QU²NH NHÐ (Theo Asiaweek tháng 2-1996)
ñã nhiŠu th‰ k› qua, nh»ng ngÜ©i hành hÜÖng thÜ©ng dåo quanh nh»ng chân ÇÒi thu¶c dãy núi Himalaya, hy v†ng tìm chính xác nÖi sinh ra ñÙc PhÆt. Bây gi© viŒc tìm ki‰m coi nhÜ Çã hoàn tÃt. M¶t nhóm chuyên gia khäo c° quÓc t‰ công bÓ Çã tìm ÇÜ®c b¢ng c§ thÆt s¿ ñÙc PhÆt sinh ra tåi làng Lumbini, ª phía Tây Nam cûa Nepal.
Là m¶t ngôi ÇŠn Ç° nát ª làng Lumbini n¢m cách Kathmandu (thû Çô Nepal) ljn 240km, ÇŠn Maya Devi chi‰m m¶t vÎ trí rÃt quan tr†ng trong lÎch sº PhÆt giáo. ñŠn này ÇÜ®c bi‰t có ljn 2,600 næm tu°i và tØ lâu nhiŠu PhÆt tº (nhÜng không phäi là tÃt cä) cho r¢ng Çây là nÖi khai sinh ra ñÙc PhÆt T°.

Các nhà khäo c° h†c cho bi‰t Çã phát hiŒn ÇÜ®c m¶t chi ti‰t rÃt quan tr†ng tØ lâu không ai lÜu š t§i. Theo h†, m¶t khÓi Çá ph£ng lì ÇÜ®c dùng Ç‹ lót nŠn cho ngôi ÇŠn vào næm 249 trܧc Công nguyên chính là hòn Çá ÇÜ®c Çánh dÃu nÖi ñÙc PhÆt ra Ç©i. Viên Çá này có kích thܧc 45 x 15cm ÇÜ®c tìm thÃy cách m¥t ÇÃt gÀn 5m ª nÖi trܧc Çây là nŠn lát gåch.

Phát hiŒn này do công cûa hai nhà khäo c° h†c: Babu Khrishma Rijal, ngÜ©i Nepal và Satoru Uesaka, ngÜ©i NhÆt tìm ra vào ngày 18 tháng 2 næm ngoái. NhÜng h† chÜa v¶i tuyên bÓ cho ljn gÀn m¶t næm sau, khi các chuyên gia khäo c° tØ ƒn ñ¶, Pakistan và Sri-Lanka hoàn toàn ÇÒng š v§i k‰t luÆn cûa h†. Sau gÀn m¶t næm Çào x§i và dÜ©ng nhÜ khó lòng gi» ÇÜ®c bí mÆt trܧc s¿ dòm ngó cûa nh»ng ngÜ©i xung quanh, hai ông quy‰t ÇÎnh công bÓ phát hiŒn cûa mình. Lúc ÇÀu, m¶t sÓ vùng ch£ng thèm ljm xÌa gì ljn l©i tuyên bÓ cûa h†. ThÆm chí, m¶t t© báo ª Kathmandu Çã lên ti‰ng thách thÙc yêu cÀu hai ông giäi thích nh»ng gì Çã phát hiŒn. Satoru k‹ låi: "Có rÃt nhiŠu tin ÇÒn bÎa Ç¥t, m†i chuyŒn ÇŠu chÌ vì lòng ganh tÎ. CÙ Ç‹ m†i ngÜ©i tìm hi‹u rõ ràng, h† së không còn gì Ç‹ hoài nghi." NÖi PhÆt T° ra Ç©i së là m¶t tin rÃt quan tr†ng ÇÓi v§i 350 triŒu tín ÇÒ PhÆt giáo (theo ܧc tính) trên th‰ gi§i. Nó cÛng tÜÖng t¿ nhÜ viŒc tìm ra hang Bethlehem là nÖi Chúa Jesus ra Ç©i.

Ngày xÜa, có lÀn ñÙc PhÆt T° hÙa r¢ng nh»ng ngÜ©i ljn vi‰ng ngài ª nÖi ngài sinh ra ho¥c là ª ba nÖi quan tr†ng khác së ÇÜ®c ÇÀu thai và có m¶t cu¶c sÓng hånh phúc. Nh»ng k‰t quä vŠ công cu¶c tìm ki‰m Çã ÇÜ®c h† công bÓ khá ÇÖn sÖ vào ngày 4 tháng 2, chÌ có các nhà báo ª ÇÎa phÜÖng và trong nܧc là ÇÜ®c cho bi‰t. T° chÙc The Lumbini Development Trust, m¶t trong ba bên tham gia vào viŒc Çào x§i, cùng v§i b¶ phÆn khäo c° h†c cûa Nepal và H¶i PhÆt giáo NhÆt Bän Çã tuyên bÓ së thông báo cho các phÜÖng tiŒn truyŠn thông ngoåi quÓc. NhÜng dÜ©ng nhÜ có ít các nhà báo ÇÜ®c bi‰t vŠ tin này.

TuÀn vØa qua, không có tin phän hÒi chính thÙc nào tØ các t° chÙc PhÆt giáo ª ƒn ñ¶, bªi vì m¶t vài h†c giä vÅn còn gi» š ki‰n cho r¢ng PhÆt T° không hŠ ÇÜ®c sinh ra ª Nepal mà là ª quÆn Gorakhpur, hiŒn gi© là bang Uttar Pradesh cûa ƒn ñ¶. NhÜng Lumbini n¢m trong Nepal cách Uttar Pradesh chÌ vÕn vËn có 10 cây sÓ.

Theo các truyŠn thuy‰t vŠ ñÙc PhÆt, mË cûa ngài là hoàng hÆu Maya Devi Çã Çi ngang qua làng Lumbini vào næm 623 trܧc Công nguyên. Trên ÇÜ©ng ljn nhà cha mË ª Rangram, bà Çã t¡m ª m¶t ao nܧc thánh và sau Çó bܧc 25 bܧc ljn m¶t bøi cây và hå sinh ÇÜ®c m¶t hài nhi. NhiŠu PhÆt tº tin r¢ng ÇÙa bé Çó, sau này là hoàng tº Siddhartha, ngay sau lúc sinh ra Çã bi‰t ÇÙng dÆy và Çi ÇÜ®c bäy bܧc k‰ ti‰p.

GÀn 400 næm sau, hoàng lj Ashoka, vÎ vua cai quän hÀu h‰t các ti‹u løc ÇÎa và truyŠn bá ÇÙc tin ljn vùng ñông Á, Çã t° chÙc m¶t Çoàn hành hÜÖng ljn vi‰ng nh»ng ÇÎa Çi‹m mà ñÙc PhÆt Çã tØng sÓng. Ÿ Lumbini, theo các s¿ tích vŠ PhÆt, ÇÙc vua Çã Ç¥t m¶t khÓi Çá lên Çúng vÎ trí nÖi mà ñÙc PhÆt Çã ÇÜ®c sinh ra, ÇÒng th©i d¿ng m¶t cây c¶t gÀn Çó và kh¡c thêm vài dòng nh¡c ljn khÓi Çá Çó.

NhiŠu ngôi ÇŠn Çã ÇÜ®c xây d¿ng lên ª nÖi này, nhÜng sau nhiŠu ngàn næm Lumbini Çã bÎ suy tàn ljn LJi hÀu nhÜ Çã bi‰n mÃt trên bän ÇÒ... Næm 1895, cây c¶t cûa vua Ashoka ÇÜ®c phát hiŒn, nhÜng nÖi này vÅn bÕ m¥c không tu sºa gì mãi ljn næm 1967 khi T°ng thÜ kš Liên h®p quÓc là ngài U Thant, m¶t PhÆt tº, ljn thæm nÖi Çây phäi bÆt khóc và kêu g†i th‰ gi§i trùng tu.

Công viŒc khai quÆt ÇÜ®c b¡t ÇÀu cách Çây ba næm v§i 200 công nhân. H† Çã phát hiŒn ÇÜ®c chân móng cûa 15 phòng. Ngay tåi trung tâm, h† Çã mª ÇÜ®c m¶t con hào. Tåi nÖi Çây h† tìm thÃy khÓi Çá theo s¿ tích là do vua Ashoka Ç¥t Ç‹ làm dÃu, cách hÒ nܧc mà hoàng hÆu Maya Devi Çã t¡m Çúng 25 bܧc chân. Ông Lok Darshan Bajachrya, c¿u Chû tÎch cûa Lumbini Development Trust nói: ñiŠu này chÙng minh tính xác th¿c cûa nh»ng truyŠn thuy‰t vŠ nÖi ñÙc PhÆt ÇÜ®c sinh ra.

Hai ngày sau khi khám phá ÇÜ®c công bÓ, nhà vua Nepal là ngài Birendra cùng v§i hoàng hÆu Aishwarya và Thû tܧng Sher Bahadur Deuba Çã ljn thæm khÓi Çá huyŠn thoåi Ãy. Trܧc chuy‰n vi‰ng thæm cûa hoàng gia, không m¶t nhi‰p änh gia nào ÇÜ®c phép vào chøp hình vÎ trí này. ñ‹ bäo vŒ nÖi thiêng liêng khÕi ánh m¡t trÀn tøc cûa ngÜ©i Ç©i, ngÜ©i ta phû xung quanh nó m¶t tÃm cao su màu vàng.

Nhà vua chÃt vÃn Rijal và Satoru vŠ khÓi Çá ÇÜ®c cho là có tØ th©i vua Ashoka. Hai ngÜ©i giäi thích ÇÃy là m¶t khÓi Çá Ç¥c biŒt không có ª vùng này ÇÜ®c mang ljn Çây và Ç¥t tåi trung tâm ngôi ÇŠn. Phái Çoàn hoàng gia sau Çó Çã dâng hÜÖng bên cånh tÜ®ng Maya Devi.