MA TUYN C 96 M:
PH N HOA K
NGH G V QUAN NIM G?

UYN LAN
Hin nay l giai on u ca qu trnh chy ua ginh chc Tng thng, ch nhn ca ta Bch c th Hoa Thnh n, m on kt l cuc bu c vo thng 11 nm 1996. Cc ng c vin ng Cng Ha mi khi u cuc chy ua vng s b. Cc nhn vt nh Thܮng ngh s Robert Dole, nh bnh lun thi s Buchanan v triu ph Steve Forbes Jr. NJu ang b ch l qua nhng ni dung tuyn b, h "cha kinh nghim cn thit" Nj gi trch v Tng thng Hoa K vo thi k ny. Cn Tng thng thuc ng Dn ch ng nhim, Bill Clinton, th vi ba nm ca nhim k u t ra yu km so vi cc cu Tng thng M gn y, th nhng hin gi ng ta vn sng gi nht Nj tip tc lm thm mt nhim k na.

NH HПNG ca N GII TRONG X HI M HIN NAY
Trong nhng cuc bu c Hoa K, thnh phn i bu a s nht vn l gii gi, nhng th lc nh hܪng mnh m nht vo cc chin dch tuyn c vn l n gii.

Ngܩi ta c th nhn xt rng n gii Hoa K trong nhng thp nin gn y mi lc mt chng t sc mnh ca gii mnh bng kt qu tch cc hot Ƕng nh hܪng vo mi mt sinh hot ca x hi Hoa K. T cc hi on chuyn mn ljn phong tro n quyn, hot Ƕng n gii t nht l gy si Ƕng khp ni, mi ngnh v mi lc.

Ngܩi ta c th chm bim vai tr tin phong nng n ca n gii M bng hnh nh ph n bao gi cng i u ri ljn con ch cng, ch v b con, ngܩi khun vc mua sm, v sau cng l ng chng tt bt tay xch, nch mang bao cht. Nhng thc t trong x hi Hoa K by gi l vy.

Chin dch tranh c vo chc v Tng thng Hoa K trong nm nay cng th, gii chnh tr lܫng ng Dn Ch-Cng Ha chc chn khng th khng xt ljn quan im ca n c tri M qua cc vn NJ cn bn nh gia nh, vic lm v tr cp x hi.

Stephanie Hoo ca t Knight-Ridder Newspapers phng vn n bnh bt ni ting ca t Boston Globe, Ellen Goodman v quan nim ca n gii nh hܪng ljn chin dch tuyn c Tng thng M ang din ra trn nhng vn NJ quan trng tiu biu nht hin nay.

Ellen Goodman, nm nay 54 tui, ang dy mn bo ch i hc Stanford, hin ܮc m t nh mt nhn vt n gii ni ting v c uy tn nht trong th h n ang hot Ƕng ti Hoa K, thi i bn l ca s chuyn ǰi ln mnh t u thp nin 1990 ljn nay. B vo ngh bo ch vi tp ch Newsweek nm 1963, lc m nn k th nam n cn hp php. B ch ܮc trao nhim v nghin cu ti liu thi, v ch nam gii mi ܮc lm ǥc phi vin v bin tp.

Sau nhiu nm phn u, b ot gii Pulitzer bo ch chuyn ngnh bnh bt. Goodman tin phong trong cuc vn Ƕng phong tro ph n Hoa K, i ܮc tn trng nhng kin sng to v cc vn NJ thi s, chnh tr... B vit v cc vn NJ x hi nh quyn bnh ǣng, tr em v tr cp x hi.

QUAN TM ca DN M CC I DIN CHA TM PHNG CCH GII TA NI
Hi (H): ang dy mt kha truyn thng bo ch cho ring chin dch tuyn c 1996, b cho rng nhng NJ ti no chi phi chin dch ny nht?

p (): Ti ngh cc vn NJ ang chi phi mi ngܩi M hin nay lin quan ljn cm ngh v thnh vܮng, sung tc l nhng NJ ti kinh t, ni chung l th. Quanh ti, rt gn gi, nh NJ ti mt vic lm, AT&T sa thi 30 ngn ngܩi. Mt cng ty tng qung co ru rao l Chung m (Ma Bell) m thc s trn cng vic thc t khng ܮc i i nh lm vic trong gia nh bao gi c. Ci cm gic bt an kinh t ny cng vi nhng g chng ta gi l khng hong gi tr trong x hi l vn NJ ca chng ta hin nay.

Vn NJ quan trng y khng phi ch gii quyt mt pha thi l , chng hn ch p ng ܮc nhng kh khn kinh t l xong u.

Hin cc i biu ng Cng Ha ni: "Chng ta c l s ct gim mc thu l gii quyt ܮc mi kh khn" v bn Dn Ch th bo: "Kinh t l im quan trng nht." Th m, Tng thng M trong mt bi din vn džc ti State of Union hi u nm ni: "ng, chng ta vn bt buc s phi chn mt ܩng li Nj thc thi nhng chng ta cng s phi ng u vi cc vn NJ nh gio dc v hun ngh v cc i hi khc na v cc gi tr ǩi sng. Chng hn trong khi chng ta sng ly tm hܧng ngoi th lm th no ni kt mi c nhn chng ta vi cuc sng chung gia nh ܮc y?"

Trong mt ln tuyn b khc, Thܮng ngh s Bob Dole phi lp i lp li 5, 6 ln ch "t tin", v Tng thng Clinton li ni v "cn bn chung" v "cng ng" cng kh nhiu ln. V l mt sai lm khc kh cng ngc gia nhng quan im.

CN C THI  NO L NG?
H: Nhng khc bit t chng s ng vai tr th no trong tin trnh tuyn c k ny?

: l kh th trung thc v su kn nht trn ܩng dn ljn ton thin ca Thܮng m cuc tranh c k ny s n lc th hin ܮc phn no. Khng phi c theo di cc ng c vin tranh lun trn mn nh truyn hnh m gii quyt ܮc, nhng ni dung cc cuc tranh lun s lm ni bt ln vai tr ca chnh quyn mt cch ch thc v hu hiu; phi chng hin c s gim chn ln nhau v mc Ƕ ln lܧt nhiu hay t? C phi l ang tn tr nhau khng v tn tr tch cc ljn mc no?

H: B ngh nn x s th no vi nht phu nhn Hillary Rodham Clinton trong v Whitewater?

: Ti ngh Hillary ang b tn cng dn dp qu ng, lc bt sang t lc li ra hu. Chu gi ca ti gi v ny l v tai v "th mn "(wifegate).

Nhn vt no l chnh trong v Whitewater ny? Cha v khng mt ai hin gi bit r c, chi bng c Nj cho v tun t din tin mt cch t nhin. C nh th mi ng l v ny xy ra ngoi phm vi Hoa Thnh n nh l n thc s nh th v Hillary cng lm vi iu sai lm no .

Hin Hillary ang l mt b mt mang ljn nhiu tranh ci si ni nht bi v b ta ang l mt hnh nh tiu biu nht ca ngܩi ph n tin b nht M hin nay m ngܩi ta nhn thy. Trong cuc tranh c nm 1992, Hillary l nhn vt m mi tc gin, lo ngi v vinh hnh ca n gii trt ht vo b ta.

B ta thc ܮc hay b hng ǫ tt c nhng si ni nng bng m ljn nay vn cha h. Nm 1992 l mt nm vinh hnh ca n gii, l nm n o nht cho cng v mt phu nhn.

N NG VIN TNG THNG, SAO KHNG?
H: Theo b, ai l ng c vin Tng thng, ai khng, trong my thng ti y?

: Ti thc s mong c nhng n ng c vin Tng thng, bi v ch c ph n nhy vo cuc th qu trnh tuyn c ny mi thc s tr nn nghim trng ng mc thi. V ti ngh hin c nhiu nhn vt nam gii ang n lc Nj ܮc ng Cng Ha chn lm ng c vin Tng thng.

VAI TR PH N ANG I NHNG KHUN MU GIA NH CHA I
H: Ma thu 95, b c vit mt bi bnh lun rng cuc tranh lun ci cch tr cp x hi hin gi nh du s chm dt cuc tranh lun di c tnh cch vn ha v vai tr ngܩi m: c hai phe NJu ng rng ch ng ca mt b m M l trong lc lܮng lao Ƕng, l gi tr bnh ǣng vic lm, v khi gii ph n ngho nh vi con ci h th h khng ܮc tr nn gnh nng cho x hi. B ngh sao, khi a s phn i quan nim ?

: Khng phn i, khng nn trch c g c. Quan nim thc s thay ǰi nh vy x hi chng ta. Quan nim phn nh trung thc cch sng bnh thܩng ca a s ph n M hin gi ang sng nh vy ti x hi ny. Khun mu sng bnh thܩng hin gi l bn phi t lo liu ly ǩi sng ca bn v gia nh bn, l bn s to th cn bng v vic lm v gia nh...

Nhng mi th, mi trt t by gi vn cn n khp vi khun mu gia nh; c mt ngܩi lm vic ngoi Nj cng ng c gia nh, trong khi cuc sng ang bin Ƕng Nj thay ǰi sang khun mu khc ri.

| Issue 505 | VIET Magazine Home Page | Online Subscription |