CHNG TRNH AN SINH X HI RI BT: TH TM LI THOT Peter J. Ferrara (Reader Digest) - Dng nh chuyn ng L do dn ti s khng hong ny, m hu nh ai cng bit, l mt th h sanh th dn (baby-boomer generation) qu ng o. Vo khong thi gian gia nm 2010 v 2015, th h ny s bt u hi hu, khin cho mc chi cho cc li ch An Sinh X Hi tng vt. Trong khi , th h k tip ca nhng ngܩi lao Ƕng, phi ng tin Nj tr hu bng cho th h cho php ph thai. Cng v vy m tin ng gp cho An Sinh X Hi s khng Nj tr cc li ch cho chng trnh ny. D ON QU LC QUAN MT DI TR TO LN Sau khi thu lng bng ng bi nhng ngܩi lao Ƕng ang lm vic ngy nay ܮc thu xong, th s tin mt ܮc gi vo trng mc ca nhng qu tit kim k trn v ܮc tr cho nhng ngܩi lnh hu bng hin ti k t 1983. Nhng qu tch ly mt s tin thng d khng l, nhng s thng d khng ܮc gi li Nj ch ܮc chi dng vi chc nm na khi qu tr nn thiu ht Nj thanh ton hu bng. Thay vo , c quan SSA li cho chnh ph lin bang vay s tin mt nu trn v nhn li nhng phiu quc tri (bonds) ǥc bit do B Ti Chnh pht hnh. Cc qu tit kim gi li nhng phiu quc tri khi chnh ph trn xi s tin thu ܮc. Nhng vo mt thi gian no trong khong nm 2000, c ba qu tn dng phi hp li cng khng Nj thanh ton nhng mn n ܮc ha tr, v phiu quc tri s ܮc xut ra Nj ǰi thnh tin. V lc cng l khi mi ngܩi ܮc bit l chnh ph Lin Bang khng c tin mt hoc li tc no Nj tr cho nhng phiu quc tri. Vy th chnh ph ly tin u ra? Ch cn cch l chnh ph Lin Bang vay thm tin dn ti mt s thm thng ngn sch to ln hn, hoc chnh ph phi nh thu nng hn v gim chi tiu. Ni cch khc, khi c quan SSA bo co c mt s tin 1,000 t thng d, th ta ng nn cho rng chng ta ang nm trn ng tin u, m chng ta ch tha giy n (IOU) k tn bi nhng ngܩi th thu l chnh chng ta. MT S U T NGU XUN V cu chuyn nh vy cng cha ht. Medicare cng l mt nguyn nhn gy kh khn khc v ch mt phn no ca chng trnh ny (phn tr tin bnh vin) ܮc thanh ton bng cch ǰi thnh tin nhng giy n "IOU" m chnh chng ta k. Phn cn li ܮc bao bi chng trnh Bo him Y t Ph khuyt (Supplementary Medical Insurance SMI) ca Medicare. Mt phn ca SMI li ܮc tr bi khong thu nhp thu tng qut (General tax revenues). Nh vy, ti nm 2015, do c vic rt tin ti cc qu Tn dng v Thanh ton SMI, s thm thng ngn sch lin bang s b tng vt ti mt con s in u l 270 t. Ti lc , mc thu m cn ܮc p ǥt Nj tr n s lm cho nn kinh t sp ǰ. iu ma mai cui cng l d nhng kh khn k trn khng xy ra trong tng lai th chng trnh An Sinh X Hi vn l mt iu gy thit hi cho nhng ngܩi tr hin ang lm vic lc ny. Nu ta coi phn thu lng bng (payroll tax) ca h l mt cch u t th mc li thu ܮc sau khi hu bng ca h ܮc thanh ton s l 1% hoc t hn. Hn na, i vi mt s ng ngܩi, mc c th l con s khng hoc mt con s m. ng Bill Shipman, mt trong nhng gim c ca hng State Street Global Advisor, mt hng qun tr v u t hu bng t ln nht th gii, cho bit: "Vi mc li trung bnh ghi nhn trn cc c phiu hoc quc tri trong vng 45 nm qua th nhng ngܩi tr lm vic ngy nay s t ܮc mc li ln hn nu t h u t theo mun ca h thay v ng vo chng trnh An Sinh X Hi." Chng ta hy ly mt th d nu trong bn nghin cu ca t chc National Chamber Foundation: mt cp v chng bt u gia nhp lc lܮng lao Ƕng (tc l bt u i lm) v lnh lng trung bnh vo khong gia nhng nm 1980. Nu h u t vo th trܩng chng khon mt cch ring t s tin thu lng bng (payroll tax) ca h, thay v Nj cho ngܩi ch ng vo chng trnh An Sinh X Hi cho h; d ch tnh khon tin li l 4% (tc trn phn na ca mc li trung bnh trn th trܩng chng khon khong 70 nm qua) th khi h v hu, h s c mt " trng vng" khong mt triu la theo tr gi ngy nay. Ch ring mc li thu trn " trng" ny cng nhiu hn tin An Sinh X Hi. Tng s tin trn c th dng Nj tr gp ba ln mc hu bng m chng trnh An Sinh X Hi ha hn. Ngay c nhng ngܩi lao Ƕng c mc lng thp cng c li hn nhiu. Theo ng Shipman, nu mt cp v chng c mc lng thp s dng s tin thu lng bng ca h vo mt qu quc tri c mc li thp th sau ny h cng s kim ܮc 50% hn hu bng ca An Sinh X Hi. MT LI THOT C CHNG MINH L NG Khong cui thp nin 70, chng trnh An Sinh X Hi ca Ch Li cng gp nhiu kh khn ging chng ta ngy nay. Mc du thu lng bng cao qu 26%, chng trnh An Sinh X Hi vn phi ܮc tr cp thm bng nhng khon tin ln, khin ngn sch quc gia b thm thng nng n. l lc m mt s kinh t gia ngܩi Ch Li (Chile) ܮc o to ti Hoa K oan quyt vi chnh ph ca h l c mt li gii quyt s ri rm ca chng trnh An Sinh X Hi: l bin php cho php ngܩi lao Ƕng t quyt nh Nj rt ra khi h thng ca chnh ph v t mnh u t vo hu bng ca IRA. K hoch ny ܮc thi hnh vo 1981. Theo cc iu kin ca bin php ny, nhng ngܩi lao Ƕng Ch Li mi gia nhp lc lܮng lao Ƕng hoc nhng ngܩi quyt nh rt ra khi h thng An Sinh X Hi ca nh nܧc, phi ng 10% tng s lng vo mt chng trnh IRA ܮc iu hnh bi mt trong 21 cng ty u t t nhn ܮc nh nܧc cng nhn. Nhng cng ty ny bt buc phi theo cc iu l Nj bo m mt mc li nhun ti thiu cho ngܩi ng. Tui hi hu ti Ch Li l 65 cho nam gii v 60 cho n gii, nhng cng nhn vin c th xin v hu sm hn nu h tch ly ܮc ngn khon Nj tr mt mc hu bng ti thiu, bng cch t nguyn ng tin thm nhiu ln hoc u t trn mc n nh. S tin trong trng mc ca ngܩi lao Ƕng cng ܮc s dng Nj mua bo him tn tt v bo him sc khe. Bin php bao chi do t nhn ny thay th cch thanh ton hu bng do nh nܧc nh xa kia vn p dng. Mi hu bng ܮc tr bi h thng t nhn ti Ch Li hng nm NJu ܮc iu chnh theo mc vt gi gia tng. Vic ny c th p dng ܮc v mi u t vo qu hu bng ca tng c nhn vܮt cao hn mc lm pht. Mi mn n v hu bng m h thng c chu trch nhim NJu ܮc bao chi bi s thu tng qut (general tax revenues) v thu nhp v bi nhng cng kh phiu ca chnh ph. Kinh nghim trn ti Ch Li cho thy ngܩi ta c th bo m vic thc hin nhng li ha cho nhng ngܩi hi hu trong mt chng trnh iu khin bi chnh ph bng cch cho php cng nhn vin chuyn sang khu vc t nhn; trong khi h khng b sit c v thu qu nng. Chng trnh y sng kin ca Ch Li ܮc hܪng ng nng nhit- hin c 90% lc lܮng lao Ƕng chuyn sang h thng mi, trong khi chng trnh iu hnh bi chnh ph s bin mt trong tng lai. Vic cng khng c g l kh hiu bi chng trnh ca chnh ph i hi s ng gp nng hn 2/3, v cui cng mc li ܮc thanh ton li gim i 40%. Rt kinh nghim ca Ch Li, cc nܧc Argentina v Peru cng ang thit lp mt h thng t nhn, v ngay ti Hoa K cng c nhiu s ng h mt s sa ǰi theo ܩng hܧng ny. Cuc trng cu kin, trong khi biu l ni bi quan i vi chng trnh An Sinh X Hi hin hu, ghi nhn rng, gii gi cng nh gii tr, NJu hܪng ng vic chuyn sang a ht t nhn nhiu hn l tng thm tui hi hu hoc ct gim mc hu bng. ng Norman Ture, mt cu Th trܪng ti chnh ni: "Ch Li chng minh ܮc rng vic la chn a chng trnh An Sinh X Hi vo a ht t nhn l mt thnh cng v mang li nhiu li ch. Chng ta cn nghim chnh nghin cu mt gii php tng t cho chnh chng ta." |