sc dn, hon cnh ti chnh, "thng minh vn sn t tri" s khng ngn cn ܮc bn, mt khi bn thch v ngh rng mnh s gii trong mt ngnh no , bn hy c gng ht sc v cc rng bn s thnh cng.

- Vit Magazine: Ƕc gi bit r hn, v BS Thin khng mun ni, nhng Vit Magazine ܮc bit khi i hc BS Thin ܮc nhiu hc bng danh d nh Chancellor Scholarship, Regents Scholarship, i hc nhng trܩng c ting nh i hc California ti Berkeley, i hc Nha khoa California ti San Francisco (l trܩng Nha khoa vo bc nht Hoa K) v i hc Washington ti Seattle (l trܩng ni ting v ngnh Ning rng). Xin chn thnh cm n bc s Bi Duy Thin dnh cho Ƕc gi tr ca Vit Magazine mt vi gi tm tnh tht hu ch. BS Thin cng cho bit sn sng gp kin cho cc bn tr hay cc bc ph huynh Ƕc gi ca Vit Magazine trong vic chn ngnh hc. Trong nhng s ti chng ti s phng vn BS Thin v nhng vn NJ thc t khc nh: Cch hc nh th no Nj ܮc im cao, cch sa son chun b xin vo ngnh Nha, Y, Dܮc, cch in n v phng vn nh th no.


| Issue 421 | VIET Home | Online Subscription |