BN V MT VI IM "KHNG N" CA PHIM CYCLO!

TRUNG NGN

Mt ln na, Hng li ܮc lm vic vi bc thy in nh Benoit Delhomme, cng nh nh m nhc truyn cm Tn Tht Tit, Nj to nn mt kt hp hnh nh v m thanh ti bin gii ca siu thc.
Vo cui nm 1995, bo ch loan tin mt phim Vit Nam ܮc gii thܪng S T Vng (Golden Lion) ti i Hi Lin Hoan Phim Venise - , thng Chn, 1995. Bo ch Vit Nam trong cng nh ngoi nܧc ly lm t ho v o din l ngܩi Php gc Vit Trn Anh Hng, nhiu ngܩi xem nh y l mt "v vang dn Vit," ǥc bit bo ch trong nܧc ht li tn thܪng... mc d cha h ܮc bit cun phim din t chuyn g. Ngܩi ta ch bit rng y l mt phim ܮc quay ti thnh ph Si Gn trong nm 1994. Phim ܮc vit v o din bi Trn Anh Hng, tc gi ca phim "Mi u xanh" (The Scent of Green Papaya) m t chn dung trm lng ca mt gia nh Vit Nam vo u th k th XX, khung cnh ca bui giao thi gia hai nn vn ha khi ngܩi Php ǥt nn h ti Vit Nam, phim ny cng ܮc quc t hoan nghnh v cng ܮc gii Academy Award v phim ngoi quc hay nht. C l v vy m B Vn Ha Cng sn Vit Nam cho php Trn Anh Hng thc hin phim "Cyclo" ti Vit Nam, vi ngh rng phim ny chc cng i loi nh "Mi u xanh".

Phim "Cyclo" ca o din Trn Anh Hng do nh sn xut phim Benoit Jaubert cng vi Frances Lazennec Studio thc hin.

Phim "Cyclo" l chuyn ca mt phu p xch l tr tui b xoy su vo ti c sau khi chic xe xch l ca anh ta b nh cܧp ngay gia thanh thin bch nht m khng mt ai ra tay cu tr. Phim m t mt th gii ca ma c, mi li, im, ma ty v git ngܩi... minh ha mt bc tranh v ǩi sng thnh th khng nm trong tm kim sot ca chnh quyn. Ni y ch c bo lc, ch c mu nham him, ch c nhng hnh Ƕng Ƕc c, mng sng ngܩi dn lng thin khng c g bo m. Cnh chnh trong phim l mt khu ph ng c, ti tn, hoang ph, nm ngay trn mt con ܩng rn rp lu thng... Anh thanh nin p xch l trong lc i tiu bn h ph, b mt bn bng ng cܧp mt chic xe, anh va chy theo, va la cu cu, nhng mi ngܩi NJu dng dng nh khng c chuyn g xy ra(!). Ngay c lc bn cܧp chn anh ta li v qut anh ng xung mt ܩng, ri nh anh ti tp, nhng ngܩi ang sinh hot bun bn quanh cng khng h my may Ƕng tnh... Ri chng hiu v sao anh ta b bt nht vo mt cn gc hoang tn, b hnh h tn nhn bi mt nhm hai ba thanh nin n mc theo li "anh ch giang h," hnh h xong, chng "ra n t Ƕ" cho anh mt t tin n ung, ri d d anh thc hin ti c Nj c tin tr NJn chic Cyclo b cܧp i. Sau mt vi trn tr, tranh chp ni tm ngn ngi, anh xch l lao vo ti c nh git ngܩi, t nh, v.v... Phim c nhiu cnh v bin c (scnes et vnements) hon ton khng c lin quan g vi nhau: v li chuyn cnh Ƕt ngt khng mch lc. Chng hn, cnh anh xch l va nhn tin cng va tt th hin ra cnh mt c gi hin lnh tm ti cn nh ti tn ca ti c, ni y c "mt chng thi s ma c" lm ch... Cnh mt ngܩi trung nin, dܩng nh c nhim v "dy ngh" cho c gi nh lnh, ra lnh cho c lm mt vic trng trn, th b m chng ai hiu ܮc mc ch Nj lm g: Ngܩi n ng trung nin ǥt dܧi chn c gi ci thau ri ra lnh "i vo"... ri cnh nhng c gi i bn thn sut m tr v np tin, mt mi, chn chܩng... Ri cnh mt tn n em b thanh trng: n b tri tay, bt ming bng bng nha, tn n anh chi mng, ging gii lut giang h... ri dng dao nhn ct t mch mu c cho mu phun ln thnh vi, y ht nh cc cuc thanh ton tr th trong phim bo hnh kiu Hng Kng... ri cnh phng tr, tim nhy c v sexy, c gi kia lic mt a tnh v quyn r ܮc tn thng gia i Loan, n bng lng mi c i qua m vi gi 500 M kim. Kt qu: c gi b tn thng gia ph trinh, au kh khc ti, mun t t... tn thi s ma c cm thy n hn, lin trt cm th ln tn khch ngoi quc bng cch m cht n, nht s -la mua trinh m qua vo ming n... Kt cuc cun phim l mt trn ha hon ln thiu ri cn ph ti c... v chng thi s ma c. y l mt cch m nt tht (dnouement) c tnh cch tܮng trng: ngn la s ha gii tt c.

a s ngܩi xem phim "Cyclo" NJu khng hiu ܮc phim mun din t iu g? Tc gi mun truyn t ci g? Phi chng v y l mt li sng to qu mi m, trnh Ƕ khn gi khng bt kp? Ti ngh rng: s d phim "Cyclo" lm cho gii thܪng ngon bnh thܩng ht hng l v phim khng c ct truyn, kch bn khng theo lut nht qun (Lois des trois units) thng thܩng. Hu nh tc gi s dng qu nhiu biu tܮng, nhng nhng hnh tܮng li cha y tnh cch in hnh. C th thy phim Cyclo l tng tiu phm ring r ܮc quay chung thnh mt cun. i vi gii thܪng ngon c khuynh hܧng nghin cu ngh thut, th phim Cyclo c nhiu im cn phi xem xt li.

a ra vn NJ ny, chc c ngܩi s e ngi, v cho rng y l mt phim ܮc gii S T Vng ti , th lm sao c s h ܮc? Xin tha l khng phi h ܮc ngoi quc khen thܪng l nht nh phi ton bch. Ti s xin ln lܮt nu ln nhng im m theo s hiu bit gii hn ca ti, l khng n.

IM KHNG N U TIN: S KH HIU!

Chuyn phim khng mch lc. Ngay c ti t vai chnh l L Vn Lc khi ܮc phng vin bo Mercury News hi, anh th nhn rng: "Thc s ti chng hiu ܮc cun phim ni g... Ti khng th nh nhng g xy ra trong tt c."

IM KHNG N TH HAI: CNH TRONG PHIM KHNG N KHP VI HIN THC X HI

Trn Anh Hng dng nn nhng cnh khng n khp vi hin thc x hi - l mt x hi ang dܧi quyn mt ch Ƕ cai tr bng loi cng an chm ni v c ci gi l tai mt nhn dn - Hin thc ny ܮc nhn din mt cch tܮng trng qua hnh nh cc t giy bc c hnh H Ch Minh, qua y phc ca cng an Vit Nam Cng Sn trong phim. D nhin, trn nguyn tc th ngh thut phi a ngܩi ta vܮt ln trn hin thc Nj i vo th gii biu tܮng. Nhng theo nh thm m hc Php Jean Berthelemy th "LArt nous fait pressentir une manire dtre qui dpasse les ressources de la nature. Les objets quil pose y participent, mais titre de symboles, et dans la mesure seulement o le symbole participe de la ralit" (Ngh thut lm cho ta cm nhn mt cch th hin hu vܮt qua nhng ngun mch ca thin nhin. Nhng i tܮng m ngh thut dng nn phi tham d vo vi t cch nhng biu tܮng v ch trong mc Ƕ m biu tܮng tham d vo hin thc). Ni cch khc, d in nh c mt ngn ng ring, khc vi b mn khc, nhng mi h cu ca tr tܪng tܮng sng to NJu bt ngun t hin thc. Trong Phim Cyclo, o din to nn nhng cnh sai lc, cܩng iu khng ng ch, ng lc. V d: Cnh n anh trong bng ng git ng bn, on phim ny hon ton m phng phim bng ng Hng Kng. o din thiu hoc khng nghin cu tm tnh (mentalit) v cch hnh x ca ngܩi Vit Nam nn em s tn c kiu bng ng Hng Kng gn cho ngܩi Vit. M phng l iu king k trong ngh thut. Tnh cch Ƕc o ca ngh thut nm trong cch th din t hn l trong s vic, trong s soi sng nhiu hn l ni vt th (Loriginalit est moins dans les objets que dans leur clairage, moins dans les choses dites et peintes que dans la manire de les dire ou de les peindre - Trait de LEsthtique- Berthelemy-p.297).

Ngay trong nhiu phim ca u, M, nht l phim Php, cc mn bo hnh, tn c rt t khi ܮc chiu mt cch chi tit nh trong phim Cyclo v phim Hng Kng.

IM KHNG N TH BA: PHIM KHNG PHN NH NG TM L X HI NGОI VIT

o din thiu nghin cu (tude) v tm l x hi khi m t cnh anh phu xch l gp nn gia ܩng m ngܩi chung quanh, ng bo ai cng bnh thn, khng ai nao nng, cng khng c ngܩi xm li xem hoc la cu cu ph... V mt vn ha y c th xem nh mt xc phm ljn tm t tnh cm ngܩi Vit bnh thܩng, v hon cnh chnh tr th y l mt xuyn tc s tht v Vit Nam cng sn lܧi cng an dy ǥc lm g c mt khu an ton cho nhng hot Ƕng phi php... V cnh anh Tu i Loan i mua trinh th hon ton s h nu khng mun ni l ngy ng v c thng gia ngoi quc no li ljn nhng ch ti tn nh th m tm gi ri n ngay Nj ri b thanh ton mt cch d dng nh vy!

Cnh chuyn ch ma ty cng cho thy l o din khng hiu g v hot Ƕng ca cng an cng sn... Cc bao thuc du vo trong heo tht... Trn Anh Hng khng bit ܮc l v mt an ninh h lun lun b tr cng an chm vo tt c mi ni mt cch cht ch v tinh vi... Do , nu c bun lu hng quc cm th phi c hoc do chnh h t chc m thi.

Phim "Cyclo" ܮc gii S T Vng ti Venise, phi chng ban tuyn chn ch trng vo kha cnh nhn bn nhiu hn l kt cu v b cc. Kha cnh nhn bn l cht nh sng lng tri cn li bng ln t nhng thn phn bi thm. Ci "nht im lng tm" y nh thc v a con ngܩi vܮt ra vng ti li... d phi tr bng c phn ǩi cn li. Hnh tܮng ngn la thiu chy cn nh, thiu chy cuc ǩi b tc ca chng thi s ma c mang mt ngha su xa. La l mt phng tin ha gii hu hiu gip cho tt c thin c nn h NJu tr v ct bi.

Phim Cyclo b cm vo Vit Nam l ni n ܮc dn dng, v ni dung phim xc phm ljn nn vn ha v o l truyn thng ca ngܩi Vit. Hin nay, ti cc thnh ph ln nh Si Gn, H Ni, Hi Phng nn im, ma c, bng cܧp, ma ty v bnh Aids ang trn ngp cng vi ti c nhng khng ljn ni nh trong phim Cyclo ca Trn Anh Hng.

U L KHUYNH HНNG NGH THUT ca TRN ANH HNG?

C ngܩi cho rng, phim Cyclo ܮc a thch ngoi quc v n p ng ci "gout exotique" nh th hiu thch ca l ca mt s ngܩi u, M. Ngܩi Vit thܩng thch xem nhng phim c ct truyn, c u ui mt cch c in, cho nn phim Cyclo khng em li s thch th no ng k. Ti hoang mang v khng hiu ܮc khuynh hܧng ngh thut ca o din Trn Anh Hng qua phim "Cyclo". Phim Cyclo phc v ci g? Ngh thut hay nhn sinh? N s em li ci g cho t quc Vit Nam? Vn NJ "LArt pour lhomme, pour la socit, pour le peuple" l vn NJ qu c. Nhng cn ǥt li y, v phim Cyclo lm nhiu ngܩi bun, thm ch bc tc. Khng phi bun bc v b Trn Anh Hng vch trn s tht, m v s thiu kho st, nn vn ling v hiu bit vn ha Vit ca o din qu s si a ljn mt s thiu st tai hi. V quan im ngh thut, ti cn nh cu ni ca Hugo: "Lart pour lart peut tre beau, mais lart pour le progrs est plus beau encore" (Ngh thut v ngh thut c th p, nhng ngh thut phc v cho s tin b cn p hn).

L Vn Lc, ti t chnh, sau khi ng phim, tr li lm cng vic sa xe p v xe gn my trn ܩng ph Nng vi mt nim ray rt, vi mt mc cm no ... Anh tm s vi nh bo Larimer ti Nng, qu hng anh, rng: "Ti phi tip tc lm vic mt cch vt v Nj kim thm tin nui gia nh." Hin anh ta khng c d nh ng phim tr li. Ch bt tun bo Vn Ha ti Vit Nam, Phi Vn Tܩng rt cay ǡng i vi phim Cyclo ny... ng ta ni: "Ton b cun phim NJu sai... Cun phim lm nhiu lon ǩi sng ti Vit Nam; n xc phm nhn dn Vit Nam rt nhiu. Th hi nu c ngܩi no xc phm ljn anh, anh c ng h h khng?... Ngh thut phi phn nh cuc sng hng ngy v phi h tr t nܧc."

| Issue 515 | VIET Magazine Home Page | Online Subscription |