NGUY•N XUÂN HO€NG

Tháp Bà, Nha Trang (Photo: Bùi væn Phú)

1/. M‡i ngÜ©i trong chúng ta ai mà ch£ng có m¶t quê hÜÖng. Khi bÕ nܧc ra Çi, chúng ta mang trong lòng nh»ng khuôn m¥t, gi†ng nói, m¶t màu áo, m¶t ti‰ng rao quà... mà chúng ta không hŠ ng© t§i. ChÌ khi nào trái tim ta Çau buÓt vì thÜÖng cäm, ho¥c n° tung ra vì hånh phúc ta m§i ch®t nh§ ra quê hÜÖng Çang ª trong lòng ta. CÛng có khi quê hÜÖng sÓng dÆy vì m¶t våt n¡ng, hay m¶t gi†t mÜa, m¶t bãi cát vàng hay m¶t cÖn sóng bi‹n, m¶t bÀu tr©i hay m¶t ti‰ng nói mang âm hܪng cûa vùng quê ta... lúc Çó ta bi‰t r¢ng không có chi ngæn n°i trí nh§ nóng bÕng cûa ta làm hiŒn ra nh»ng hình änh cÛ. Bªi vì thÆt bÃt ng©, Çôi khi chÌ thoáng m¶t "mùi hÜÖng" cÛng Çû khÖi dÆy trong ta bi‰t bao nhiêu k› niŒm quê hÜÖng.

ñÓi v§i tôi th©i ti‰t giá buÓt nh»ng ngày cuÓi Çông, ÇÀu xuân ª California g®i låi trong tôi bi‰t bao ÇiŠu vŠ thành phÓ quê hÜÖng, nÖi Çã nhìn tôi l§n lên, Çã thêu dŒt trong tôi nh»ng m¶ng äo, Çã Çày tôi t§i chín tÀng ÇÎa ngøc.

Nha Trang, Çó là thành phÓ cûa tình yêu và chia biŒt, thành phÓ cûa nh»ng mÓi tình mùa hè, cûa nh»ng con sóng bi‹n vô tình, nh»ng con dã tràng trên cát, nh»ng dÃu chân bÎ nܧc cuÓn Çi, không Ç‹ låi m¶t v‰t tích nào nhÜ th‹ trܧc Çó nó không hŠ tÒn tåi...

Tôi xin l‡i các bån khi thêm ch» "yêu dÃu" vào sau ch» Nha Trang, bªi vì tôi biét ch» "yêu dÃu" là ch» Çã bÎ ngÜ©i ta dùng quá nhiŠu ljn mòn nh¤n, ch£ng còn cái nghïa ban ÇÀu cûa nó n»a. Và Çó là nh»ng tØ mà nh»ng ngÜ©i không Üa s¿ giä dÓi rÃt ngåi, rÃt ghét sº døng. ñó là nh»ng tØ ng» Çã bÎ låm døng. Th‰ nhÜng, tôi muÓn kêu g†i trä låi cho nh»ng ch» này š nghïa ban ÇÀu cûa nó. "Yêu dÃu" là nh»ng ch» ÇËp Çë bÎ ngÜ©i ta xói mòn, Çùa c®t. Nha Trang yêu dÃu, tôi nói v§i tÃt cä tÃm lòng trân tr†ng vŠ m¶t thành phÓ mà tôi Çã l§n lên, ÇÜ®c dåy d‡, ÇÜ®c nuôi nÃng, ÇÜ®c Çùm b†c, ÇÜ®c yêu thÜÖng và bÎ hÃt hûi.

Nhà th© Chính Tòa, Nha Trang (Photo: Bùi væn Phú)

2/. Tôi là ngÜ©i có hai quê, cha tôi ª trên Thành, mË tôi ª N.H. Nha Trang n¢m ª gi»a. ñÜ©ng Çi lên Thành -Citadelle gÀn, nhÜng ÇÜ©ng tØ Nha Trang Çi N.H. xa hÖn, cách nhau t§i hai ng†n Çèo, Çèo Rù Rì và Çèo R† TÜ®ng. MË tôi là ngÜ©i Minh HÜÖng. Và N.H. có th‹ nói là thÎ trÃn cûa nh»ng ngÜ©i Minh HÜÖng. Tính chÃt Minh HÜÖng Ãy hiŒn lên rÃt rõ trong nh»ng ngày lÍ låc. Cä m¶t thÎ trÃn chi‰m m¶t khúc ng¡n trên trøc quÓc l¶ M¶t và ÇÜ©ng liên tÌnh 13 này g¥p ngày lÍ l§n ngÜ©i ta thÃy bay r®p tr©i nh»ng lá c© Trung Hoa, h†a ho¢n l¡m m§i thÃy m¶t lá c© ViŒt Nam. Và ngay cä nh»ng ngÜ©i dân sÓng trên con l¶ chính này cÛng là nh»ng ngÜ©i Hoa. Bà dì tôi Çúng là m¶t ngÜ©i Hoa, Hoa m¶t træm phÀn træm, Hoa tØ mái tóc c¡t ng¡n ki‹u "bôm bê" ljn gi†ng nói, tØ cách sÓng ljn lÓi nghï, tØ lÓi trang trí nhà cºa ljn y phøc... Th‰ nhÜng mË tôi không có chút mäy may Tàu. Trái låi, bà có cái bŠ ngoài cûa m¶t phø n» Tây phÜÖng hÖn là m¶t ngÜ©i Á Çông. ChÌ có y phøc, cách æn uÓng, cách dåy con, s¿ xuŠ xòa và gi†ng nói cûa bà là ViŒt Nam mà thôi. Bà giÓng m¶t ngÜ©i phø n» ViŒt nghèo kh° hÖn là m¶t ngÜ©i Hoa giàu có (nh»ng ngÜ©i Hoa trong thÎ trÃn nhÕ này chÌ có ngÜ©i giàu chÙ không có ngÜ©i nghèo).

NhÜng th©i gian tôi ª v§i mË và cha tôi ít hÖn là th©i gian tôi ª v§i chú thi‰m tôi. Trên Thành, Çúng hÖn làng Quanh Thånh, quê hÜÖng cûa cha tôi, tôi còn có nh»ng ông chú, ông bác, bà cô khác. Nh»ng ông chú hiŠn lành, nh»ng ông bác khó tính và nh»ng bà cô kh¡c nghiŒt.

Cô Tám tôi tên HÜÖng, là m¶t ngÜ©i Çàn bà kh¡c nghiŒt. Bà có m¶t hàm ræng rÃt tr¡ng, rÃt nhÕ và rÃt khít. Bà không æn trÀu nhÜ nh»ng ngÜ©i phø n» cùng th©i. Cô tôi có m¶t ngôi nhà l§n næm gian, ÇÀy nh»ng bàn gh‰, tû, trang th© b¢ng g‡ cÄn xà cØ såch së nhÜ lau nhÜ ly, v§i m¶t vÜ©n cây æn trái r¶ng nhÜ m¶t khu rØng. Bà có hai ngÜ©i con gái nhÜng m‡i lÀn g¥p tôi bao gi© bà cÛng bäo "mày có muÓn vŠ ª v§i cô không?" Tôi nói v§i bà là tôi không hŠ muÓn vŠ ª v§i bà, và tôi cÛng chÜa hŠ có š ÇÎnh sÓng dܧi m¶t mái nhà v§i bà. Tåi sao,tôi không bi‰t. M¥ dù cô có hai ngÜ©i con nhÜng tôi có cäm tܪng nhÜ cô không có chÒng, bªi vì tôi không bao gi© nhìn thÃy bóng ông DÜ®ng tôi, và tôi cÛng ch£ng bao gi© nghe bà nói vŠ chÒng bà. Tôi muÓn bi‰t tåi sao, nhÜng không bao gi© dám hÕi. Cô tôi thÜ©ng nói: "Cô muÓn có m¶t ÇÙa con trai trong nhà cho nó Ãm. Mày có muÓn làm con cûa cô không?" Và tôi nh§ câu trä l©i dÙt khoát cûa tôi lúc Çó là: "Không!" "Tåi sao?" Tôi không bi‰t trä l©i cô tåi sao, nhÜng tôi bi‰t là tôi rÃt không thích cô. Hình änh cûa cô còn trong trí nh§ tôi, Çó là m¶t phø n» nhÕ thó, æn m¥c rÃt såch së g†n gàng, da dÈ hÒng hào và "Üa kiŒn tøng". GÀn nhÜ suÓt Ç©i cô là m¶t chu‡i tháng næm lên tòa xuÓng huyŒn. Hai ngÜ©i con gái cûa cô tôi g†i là em, là nh»ng ÇÙa bé xinh ÇËp, dÍ thÜÖng. Sau này l§n lên Çôi khi tình c© g¥p låi hai cô em tôi, hai thi‰u n» xinh ÇËp, lånh lùng, nhìn tôi nhÜ th‹ nhìn m¶t ngÜ©i xa lå, ÇÓi xº v§i tôi nhÜ nh»ng ngÜ©i lå m¥t.

GÀn nhÜ cä ngôi làng Çó chÌ gÒm toàn nh»ng ngÜ©i trong dòng h† nhà tôi. Cái bánh xe nܧc trong phim "Chúng tôi muÓn sÓng" do Lê Quÿnh Çóng v§i Mai Trâm và Thu Trung thu¶c nhà tØ ÇÜ©ng phía cha tôi.

Tôi không ª v§i cha mà cÛng không ª v§i mË. Tôi xa gia Çình tØ nhÕ. Tôi ª nhà chú tôi vì cha tôi không muÓn tôi ª nhà quê và vì mË tôi muÓn tôi "phäi Çi h†c".

Chú tôi làm viŒc ª tòa tÌnh Nha Trang, Lúc ÇÀu nhà ª ÇÜ©ng Hoàng TÙ Cänh, sau d†n vŠ ÇÜ©ng Yerain. Ông chÌ là m¶t công chÙc thÜ©ng, lÜÖng ba c†c ba ÇÒng, còn thi‰m tôi thì vì sÙc khÕe kém, dÜ©ng nhÜ suÓt ngày chÌ quanh quÄn trong nhà lo cho Çàn con. VÆy mà chú thi‰m tôi phäi nuôi thêm m¶t miŒng æn ngoài m¶t Çàn con Çã gÀn mÜ©i ÇÙa, không m¶t l©i than vãn. Chú thi‰m tôi rÃt thÜÖng tôi, nh»ng ÇÙa con cûa chú thi‰m tôi cÛng yêu tôi nhÜ m¶t ngÜ©i anh ru¶t. NhÜng tôi s§m nhÆn ra mình chÌ là m¶t ÇÙa bé låc loài, m¶t kÈ æn nh© ª ÇÆu, m¶t miŒng æn gây nhiŠu khó khæn cho m¶t gia Çình Çông Çúc. Và th‰ Çó mà tôi l§n lên, l§n lên trong m¶t Ç©i sÓng tâm hÒn khÓn kh°, gi»a thành phÓ thÖ m¶ng và ÇËp Çë là Nha Trang.

3/. Nha Trang, thành phÓ cûa bi‹n xanh và cát tr¡ng, cûa rØng dÜÖng, rØng dØa, cûa Hòn ChÒng, cÀu ñá và cûa cÀu Hà Ra, Xóm Bóng, cûa Tháp Bà, cûa LÜÖng SÖn, ñÒng ñ‰... Nha Trang, thành phÓ Ãy bao gi© cÛng dính ch¥t vào trí nh§ tôi.

Ngôi trÜ©ng ti‹u h†c là thiên ÇÜ©ng cûa tu°i thÖ, nÖi Çã cho tôi nh»ng tình bån trong sáng mà gi© Çây khi hÒi tܪng låi tôi vÅn còn thÃy Ãm áp cä trái tim. Nh»ng ñoàn Væn, Lê Væn QuyŠn, Tôn ThÃt LÜu, DÜÖng ñÙc Quäng, TrÀn Lâm Cao và Hà Thúc NhÖn, Duy Næng, TrÀn Ng†c Bích, DÜÖng HÒng Ng†c, TrÜÖng HÒng SÖn..., nh»ng ngÜ©i bån gái nhÜ Bích Ngô, Bích HÜ©ng, Hoàng ThÎ Ng†c Táo, Minh NguyŒt..., nh»ng ông anh bà chÎ nhÜ NhÜ Phú, Túy Hoa, Då Khê, NguyÍn H»u Trí..., nh»ng ÇÙa em Hoàng B¡c, Ng†c Trúc, Liên Châu, Chút... và cä nh»ng ngÜ©i "yêu" Odette, Båch Mai, Bích, n‰u tôi ÇÜ®c phép g†i nhÜ th‰. Nh»ng ngÜ©i bån Ãy nay còn sÓng hay Çã ch‰t, gi© Çang có m¥t tåi Çây, nÖi xÙ lå quê ngÜ©i hay vÅn còn ª quê nhà bao gi© g¥p låi hay nh¡c ljn cÛng ÇŠu g®i trong tôi nh»ng tình cäm tÓt ÇËp, m¶t thÙ tình cäm quá trong sáng, quá thÖ ngây, nhÜ th‹ chÌ có trong nh»ng chuyŒn c° tích hÖn là ngoài Ç©i. Nha Trang, tên g†i Çó còn hÖn cä m¶t thành phÓ, Çó là m¶t gia Çình l§n. Gia Çình nào cÛng có khi vui khi buÒn. Nh»ng ÇÙa con nào cÛng có ÇÙa ngoan ÇÙa nghÎch. V§i m¶t sÓ ÇÙa con hoang Çàng, ng‡ nghÎch là tôi thÜ©ng tr¿c sÓng trong s¿ thù ghét cûa m†i ngÜ©i, n‰u nh»ng b»a cÖm gia Çình tôi Çói tình thÜÖng thì chính nh»ng gi© h†c làm tôi no nê ki‰n thÙc và tình cäm. Nh»ng ông thÀy, bà giáo cûa tôi là nh»ng khuôn mÅu ÇËp Çë không bao gi© phai trong trí nh§ tôi.

4/. Nha Trang, thành phÓ Çó Çã dåy cho tôi nh»ng bài h†c ÇÀu tiên vŠ lòng nhân ái.Ông chú, bà thi‰m tôi là nh»ng ngÜ©i nhân ái nhÜ th‰. NhÜng tôi giÓng nhÜ m¶t con vÆt bÎ sæn Çu°i vì thi‰u cha, thi‰u mË, chui rút vào nh»ng hang Ƕng cûa tu°i thÖ. Bãi bi‹n ÇËp nhÃt th‰ gi§i là nÖi tôi tìm ljn vào nh»ng ngày trÓn h†c. Núp dܧi bóng nh»ng gÓc cây dØa, n¢m gi»a lùm cây trong rØng dÜÖng, hay Än mình trong hÓc Çá Hòn ChÒng, tôi khám phá ra m¶t chu‡i nh»ng hånh phúc và ǧn Çau, hay nh»ng ǧn Çau-hånh phúc. Tôi thÃy s¿ cô ÇÖn trong Çám Çông và thÃy cä n‡i Ãm áp cûa tình ngÜ©i trong s¿ cô Ƕc. Tôi không phäi là h†c sinh giÕi. Tôi càng không phäi là m¶t h†c sinh thông minh. Tôi chÌ là ÇÙa bé thÃy thích thÙ gì thì cÓ mà Çi tìm hi‹u cho ra thÙ Çó. Thuª Çó, tôi không tìm ra ch» nào phù h®p v§i suy nghï cûa tôi, nhÜng gÀn Çây tôi džc ÇÜ®c t¿a ÇŠ m¶t cuÓn chuyŒn dÎch mà tôi cho r¢ng rÃt "Çã": tôi là m¶t "con chim Än mình ch© ch‰t".

Tôi vÅn còn nh§ ông thÀy bà cô cûa tôi, nh»ng ngÜ©i dåy tôi cách hi‹u "nghïa" và nh¡c ljn Nha Trang là nh¡c ljn m¶t thành phÓ v§i lòng bi‰t Ön cûa m¶t ÇÙa con. ThÀy Cung GiÛ Nguyên dåy tôi lòng yêu væn chÜÖng, thÀy ñi‹m dåy tôi lòng yêu màu s¡c, thÀy DÜ«ng dåy tôi hi‹u nhÜ th‰ nào là âm nhåc... Bi‹n Nha Trang dåy tôi hi‹u nhÜ th‰ nào là vÈ ÇËp và s¿ hung d» cûa thiên nhiên. Nó cÛng dåy cho tôi s¿ nhÕ bé cûa con ngÜ©i trܧc s¿ vï Çåi cûa tr©i ÇÃt. Bi‹n Nha Trang là m¶t cuÓn sách mà tôi së džc hoài trong suÓt cu¶c Ç©i tôi. ñ†c ti‹u thuy‰t ki‰m hiŒp cûa nhà væn Kim Dung tôi thích nhÃt là câu "ngoài tr©i còn có tr©i", tôi nhìn ra "ngoài bi‹n còn có bi‹n".

5/. Tôi xa Nha Trang Çã lâu. Lâu l¡m. Tôi Çã Çi nhiŠu nÖi, nhiŠu thành phÓ, nhiŠu nܧc. Tôi Çã g¥p g« nhiŠu ngÜ©i. Nh»ng ngÜ©i thông minh, khôn ngoan, ÇËp Çë, giàu có. Nh»ng ngÜ©i nghèo khó, vô gia cÜ, vô nghŠ nghiŒp. Nh»ng ngÜ©i tha hÜÖng cÀu th¿c. Tôi Çã sÓng v§i h†, Çã chia xÈ n‡i Çau cûa h†. Bªi vì tôi cÛng là m¶t thÙ ngÜ©i nhÜ h†, nh»ng nån nhân cûa b†n hãnh ti‰n, b†n æn x°i ª thì. H† giàu hay h† nghèo, h† có chÙc tܧc, danh v†ng hay h† chÌ là nh»ng ngÜ©i thÜ©ng dân vô danh... bao gi© tôi cÛng yêu thÜÖng h†. Yêu thÜÖng nh»ng con ngÜ©i bΠdža Çày và t¶i nghiŒp s¿ hãnh ti‰n cûa cûa nh»ng kÈ sÓ ÇÕ. Yêu thÜÖng s¿ chân thÆt, lòng nhân ái cûa ngÜ©i này và tha thÙ nh»ng dÓi trá, l†c lØa cûa ngÜ©i kia. Yêu thÜÖng cä nh»ng lúc h† chà Çåp lên n‡i Çau kh° cûa tôi. CÛng nhÜ tôi Çã tØng yêu thÜÖng nh»ng l¢n roi xé thÎt cûa cha tôi nhiŠu lÀn giáng xuÓng thân th‹ run rÄy cûa tôi, yêu thÜÖng nh»ng gi†t nܧc m¡t cûa mË tôi tØng khóc vì tôi làm mË kh°.

Chính thành phÓ Nha Trang v§i bi‹n khÖi mênh mông cûa nó, rØng dÜÖng xanh ÇÀy gai góc cûa nó... Çã trª låi v§i tôi. Nha Trang ª trong trái tim tôi. Nó nh¡c tôi nhìn ra s¿ phù du và phù phi‰m, nó chÌ cho tôi "ngoài tr©i còn có tr©i", "ngoài bi‹n còn có bi‹n". Tôi tìm ljn bi‹n ª Cali Ç‹ tìm ra bi‹n Nha Trang. Trên chi‰c cÀu b¡c ª Huntington Beach m¶t bu°i tÓi tôi Çã nhìn thÃy bi‹n Nha Trang, nhìn thÃy quê hÜÖng "yêu dÃu".