CHNG TRNH AN SINH X HI RI BT:
TH TM LI THOT

Peter J. Ferrara (Reader Digest) - Dng nh chuyn ng
L.T.S.: Peter J. Ferrara l mt nhn vin cao cp ti Trung tm Phn tch Chnh sch ti Washington D.C. v l tc gi ca nhiu cun sch v vn NJ An Sinh X Hi.
Nm ngoi, trong mt cuc trng cu kin trn ton quc, nhng ngܩi thnh nin tui t 18 ljn 34 ܮc hi h c tin rng khi ti tui gi hi hu, h cn ܮc hܪng An Sinh X Hi khng th ch c 28% tr li c. Cn mt t l ln hn, 46%, cho bit l th h tin tܪng vo UFO (vt khng tܪng bay trn khng gian) cn hn! S nghi ng ny khng ch gii hn vo lp thanh nin. Cng cuc trng cu ny cho thy phn na s ngܩi hin ang hܪng an sinh x hi khng tin rng chng trnh ny s cn tn ti khi m chu ni ngoi ca h hi hu. V ri thay, chnh nhng d kin xc tht li minh chng cho mi h nghi ca h. Cc con s do chnh quyn a ra NJu cho thy vic ti tr di hn cho chng trnh ny khng c g l bo m v tnh hnh ti t au ǧn s ti sm hn nh ngܩi ta d on.

L do dn ti s khng hong ny, m hu nh ai cng bit, l mt th h sanh th dn (baby-boomer generation) qu ng o. Vo khong thi gian gia nm 2010 v 2015, th h ny s bt u hi hu, khin cho mc chi cho cc li ch An Sinh X Hi tng vt. Trong khi , th h k tip ca nhng ngܩi lao Ƕng, phi ng tin Nj tr hu bng cho th h cho php ph thai. Cng v vy m tin ng gp cho An Sinh X Hi s khng Nj tr cc li ch cho chng trnh ny.

D ON QU LC QUAN
Do cc tin b v sinh thi hc, v chng hc v cc lnh vc y khoa khc, ngܩi Hoa K c khuynh hܧng sng lu hn sau khi h v hu. l mt iu tt nhng nu trong 40 nm ti, th h "baby-boomer" sng th hn nh hin d on th nn ti chnh ca chng trnh An Sinh X Hi s b trn ngp. Vo nhng nm 1977 v 1982, h thng An Sinh X Hi sut b ph sn. Trong c hai ln , ngܩi ta phi tng thu lng bng (payroll taxes) v gim bt khon chi cho li ch Nj gi chng trnh ܮc tn ti. Bn bo co thܩng nin mi nht ca c quan qun tr An Sinh X Hi cho bit ljn nm 2030 chng trnh SSA s thiu ht rt nhiu trong cc ngn khon cn thit Nj tr tin hu bng hng thng. Ti khi no nhng ngܩi lao Ƕng ang lm vic hin nay v hu tr th mc thu lng bng s phi tng gn gp i- tc khong 27%- Nj c th bao tr cho nhng li ch hi hu ܮc ha hn. Nhng cng l mt ܧc tnh qu lc quan ri! Trong vic ܧc tnh s thu nhp ca thu lng bng, c quan SSA d tr l lng bng tht s s gia tng 1% mi nm. Nh vy l tng nhanh gp i mc gia tng trung bnh ܮc ghi nhn trong 25 nm qua. Nu ta dng nhng s liu thc t hn th ngn qu dnh cho hu bng s b cn vo nm 2016, v nh vy thu lng bng phi tng gp ba- ti mc 40%- Nj c th chi cho nhng iu ha hn ca SSA. "Khng th no c chuyn khin cc ngܩi lao Ƕng ca ngy hm nay s nhn ܮc cc khon hu bng m chng trnh An Sinh X Hi v Medicare ha hn, khi h hi hu."- l kt lun ca ng Doreas R. Hardy, mt cu Gim c ca c quan An Sinh X Hi Hoa K. "Nu khng c nhng ci tin tn gc r th c hai chng trnh ny s b ph sn trܧc khi nhng ngܩi k trn ljn tui v hu."

MT DI TR TO LN
V thu lng bng ca ngy hm nay ܮc ܧc tnh Nj trang tri cc li ch trong 20 ti 30 nm ti, nhng chnh tr gia NJu khng mun ng u vi vn NJ kh khn ny. C mt tr ngi duy nht: l nhng qu Tn dng Bo him ca ngܩi gi v ngܩi phi ngu sng st (Old age and Survivor Insurance TrustFund GASI) dng Nj tr tin li ch hi hu; qu Tn dng Bo him cho ngܩi tn tt (Disability Insurance TrustFund DI) tr tin li ch tn tt; qu Tn dng Bo him Bnh vin (Hospital Insurance TrustFund HI) Nj thanh ton tin nm bnh vin trong chng trnh Medicare.

Sau khi thu lng bng ng bi nhng ngܩi lao Ƕng ang lm vic ngy nay ܮc thu xong, th s tin mt ܮc gi vo trng mc ca nhng qu tit kim k trn v ܮc tr cho nhng ngܩi lnh hu bng hin ti k t 1983. Nhng qu tch ly mt s tin thng d khng l, nhng s thng d khng ܮc gi li Nj ch ܮc chi dng vi chc nm na khi qu tr nn thiu ht Nj thanh ton hu bng. Thay vo , c quan SSA li cho chnh ph lin bang vay s tin mt nu trn v nhn li nhng phiu quc tri (bonds) ǥc bit do B Ti Chnh pht hnh. Cc qu tit kim gi li nhng phiu quc tri khi chnh ph trn xi s tin thu ܮc. Nhng vo mt thi gian no trong khong nm 2000, c ba qu tn dng phi hp li cng khng Nj thanh ton nhng mn n ܮc ha tr, v phiu quc tri s ܮc xut ra Nj ǰi thnh tin. V lc cng l khi mi ngܩi ܮc bit l chnh ph Lin Bang khng c tin mt hoc li tc no Nj tr cho nhng phiu quc tri. Vy th chnh ph ly tin u ra? Ch cn cch l chnh ph Lin Bang vay thm tin dn ti mt s thm thng ngn sch to ln hn, hoc chnh ph phi nh thu nng hn v gim chi tiu. Ni cch khc, khi c quan SSA bo co c mt s tin 1,000 t thng d, th ta ng nn cho rng chng ta ang nm trn ng tin u, m chng ta ch tha giy n (IOU) k tn bi nhng ngܩi th thu l chnh chng ta.

MT S U T NGU XUN
Vo nm 2000, c quan SSA s ch phi ǰi ra tin mt mt s phiu quc tri tng i t i khong mt t M kim. Nhng ri con s phiu quc tri phi ǰi s gia tng mt cch khng khip, khong 51 t vo nm 2010 v 122 t vo nm 2015. hiu con s to ln ljn th no, chng ta hy em so snh vi ton b mc thm thng ngn sch, mi nm hin chi khong 200 t.

V cu chuyn nh vy cng cha ht. Medicare cng l mt nguyn nhn gy kh khn khc v ch mt phn no ca chng trnh ny (phn tr tin bnh vin) ܮc thanh ton bng cch ǰi thnh tin nhng giy n "IOU" m chnh chng ta k. Phn cn li ܮc bao bi chng trnh Bo him Y t Ph khuyt (Supplementary Medical Insurance SMI) ca Medicare. Mt phn ca SMI li ܮc tr bi khong thu nhp thu tng qut (General tax revenues). Nh vy, ti nm 2015, do c vic rt tin ti cc qu Tn dng v Thanh ton SMI, s thm thng ngn sch lin bang s b tng vt ti mt con s in u l 270 t. Ti lc , mc thu m cn ܮc p ǥt Nj tr n s lm cho nn kinh t sp ǰ. iu ma mai cui cng l d nhng kh khn k trn khng xy ra trong tng lai th chng trnh An Sinh X Hi vn l mt iu gy thit hi cho nhng ngܩi tr hin ang lm vic lc ny. Nu ta coi phn thu lng bng (payroll tax) ca h l mt cch u t th mc li thu ܮc sau khi hu bng ca h ܮc thanh ton s l 1% hoc t hn. Hn na, i vi mt s ng ngܩi, mc c th l con s khng hoc mt con s m.

ng Bill Shipman, mt trong nhng gim c ca hng State Street Global Advisor, mt hng qun tr v u t hu bng t ln nht th gii, cho bit: "Vi mc li trung bnh ghi nhn trn cc c phiu hoc quc tri trong vng 45 nm qua th nhng ngܩi tr lm vic ngy nay s t ܮc mc li ln hn nu t h u t theo mun ca h thay v ng vo chng trnh An Sinh X Hi."

Chng ta hy ly mt th d nu trong bn nghin cu ca t chc National Chamber Foundation: mt cp v chng bt u gia nhp lc lܮng lao Ƕng (tc l bt u i lm) v lnh lng trung bnh vo khong gia nhng nm 1980. Nu h u t vo th trܩng chng khon mt cch ring t s tin thu lng bng (payroll tax) ca h, thay v Nj cho ngܩi ch ng vo chng trnh An Sinh X Hi cho h; d ch tnh khon tin li l 4% (tc trn phn na ca mc li trung bnh trn th trܩng chng khon khong 70 nm qua) th khi h v hu, h s c mt " trng vng" khong mt triu la theo tr gi ngy nay. Ch ring mc li thu trn " trng" ny cng nhiu hn tin An Sinh X Hi. Tng s tin trn c th dng Nj tr gp ba ln mc hu bng m chng trnh An Sinh X Hi ha hn.

Ngay c nhng ngܩi lao Ƕng c mc lng thp cng c li hn nhiu. Theo ng Shipman, nu mt cp v chng c mc lng thp s dng s tin thu lng bng ca h vo mt qu quc tri c mc li thp th sau ny h cng s kim ܮc 50% hn hu bng ca An Sinh X Hi.

MT LI THOT C CHNG MINH L NG
Nm ngoi, U ban Lܫng ng nghin cu vic sa ǰi thu kha ch tm ti nhng sai tri ca thu kha trong chng trnh An Sinh X Hi trong tng lai. khng c cu tr li no ܮc ghi nhn, nhng bo ch li ǥt trng tm vo NJ ngh ca ng Ch tch U ban, Thܮng ngh s Bob Kerrey (ng Dn Ch-Nebraska) v Thܮng ngh s John Danforth (ng Cng Ha-Missouri) l ct gim ng k mc hu bng trong tng lai trong khi vn gi mc thu lng bng hin nay. Nhng s thay ǰi ny c th gip gii quyt vn NJ ti tr chng trnh tm di hn, nhng li bin chng trnh An Sinh X Hi thnh mt gii php t hi hn. iu duy nht ܮc coi l sng sa trong cuc tho lun ca U ban l NJ ngh cho php cc ngܩi lao Ƕng chuyn tin thu lng bng qua s u t c nhn vo cc chng trnh tng t nh IRA (Invidual Retirement Accounts). i vi a s ngܩi Hoa K trܪng thnh dܧi chng trnh An Sinh X Hi, th nhng chng trnh hu bng "ring t" nh vy qu l chuyn khng tܪng v v vng. Nhng mt chng trnh nh vy tht s ܮc hnh thnh- v cn tt p na- bn kia bin gii pha Nam ca chng ta.

Khong cui thp nin 70, chng trnh An Sinh X Hi ca Ch Li cng gp nhiu kh khn ging chng ta ngy nay. Mc du thu lng bng cao qu 26%, chng trnh An Sinh X Hi vn phi ܮc tr cp thm bng nhng khon tin ln, khin ngn sch quc gia b thm thng nng n. l lc m mt s kinh t gia ngܩi Ch Li (Chile) ܮc o to ti Hoa K oan quyt vi chnh ph ca h l c mt li gii quyt s ri rm ca chng trnh An Sinh X Hi: l bin php cho php ngܩi lao Ƕng t quyt nh Nj rt ra khi h thng ca chnh ph v t mnh u t vo hu bng ca IRA. K hoch ny ܮc thi hnh vo 1981.

Theo cc iu kin ca bin php ny, nhng ngܩi lao Ƕng Ch Li mi gia nhp lc lܮng lao Ƕng hoc nhng ngܩi quyt nh rt ra khi h thng An Sinh X Hi ca nh nܧc, phi ng 10% tng s lng vo mt chng trnh IRA ܮc iu hnh bi mt trong 21 cng ty u t t nhn ܮc nh nܧc cng nhn. Nhng cng ty ny bt buc phi theo cc iu l Nj bo m mt mc li nhun ti thiu cho ngܩi ng.

Tui hi hu ti Ch Li l 65 cho nam gii v 60 cho n gii, nhng cng nhn vin c th xin v hu sm hn nu h tch ly ܮc ngn khon Nj tr mt mc hu bng ti thiu, bng cch t nguyn ng tin thm nhiu ln hoc u t trn mc n nh. S tin trong trng mc ca ngܩi lao Ƕng cng ܮc s dng Nj mua bo him tn tt v bo him sc khe. Bin php bao chi do t nhn ny thay th cch thanh ton hu bng do nh nܧc nh xa kia vn p dng.

Mi hu bng ܮc tr bi h thng t nhn ti Ch Li hng nm NJu ܮc iu chnh theo mc vt gi gia tng. Vic ny c th p dng ܮc v mi u t vo qu hu bng ca tng c nhn vܮt cao hn mc lm pht. Mi mn n v hu bng m h thng c chu trch nhim NJu ܮc bao chi bi s thu tng qut (general tax revenues) v thu nhp v bi nhng cng kh phiu ca chnh ph.

Kinh nghim trn ti Ch Li cho thy ngܩi ta c th bo m vic thc hin nhng li ha cho nhng ngܩi hi hu trong mt chng trnh iu khin bi chnh ph bng cch cho php cng nhn vin chuyn sang khu vc t nhn; trong khi h khng b sit c v thu qu nng.

Chng trnh y sng kin ca Ch Li ܮc hܪng ng nng nhit- hin c 90% lc lܮng lao Ƕng chuyn sang h thng mi, trong khi chng trnh iu hnh bi chnh ph s bin mt trong tng lai. Vic cng khng c g l kh hiu bi chng trnh ca chnh ph i hi s ng gp nng hn 2/3, v cui cng mc li ܮc thanh ton li gim i 40%.

Rt kinh nghim ca Ch Li, cc nܧc Argentina v Peru cng ang thit lp mt h thng t nhn, v ngay ti Hoa K cng c nhiu s ng h mt s sa ǰi theo ܩng hܧng ny. Cuc trng cu kin, trong khi biu l ni bi quan i vi chng trnh An Sinh X Hi hin hu, ghi nhn rng, gii gi cng nh gii tr, NJu hܪng ng vic chuyn sang a ht t nhn nhiu hn l tng thm tui hi hu hoc ct gim mc hu bng.

ng Norman Ture, mt cu Th trܪng ti chnh ni: "Ch Li chng minh ܮc rng vic la chn a chng trnh An Sinh X Hi vo a ht t nhn l mt thnh cng v mang li nhiu li ch. Chng ta cn nghim chnh nghin cu mt gii php tng t cho chnh chng ta."

| Issue 502 | VIET Magazine Home Page | Online Subscription |