NGUYÊN CHÂU

NŠn täng cûa Chính sách New Deal dܧi th©i Roosevelt là Çåo luÆt vŠ An Sinh Xã H¶i ban hành næm 1935. LuÆt này Çem låi s¿ bäo Çäm an sinh cho tu°i già và s¿ ÇŠn bù thÃt nghiŒp cho l¿c lÜ®ng công nhân thu¶c các ngành kÏ nghŒ.

TØ cuÓi næm 1990, vÃn ÇŠ tr® cÃp xã h¶i Çã làm nhÙc nhÓi toàn xã h¶i Hoa Kÿ và các c¶ng ÇÒng di dân. ñ¥c biŒt là tåi các ti‹u bang có ch‰ Ƕ tr® cÃp tÜÖng ÇÓi hào hiŒp ÇÓi v§i ngÜ©i g¥p khó khæn vŠ kinh t‰, vŠ mÜu sinh, và nh»ng ngÜ©i ÇÜ®c qui ÇÎnh là l®i tÙc thÃp, là dân nghèo...

Trܧc h‰t là ÇÓi v§i các di dân h®p pháp và các thành phÀn ÇÜ®c hܪng qui ch‰ tÎ nån chính trÎ. NhÙc nhÓi là vì mÙc tr® cÃp cho ngÜ©i tÎ nån trܧc Çây là th©i gian tØ 18 tháng, xuÓng còn 12 tháng, rÒi 8 tháng... nên nhiŠu gia Çình tÎ nån Çã cäm thÃy bÓi rÓi, lo âu. S¿ bÓi rÓi này phát xuÃt tØ khä næng và ÇiŠu kiŒn Ç‹ thích Ùng cûa nh»ng ngÜ©i m§i ljn (newcomer) v§i Ç©i sÓng m§i, h† cÀn có th©i gian tÓi thi‹u Ç‹ h¶i nhÆp vào m¶t xã h¶i hÀu nhÜ hoàn toàn khác biŒt v§i xã h¶i gÓc, tØ Çó h† ra Çi.

Th©i gian ÇÜ®c hܪng tr® cÃp 8 tháng hiŒn nay xem ra quá ng¡n ÇÓi v§i nh»ng ngÜ©i cÀn h†c m¶t ít ti‰ng Anh Ç‹ có th‹ Çi ki‰m viŒc làm. Do Çó, s¿ c¡t giäm tr® cÃp vŠ th©i gian, vŠ mÙc tiŠn và phi‰u th¿c phÄm Çã gây ra m¶t sÓ khó khæn cho di dân và ngÜ©i nghèo.

Th٠ljn là s¿ nhÙc nhÓi ÇÓi v§i các cÖ quan xã h¶i và chính quyŠn. Sª dï chính phû nghï ljn viŒc c¡t giäm tr® cÃp xã h¶i ÇÓi v§i di dân là vì ngân sách quÓc gia Çang thâm thûng mà sÓ tiŠn dành cho "welfare" h¢ng næm quá l§n - trên dܧi 28 t› MÏ kim - trong Çó ngân khoän tr® cÃp cho ngÜ©i già và bŒnh tÆt (SSI) Çã tæng lên quá cao do s¿ gia tæng con sÓ di dân không có quÓc tÎch trong chÜÖng trình này, tØ næm 1982 ljn næm 1994 lên ljn 5 lÀn. NhÙc nhÓi xäy ra ª Çây là vì th¿c trång nghèo Çói và thi‰u công æn viŒc làm cûa dân nghèo, cûa nh»ng ngÜ©i không có næng khi‰u, cûa di dân và tÎ nån mà nܧc MÏ Çã mª r¶ng vòng tay "t‰ Ƕ" tØ bao thÆp niên qua... vÅn Çòi hÕi s¿ giúp Ç« cûa chính phû. VÆy là chính phû lâm vào th‰ lÜ«ng nan.

Sau cu¶c suy thoái kinh t‰ næm 1991, vÃn ÇŠ c¡t giäm tr® cÃp cho ngÜ©i nghèo và bŒnh tÆt Çã ÇÜ®c ÇÜa ra bàn cãi khá sâu r¶ng trong QuÓc H¶i và Chính phû.

ñÓi v§i di dân trong Çó ngÜ©i ViŒt (tÎ nån chính trÎ và Çoàn tø gia Çình) ch» "welfare" thÜ©ng ÇÜ®c hi‹u là tr® cÃp xã h¶i và ÇÜ®c nói ljn m¶t cách ÇÖn giän là "æn welfare." NhÜng "æn welfare" là æn gì? Welfare có tØ bao gi©?

WELFARE L€ Gµ?

TØ Çi‹n Bách khoa The Tormont Webster’s Çã ÇÎnh nghïa welfare là: sÙc khÕe, hånh phúc và sÓng no Ãm.

M¶t nghïa thÙ hai là s¿ sung mãn cûa cäi, s¿ phÒn thÎnh

Nghïa thÙ 3: welfare là s¿ cung cÃp phúc l®i kinh t‰ và xã h¶i cho ngÜ©i g¥p hoàn cänh khó khæn và ngÜ©i không Çû khä næng làm viŒc Ç‹ h† có th‹ sÓng trong xã h¶i m¶t cách yên °n tÓi thi‹u. S¿ cung cÃp này do chính phû hay do m¶t cÖ quan xã h¶i tÜ nhân ÇÜ®c chính phû tài tr®.

Nghïa thÙ 3 này ÇÜ®c ghép thêm ch» "work" thành "welfare work" chÌ thÎ nh»ng n‡ l¿c có t° chÙc, Ç¥c biŒt là cûa chính phû hay cûa các cÖ quan bác, ái nh¢m møc Çích cäi thiŒn ÇiŠu kiŒn xã h¶i và kinh t‰ cûa ngÜ©i nghèo và nh»ng thành phÀn bÃt hånh trong xã h¶i.

Theo Jill Quadagno trong tác phÄm "The Color of Welfare" (Oxford University Press - 1994) thì nh»ng phúc l®i xã h¶i và kinh t‰ mà ngÜ©i nghèo khó và tÆt bŒnh hiŒn Çang ÇÜ®c hܪng là tØ cái g†i là "Welfare State."

WELFARE STATE có nghïa:

- Là m¶t ch‰ Ƕ xã h¶i trong Çó chính phû Üu tiên Çäm nhÆn trách nhiŒm vŠ cu¶c sÓng no Ãm và sÙc khÕe cûa ngÜ©i dân b¢ng các phÜÖng tiŒn y t‰ và chÜÖng trình an sinh xã h¶i do chính phû tài tr® và ÇiŠu hành.

Theo nghïa này, thì hiŒn nay Hoa Kÿ chÜa phäi là m¶t Welfare State træm phÀn træm. Lš do: ChÜÖng trình welfare hiŒn nay cûa Hoa Kÿ chÌ nh¢m møc Çích giúp ngÜ©i nghèo và tÆt bŒnh mÃt khä næng làm viŒc ho¥c gia Çình có con nhÕ g¥p hoàn cänh khó khæn mà thôi, chÜa có bäo hi‹m vŠ y t‰ cho toàn dân nhÜ các nܧc Canada, Pháp... vân vân...

CHÐ÷NG TRµNH WELFARE CÑA M³ C¹ T¯ BAO GIž?

T°ng thÓng Franklin Delano Roosevelt nhÆm chÙc vào næm 1932 v§i nhiŒm vø ûy thác là mª ÇÀu m¶t th©i Çåi m§i cho s¿ can thiŒp cûa chính phû vào xã h¶i và Ç©i sÓng công dân. NŠn täng cûa Chính sách New Deal dܧi th©i Roosevelt là Çåo luÆt vŠ An Sinh Xã H¶i ban hành næm 1935. LuÆt này Çem låi s¿ bäo Çäm an sinh cho tu°i già và s¿ ÇŠn bù thÃt nghiŒp cho l¿c lÜ®ng công nhân thu¶c các ngành kÏ nghŒ.

LuÆt An Sinh Xã H¶i cÛng bao gÒm các chÜÖng trình tr® giúp xã h¶i nhÜ tr® giúp gia Çình có con nhÕ (ADC) và tr® giúp cao niên (OAA) trong Çó m¶t phÀn do ti‹u bang Çài th† cùng v§i khoän tài tr® cûa liên bang. Các chÜÖng trình này cung cÃp m¶t khoän tr® giúp tÓi thi‹u cho nh»ng ngÜ©i ª bên ngoài l¿c lÜ®ng lao Ƕng (nghïa là không làm viŒc gì Ç‹ nuôi sÓng). Tr® cÃp cao niên dành cho nh»ng ngÜ©i Çàn ông, Çàn bà l§n tu°i (vào th©i Çó) m¶t khoän tÓi Ça là $30/m¶t tháng, nhÜng hÀu h‰t các ti‹u bang, Ç¥c biŒt là ª miŠn Nam, ÇŠu trä ít hÖn qui ÇÎnh cûa chính phû. Còn tr® giúp cho gia Çình có con nhÕ thì gi§i hån vào các gia Çình chÌ có m¶t ngÜ©i cha ho¥c mË và chÌ trä tr® cÃp cho trÈ em mà thôi, cha mË không có phÀn. Chính sách New Deal cûa T°ng thÓng Franklin Roosevelt có møc Çích thi‰t lÆp m¶t chÜÖng trình có nŠn täng chính trÎ nh¢m ÇÜa ra m¶t sÓ ÇÓi xº chuyên biŒt dành cho m¶t sÓ ngÜ©i trong nh»ng hoàn cänh khó khæn nào Çó.

ñåo luÆt An Sinh Xã H¶i Çã Ç¥t nŠn täng cho m¶t chÜÖng trình bäo Çäm cu¶c sÓng Ãm no cûa quÓc dân, ÇÒng th©i cÛng thi‰t lÆp m¶t sÓ phúc l®i nhÜ quyŠn ÇÜ®c làm viŒc Ç‹ nuôi sÓng. Qua các biŒn pháp này, chính sách New Deal phóng khoáng, ô hòa cûa Çäng Dân Chû Çã trª thành næng Ƕng, tích c¿c quan tâm d‰n phúc l®i quÀn chúng. S¿ tr® giúp công c¶ng Çã Çåt ljn cao Çi‹m ÇÓi v§i các chÜÖng trình bäo vŒ Ça sÓ dân chúng chÓng låi các låm døng cûa thi‹u sÓ trong viŒc phân chia các phúc l®i cûa cu¶c sÓng.

M¥c dù s¿ can thiŒp cûa chính phû không lan r¶ng ljn lãnh v¿c h‡ tr® cho các quyŠn dân s¿, nhÜng T°ng thÓng Roosevelt Çã tìm cách Ç‹ °n ÇÎnh s¿ liên k‰t có phÀn khó khæn cûa các công nhân miŠn B¡c và ngÜ©i da tr¡ng ª miŠn Nam, b¢ng s¿ tØ khܧc không hÆu thuÅn cho Çåo luÆt nh¢m xóa bÕ thu‰ Çánh vào ngÜ©i (thu‰ thân = poll taxes) và b¢ng s¿ liên k‰t tình trång bÃt bình Ç£ng chûng t¶c (racial enequality) vào chÜong trình "welfare" m§i này. ñây là s¿ kiŒn Çã làm cho H®p Chûng QuÓc Hoa Kÿ trª thành m¶t "Vùng ÇÃt hÙa" (The Promised Land) và tåo nên giÃc m¶ng MÏ QuÓc (American Dream) trong tâm tܪng m¶t sÓ dân t¶c trên ÇÎa cÀu.

ChÜÖng trình welfare là m¶t trong nh»ng biŒn pháp Ç‹ tåo cÖ h¶i ÇÒng ÇŠu trong xã h¶i. Theo Esping - Anderson thì "ChÜÖng trình welfare không hoàn toàn là m¶t cÖ ch‰ nh¢m can thiŒp vào cÃu trúc cûa s¿ bÃt bình Ç£ng, trong phåm vi quyŠn hån cûa nó, welfare là m¶t hŒ thÓng phân ÇÎnh các tÀng l§p xã h¶i. Nó là m¶t sÙc månh næng Ƕng trong viŒc thi‰t lÆp các tÜÖng quan xã h¶i." ( Theo bài Race and Education Report.) CÛng theo Esping Anderson, các chÜÖng trình xã h¶i "Çã giúp xác ÇÎnh s¿ k‰t nÓi mÓi dây liên ǧi xã h¶i, s¿ phân chia giai cÃp và tình trång phân hóa."

Ch‰ Ƕ welfare cûa quÓc gia Hoa Kÿ Çã nh¡m ljn ba tiêu thÙc (types) lš tܪng Çó là: Hào hiŒp, bao dung, ôn hòa và ph° quát (biberal, conservative and universal).

Næm 1960, tÙc 28 næm sau, vÃn ÇŠ l§n lao mà phó T°ng thÓng Hoa Kÿ Lyndon Johnson phäi ÇÜÖng ÇÀu, Çó là làm cách nào Ç‹ ÇÎnh hܧng låi cho ÇÜ©ng lÓi cûa chính sách xã h¶i, ngõ hÀu chÃm dÙt s¿ bÃt bình Ç£ng vŠ chûng t¶c, thay vì làm cho nó tæng thêm. Giäi pháp ông ta ÇŠ ra là "cu¶c chi‰n chÓng nghèo khó" (War on poverty) v§i phÜÖng cách rót tiŠn tài tr® vào giáo døc, cÃp nhà ª và ÇÜa sinh hoåt c¶ng ÇÒng vào các khu dân nghèo ª ngoåi ô. Các chính sách này Çã chuy‹n tài nguyên và nhiên liŒu cho cu¶c ÇÃu tranh vŠ cÖ h¶i ÇÒng ÇŠu. Cu¶c chi‰n chÓng nghèo khó cÛng bao gÒm chÜÖng trình huÃn nghŒ. Lúc ÇÀu các chÜÖng trình này chÌ dành cho ngÜ©i nghèo, ngÜ©i da Çen, giúp h† có næng khi‰u nghŠ nghiŒp Ç‹ có công æn viŒc làm ª các cÖ sª kinh doanh và sän xuÃt k‹ cä nh»ng ngành Çòi hÕi trình Ƕ chuyên môn cao... Cho ljn khi xäy ra viŒc m¶t sÓ t° h®p công nhân không chÎu thu døng ngÜ©i da Çen có næng khi‰u nghŠ nghiŒp, thì các gi§i chÙc liên bang liŠn ÇÜa ra luÆt Affirmative Action Ç‹ ngæn ch¥n s¿ kÿ thÎ màu da trong viŒc tuy‹n ch†n nh»ng ngÜ©i có næng khi‰u nghŠ nghiŒp.

Vào næm 1968, T°ng thÓng Richard Nixon, thu¶c Çäng C¶ng Hòa, vÅn ti‰p tøc chÜÖng trình welfare cÛ. Richard Nixon Çã tài tr® cho nhiŠu chÜÖng trình xã h¶i hÖn ông Johnson Çã làm trܧc Çó. ChÜÖng trình ADC ÇÜ®c thay b¢ng AFDC (Aid to Families with Dependent Children) v§i s¿ bäo Çäm m¶t mÙc l®i tÙc cÓ ÇÎnh h¢ng næm. ñÒng th©i Nixon cÛng ÇŠ nghÎ m¶t k‰ hoåch tr® giúp gia Çình (FAP = Family Assistance Plan) v§i š hܧng là giäm b§t s¿ gia tæng quá nhanh chóng cûa sÓ ngÜ©i hܪng welfare và trÃn an gi§i lao Ƕng nghèo Çang có cäm tܪng r¢ng chính phû chÌ lo giúp Ç« cho nh»ng ngÜ©i nghèo không Çi làm viŒc mà thôi.

Næm 1971, ñåo luÆt "The Comprehensive Child Development" phÀn nào tÕ ra nghiêm kh¡c ÇÓi v§i vÃn ÇŠ chæm sóc trÈ em trong chÜÖng trình welfare và nh© Çó Çã có nhiŠu trÈ em Çû ÇiŠu kiŒn Ç‹ hܪng tr® cÃp hÖn.

TØ thÆp niên 1970, Ç¥c biŒt là sau næm 1975, làn sóng di dân và tÎ nån c¶ng sän tØ các nܧc Çông nam Á và Çông Âu Çã làm cho nܧc MÏ lo âu, vì ngân sách dành cho welfare theo truyŠn thÓng hào hiŒp cûa Hoa Kÿ Çã gia tæng m¶t cách kinh khûng. Các cu¶c thäo luÆn Çã n° ra làm rúng Ƕng quÓc h¶i MÏ tåi ti‹u bang cÛng nhÜ liên bang do vÃn ÇŠ nên hay không nên c¡t giäm welfare ÇÓi v§i di dân.

Tóm låi, chÜÖng trình welfare là m¶t chÜÖng trình phúc l®i xã h¶i cûa quÓc gia Hoa Kÿ dành cho tÃt cä m†i ngÜ©i sinh sÓng h®p pháp trên lãnh th° này khi h† ch£ng may lâm vào cänh khÓn cùng, bÃt hånh. Và nhÜ th‰, các di dân tÎ nån tØ các quÓc gia khác khi ÇÜ®c cÖ quan di trú Hoa Kÿ cho nhÆp cänh v§i tÜ cách là thÜ©ng trú nhân thì h† cÛng ÇÜ®c hܪng chính sách xã h¶i cûa MÏ nhÜ ngÜ©i Hoa Kÿ. ña sÓ di dân tÎ nån, lúc m§i ljn MÏ ÇŠu m¥c nhiên ÇÜ®c xem nhÜ là nh»ng ngÜ©i g¥p khó khæn và bÃt hånh cÀn có s¿ h‡ tr® Ç‹ h† có cÖ h¶i thích Ùng vào hoàn cänh m§i và hÀu nhÜ hoàn toàn khác lå ÇÓi v§i h† tØ ngôn ng» ljn sinh hoåt væn hóa, xã h¶i...

Sau tháng tÜ næm 1975, khi c¶ng sän miŠn B¡c chi‰m miŠn Nam ViŒt Nam, nh»ng ngÜ©i tÎ nån tØ ñông DÜÖng Çã ÇÜ®c Çón nhÆn vào Hoa Kÿ v§i tÃt cä s¿ hào hiŒp s¤n có trong truyŠn thÓng cûa ÇÃt nܧc này, truyŠn thÓng cûa m¶t vùng ÇÃt hÙa. VÃn ÇŠ welfare trong các thÆp niên 70 và 80 không g¥p m¶t xáo tr¶n nào Çáng k‹.

Vào næm 1988, QuÓc H¶i cÛng Çã tìm biŒn pháp Ç‹ cäi t° hŒ thÓng welfare v§i Çåo luÆt H‡ Tr® Gia ñình (Family Support Act) có møc Çích nâng Ç« các gia Çình có con nhÕ nhÜng có m¶t trong hai ngÜ©i (cha ho¥c mË) bÎ thÃt nghiŒp. LuÆt này không gây m¶t änh hܪng nào ljn các di dân.

Tuy nhiên, càng ngày ngÜ©i ta càng phát hiŒn ra là chính sách welfare hào hiŒp tåi m¶t sÓ ti‹u bang l§n cûa Hoa Kÿ Çã bÎ l®i døng và låm døng, cho nên vÃn ÇŠ cÀn cäi t° hŒ thÓng welfare Çã trª nên sôi n°i. Nó Çã trª thành ÇŠ tài tranh luÆn gay g¡t gi»a hai Çäng C¶ng Hòa và Dân Chû tåi quÓc h¶i Hoa Kÿ. ñäng C¶ng Hòa ÇÜa ra luÆt cäi t° welfare, ñäng Dân Chû cÛng ÇŠ nghÎ nhÛng biŒn pháp sºa Ç°i vŠ tr® cÃp cho dân nghèo. ñŠ nghÎ cûa Çäng C¶ng Hòa tr¿c ti‰p nh¡m vào di dân. B¡t ÇÀu b¢ng di dân bÃt h®p pháp, rÒi di dân bÃt h®p pháp... Sau gÀn m¶t næm tranh luÆn, cuÓi cùng QuÓc H¶i và Hành Pháp Hoa Kÿ Çã Çåt ÇÜ®c m¶t thÕa thuÆn vŠ cäi t° welfare. ñåo luÆt "cäi t° hŒ thÓng tr® cÃp xã h¶i" Çã ÇÜ®c t°ng thÓng Clinton ban hành næm 1996.

N¶i dung cûa các ÇiŠu khoän trong "luÆt cäi t° hŒ thÓng tr® cÃp xã h¶i" này änh hܪng rÃt l§n ljn các di dân h®p pháp tåi MÏ trong Çó có ngÜ©i ViŒt tÎ nån và Çoàn tø gia Çình. Nó tr¿c ti‰p Çe d†a Ç©i sÓng cûa nh»ng gia Çình có con nhÕ, nh»ng ngÜ©i già cä, nh»ng ngÜ©i bŒnh tÆt không còn khä næng làm viŒc. Vì luÆt này qui ÇÎnh r¢ng së c¡t tr® cÃp cûa nh»ng di dân h®p pháp n‰u h† chÜa có quÓc tÎch Hoa Kÿ, ho¥c không làm viŒc và không Çóng thu‰ trong th©i gian 40 tam cá nguyŒt.

Di dân muÓn ÇÜ®c ti‰p tøc hܪng tiŠn SSI ho¥c Food Stamps thì phäi là công dân MÏ, ho¥c h¶i Çû m¶t trong nh»ng ÇiŠu kiŒn sau Çây:

- Có ngu©i phÓi ngÅu, ho¥c cha/mË là c¿u quân nhân quân Ƕi MÏ ho¥c Çang phøc vø trong quân Ƕi.

- ñã làm viŒc t°ng c¶ng 40 tam các nguyŒt theo luÆt ÇÎnh tåi MÏ (Có th‹ dùng th©i gian làm viŒc cûa ngÜ©i phÓi ngÅu, k‹ cä trÜ©ng h®p Çã góa, ho¥c th©i gian làm viŒc cûa cha/mË n‰u dܧi 18 tu°i.)

- Là ngÜ©i tÎ nån hay ngÜ©i ÇÜ®c tåm hoãn trøc xuÃt (tÙc là còn ª trong th©i hån 5 næm.)

Theo tin cûa hãng AP ngày 16/2/1997 thì "chính phû liên bang hiŒn Çang thông báo cho hàng træm ngàn di dân h®p pháp bŒnh tÆt, già cä, l®i tÙc thÃp là h† së bÎ c¡t tr® cÃp SSI và Food Samps," chÆm nhÃt là vào ngày 22-8-1997.

Ti‹u bang California cÛng Çã gªi thông báo cho di dân h®p pháp Çang hܪng các khoän tr® cÃp xã h¶i và thúc ÇÄy h† làm thû tøc nhÆp tÎch Hoa Kÿ v§i s¿ giúp Ç« cûa các quÆn håt.

Các cÖ quan tranh ÇÃu cho di dân Çã tÕ ra vô cùng lo ngåi vì hiŒn nay trong sÓ 803,000 ngÜ©i hܪng tr® cÃp SSI ( thÜ©ng g†i là tiŠn già hay tiŠn bŒnh) có ljn 500,000 ngÜ©i không có quÓc tÎch Hoa Kÿ. NhiŠu ngÜ©i trong sÓ này ho¥c vì khä næng Anh ng» hån ch‰, ho¥c bÎ tÆt bŒnh không th‹ tham d¿ kÿ thi nhÆp tÎch.

Tuy nhiên, s¿ lo âu trên Çây cÛng chÜa ljn n‡i trÀm tr†ng, nh»ng ngÜòi già cä, bŒnh tÆt chÜa h£n là tuyŒt v†ng vì ÇÜ®c bi‰t là các gi§i chÙc liên bang Çang xem xét låi các th‹ lŒ m§i có phÀn dÍ dãi ÇÓi v§i hàng ngàn di dân bŒnh tÆt vŠ th‹ chÃt ho¥c tinh thÀn, h† së ÇÜ®c hܪng cách nhÆp tÎch Ç¥c biŒt Ç‹ khÕi mÃt tr® cÃp. Vä låi, trong khi džc diÍn væn nhÆm chÙc nhiŒm kÿ II, T°ng ThÓng Clinton Çã lên ti‰ng kêu g†i hãy duy trì tr® cÃp cho nh»ng ngÜ©i bŒnh tÆt và già y‰u cä vŠ y t‰... S¿ viŒc Çang diÍn ti‰n. Chúng ta hãy kiên nhÅn ch© xem.