CYCLO & NGH THUT XEM PHIM?

PHM CH

"Life is not a problem to be solved,
but reality to be experienced."

Kierkegaard
C l va mi džc xong ta bi ny, nhiu bn Ƕc gi s t hi ngay y c phi l mt bi khi hi bn v phim nh khng. Hay l mt phng s v xch l v ǩi sng p xe ti qu nh? Xin tha ngay l khng v khng. Hai ci khng...

"Cyclo" y chnh l cun phim mu mi nht ca o din Vit Nam (sng ti Php) Trn Anh Hng, ngܩi tng ot Gii Nht ("La Camra dOr") ti i hi in nh Quc t Cannes nm 1993 cho phim di u tay "Mi u Xanh" ("LOdeur de la Papaye Verte" tc "The Scent of Green Papaya") ca ng, mt phim cng vo chung kt gii Oscar 1994 cho "Phim ngoi quc ǥc sc nht." Phim "Cyclo" ny ܮc quay vo nm, 1994 ti Vit Nam, v qua nm 1995 chim ngay gii "S t Vng" i hi in nh Quc t ti Venice, .

C l sau gn hai nm nghe ngng v cun phim di 124 pht ny, t ngy ܮc cc bo ch ca Si Gn, nh "Tui Tr," ng ti nhng phng s v bi phng vn, ljn cc tin tc in nh nm ngoi loan bo vic thng gii nht "S t Vng" ti Venice (9/95) cng nhng gii khc ti B, ngܩi Vit chng ta ti M cng kh nng lng ܮc xem cun phim quc t th nh ca Anh Hng. Nay th "mng sp thnh," v phim s ܮc trnh chiu vo u thng Tm ny trn ton nܧc M.

Tܪng cng nn phi nhc li rng "Cyclo" l phim ngoi quc u tin ܮc quay hon ton ti Vit Nam (ǥc bit l thnh ph Si Gn), k t thng T 1975.

Tuy mt s nh bo v khn gi Hoa K ܮc dp thܪng thc phim "Cyclo" qua cc bui trnh chiu ǥc bit gii thiu, hoc nhng i hi Phim nh, nh i hi in nh Quc t ln th 14 cc phim chu v M gc ti San Francisco vo thng Ba nm nay, cng cn mt thi gian kh lu Nj hng Lumire em phim qua phn phi ti Hoa K. Ti rp chnh s ca AMC Kabuki 8 Theatres, phim "Cyclo" ܮc tuyn chn cho m m mn i hi ti San Francisco (3-7-96), v "The Gate of Heavenly Peace" cho m b mc, ng mt tun sau.

L do ti xin nu ln chi tit ny l v phim mu p, hnh nh xut sc, vi nhc m m thanh rt ni, cn phi ܮc xem trong mt rp ht ln, vi mn nh "di" v m thanh THS ni, v.v... th ta mi thܪng thc ܮc phn k thut li lc v ti ngh ca chuyn vin ng knh, cng nh ca nh o din tr tui h Trn ny (33 tui). Chnh cng vo dp m ti ܮc tip xc v hn huyn vi c Trn N Yn Kh, n ti t chnh ca phim "Cyclo" (v cng ca "Mi u Xanh").

Ct truyn phim tuy gin d, nhng cu trc v cc tܪng ܮc a ra kh su m, v i khi c th hi kh hiu, v qu thay ǰi giao Ƕng i vi mt s khn gi t xem "phim ngoi quc." Qu tht, phim "Cyclo," vi nhng cnh no lon, bo Ƕng v "mu me tm lum" (tuy ngܩi vit khng mun tit l nhiu, Nj qu bn xem phim), i khi c th lm qu khn gi lin tܪng ljn nhng phim M ca Oliver Stone, Quentin Tarantino, hoc nhng phim Hng Kng ca John Woo, Tsui Hark v Zhang Yimou (Trung Quc).

L do cng tng i gin d thi. o din Trn Anh Hng v n ti t Trn N Yn Kh (bn gi ngoi ǩi ca anh) NJu sng Php t thu ln mܩi, mܩi hai, v rt thm nhun v su m vi vn ha v ngh thut Php. nh hܪng trit l ca nhng Malraux, Sartre v Camus (nht l nhn vt Meurseult ca "Ltranger" (The Stranger) c th nhn thy ܮc r rng. Ngoi ra, phim cng ܮc Christophe Rossignon ca Php ng sn xut, vi mt t ym tr k thut (nh cnh chy nh) ca cc hng Hng Kng. Ni ljn Hng Kng, mt iu kh thch th i vi ti l hai ti t chnh ca phim c th ܮc xem nh hai "i chi" ngoi ǩi. L Vn Lc l mt thanh nin p xch l tht s ti Nng, cha h c mt kinh nghim kch trܩng no c, trong khi Lng Triu V (Tony Leung Chiu Wai) l mt minh tinh lu nm li lc ca ngnh in nh Hng Cng ("Chunking Express," "Hardboiled," "City of Sadness"). D nhin, phim ܮc "dubbed" Nj Triu V ni ܮc ting Vit. Tuy nhin, ngoi Triu V, a s cc ti t khc cng pht m ging Bc, k c my tay cn , anh ch thuc h ca anh thi s (tr thnh ma c) lm l t ni ny. Li din xut t nhin ca Lc, qua s hܧng dn ca Anh Hng, lm ti lin tܪng ljn ti t Haing S. Ngor qu c trong phim u, v ot gii Oscar ca ng, "The Killing Fields," vo nm 1984. Tuy nhin, ng k vng L Vn Lc s l mt anh hng theo kiu Chu Nhun Pht hay Rambo. V ci p du dng ca "c im bt ǡc d" (Yn Kh) cng khng nn ܮc so snh vi sc ho nhong ca cc n minh tinh Anita Mui, Maggie Cheung, Michelle Khan hay Gong Li.

Nhng ti ngh khng phi v nhng chi tit k thut ny, li din xut, hay nhng cnh bo Ƕng v ma ty l heo Chnh Hng, hay cnh mi dm (tuy rt "nh," khng thy g nhiu (not graphic)) m "Cyclo" b cm hon ton ti Vit Nam t u nm nay. Mc d li gii thch chnh thc ca chnh ph l "phim khng phn nh ǩi sng thc s ti thnh ph H Ch Minh," theo thin ca ngܩi vit, ng i hi sn phm ngh thut ny phi l mt phim ti liu. Tuy c dng mt s d kin x hi v chnh tr ca min Nam, phim ny ch mun a ra mt s quan nim v kinh nghim, nhn sinh quan ca nh o din v qu hng ca anh. Ti ng rng s c mt s khn gi ng k khng hi lng vi nhng g h ܮc thy trong phim cn c theo kinh nghim sng hoc chnh kin ca h, nhng ti ngh, mt tc phm ngh thut phi ܮc thܪng thc qua ci cm xc ngh thut v ci rung Ƕng ca ngܩi thܪng thc. Cch y my trm nm, ngay c "Truyn Kiu" ca Nguyn Du cng u ܮc mi ngܩi yu thch v tn thnh? l cha k Anh Hng tm cch ǰi mi, "ph quy c k thut quay phim" vi ng knh. in hnh, nhiu cnh nܧc hoc mu chy s lm khn gi kh qun, v chy t phi qua tri, thay v t trn xung dܧi. Cng c th v th, nh "ph lut" m "Cyclo" (cng hi phng pht "Le Voleur de Bicyclette" ca Vittorio de Sica, 1947) chim gii nht ti Venise, qua mt c my o din go ci ca (nh "The Starmaker") v Anh?

Ti thit ngh, nu mun xem nhng phim chnh tr hoc phn nh x hi ca chu mt cch sc so v "gn thc t" hn, cc bn phi i xem nhng phim nh "Good Men, Good Women," "A City of Sadness," "Puppetmaster," "Heartbreak Island" ca nh o din i Loan ni ting Hou Hsiao-Hsien, 49 tui, hoc mt s phim x hi ca i Hn ("Sopyonge," "The First Light") v Thi Lan ("Once Upon A Time..."). Nhng "Cyclo" a ra ܮc rt hng hn ci c Ƕc ca x hi, vi s c n ca c nhn trong tp th, ci hn nhin b nh mt v chin tranh, v hon cnh quc gia, v mi lc ca vt cht, ܮc ng -la tiu biu. Nh Yn Kh gii thch vo m 7 thng Ba cho cc khn gi M ti San Francisco sau khi phim "Cyclo" ܮc trnh chiu, trong khi "ng -la b thu ht v Vit Nam," khng nhng anh xch l l nn nhn, m tt c cc nhn vt quan trng khc, k c b ch xe (Nguyn Nh Qunh rt sng ln), NJu l nn nhn, NJu tri qua cnh "hn nhin b nh mt." V tt c NJu c bm vu vo nhng g cn li, c thot khi hon cnh b bng, nhng v hiu; th cun phim tr nn d hiu hn, gia bao nhiu "vt tܮng trng" (symbols) m nh o din ri y phim cho chng ta. C th Trn Anh Hng mun che giu ci bun day dt qua nhng hnh nh i khi qu sc s, v ting nhc, trng v so, chen gia nhng bn tn nhc "vng" v nhc rock Nj cho ngܩi xem t tm hiu ly mnh, khi bc t t nhng lp vi, la, sn, tܮng trng cho nhng ho nhong ca mt x hi ang tip tc tr mnh sau hn 20 nm, mt Vit Nam qun qui trong ci phn thnh gi to do tin u t ngoi quc v -la xanh to ra.

Chnh trong tinh thn m ti nhc nh cc bn b v ngܩi quen nn ljn xem hai bui trnh chiu min ph ǥc bit m Camera Cinema c nh lm ring cho cng ng ngܩi Vit ti vng San Jose vo h tun thng By, ch khong 2 tun trܧc khi phim ܮc tung ra th trܩng ton quc Hoa K.

Ni tm li, mng ny b nh mt, cnh khng cn vui nh th mng nh trong thp nin 50 ca "Mi u Xanh" na. X hi ang tip tc thay ǰi v chuyn mnh. Ta nn hi lng v cun phim ܮc quay ti Vit Nam, ngay ti Si Gn (phim "The Lover" cng c vi cnh ca Si Gn) v vi din vin Vit ni ting Vit hon ton. Tuy c th cha hon ho cho lm, ng v "ci nhn vn ha Vit," phim ny cho php chng ta hy vng vo tng lai ca nhng tc phm in nh v Vit Nam, v chng minh khng cn phi c tin ca Hollywood (nh "Heaven and Earth" ca Oliver Stone chng hn) mi lm ܮc nhng phim a ln ting ni ca mt s ngܩi Vit, qua ci nhn "Vit" hn.

| Issue 515 | VIET Magazine Home Page | Online Subscription |