WELFARE
TRНC MT NG R QUAN TRNG...

NGUYN NINH HA

Sng x s dn ch, vic khng c quyn cng dn, khng c quyn bu c... nhiu khi nh hܪng kh mnh vo quyn li ca mnh. Ngܩi di c d hp php nhng cha phi l cng dn Hoa K khng ܮc quyn b phiu v cng chnh v vy mt i v kh mnh m nht (bu c) Nj bo v quyn li ca mnh...


LI M

Chuyn ct gim tr cp x hi l "chuyn thܩng ngy huyn" ni x s mi ny trong bao nm qua. My nm trܧc, khi tranh c vi Tng thng George Bush, Bill Clinton cho rng ljn lc phi "chm dt welfare nh chng ta tng bit." Trong sut nhim k mt v ngay c u nhim k hai ca Tng thng Bill Clinton, vn NJ cng thng gia chnh quyn Clinton v Quc Hi Cng Ha v vn NJ welfare v ci t welfare cng thܩng xy ra.

Gn y, tnh hnh cng c v gay cn hn. My thng nay, mt trong nhng vn NJ gy s ch mnh trong cng ng l vn NJ ci t tr cp x hi (welfare reform). Vn NJ ny s c nhng nh hܪng mnh ljn nhiu ngܩi, trong c ngܩi Vit chng ta, trn nhiu lnh vc t lnh vc ti chnh, tm l, cho ljn kinh t v x hi ca tng c nhn, tng gia nh v c trong cng ng.

Chnh v s nh hܪng mnh v rng khp nh th, cho nn ban bin tp Vit Magazine mi dng ch NJ ca s bo ny Nj NJ cp vn NJ ny. V sao welfare b ci t? Ci t s nh th no? S ci t welfare s nh hܪng nhng ai v nh hܪng ra sao?... l mt vi trong s nhiu vn NJ m ngܩi vit s bn ljn trong bi vit nh ny.

V SAO CHNH PH V QUC HI HOA K CN CI T WELFARE?

C nhiu nguyn nhn dn ljn s ci t welfare ln ny trn khp nܧc M m dܧi y chng ti s lܮc thut li mt vi nguyn nhn chnh m thi.

L DO U TIN L TNH TRNG LM DNG WELFARE

Trong chng trnh phng vn truyn hnh "Face the Nation" ca i CBS vo tun th hai ca thng Hai nm 1997, ng Bill Archer, thuc ng Cng Ha tiu bang Texas, ch tch y Ban Ways and Means ca H Vin Hoa K, tuyn b: "Ngܩi ta n rng tht l d dng Nj ljn Hoa K v tht d Nj ܮc hܪng tr cp. S tht v nܧc M khng hn l nh th. V chng ta ܮc dn chng bu ra Nj bo v ngܩi ng thu trnh khi s lm dng nh th."

Vo nm ri, trܧc khi Quc Hi thng qua vic ct gim tr cp x hi th mt t chc bo th c tn l Heritage Foundation than phin l nܧc M tr thnh "mt ni v hu thܮng hng" (deluxe retirement home) cho ngܩi gi c ca cc quc gia khc.

Bo The San Jose Mercury News trong s ra ngy 10 thng 2 trn trang nht cng c cu: "Vic ngܩi di dn lm dng trn lan qu SSI ca lin bang l l do chnh m Quc Hi b phiu vo nm ri Nj loi b quyn li ca ngܩi di dn cha phi l cng dn Hoa K. Hu ht vic ct b y s c hiu lc vo ngy 22 thng 8 ti y."

Tuy vic ct b tr cp SSI hay welfare c th nh hܪng mt cch oan ung mt s ngܩi, nht l thiu nhi, th nhng tnh trng lm dng welfare hin nay b xem l qu r rng m ngay c nhng nh tranh u bo v welfare cng nh phi tha nhn.

KHNG C QUYN LC B PHIU CNG C B NH HПNG PHN NO

Nguyn nhn th hai l vo nm ri khi m Quc Hi Hoa K tm cch ct gim welfare th ngܩi di dn (hp php) l i tܮng ܮc nhm ljn u tin bi nhng ngܩi ny khng c quyn bu c, khng nh hܪng g ljn vic bu c i vi cc ng c vin v hn na, h cn thܩng b hiu l lm dng welfare.

Sng x s dn ch, vic khng c quyn cng dn, khng c quyn bu c... nhiu khi nh hܪng kh mnh vo quyn li ca mnh. Ngܩi di c d hp php nhng cha phi l cng dn Hoa K khng ܮc quyn b phiu v cng chnh v vy mt i v kh mnh m nht (bu c) Nj bo v quyn li ca mnh.

VN TRCH NHIM CA NGОI BO LNH

Mt trong nhng nguyn nhn quan trng khc l vn NJ trch nhim ca ngܩi bo lnh i vi ngܩi di dn sang Hoa K. Nhng ngܩi ng h ci t tr cp x hi a ra bng chng rng c rt nhiu ngܩi di dn ln tui ܮc con ci bo lnh sang y hin vn lnh tr cp x hi cho d rng hin ang sng vi con ci rt kh gi.

IU BT CNG

Khng ai ph nhn rng chuyn lm dng welfare, chuyn thiu trch nhim ca ngܩi bo lnh i vi ngܩi di dn sang Hoa K... l khng c, th nhng v nhng l do ny m ct b tr cp thc phm (food stamps), SSI i vi tt c mi ngܩi, k c ngܩi rt cn thit ܮc tr cp l mt iu bt cng.

V vn NJ ny, hin c s khc bit quan im gia chnh quyn Bill Clinton v Quc Hi Hoa K m chng ti s NJ cp phn sau.

DI DN, NGОI BO LNH, TR CP X HI... MT CU CHUYN DI

Theo lut di dn, khi ngܩi cng dn M bo lnh thn nhn t nܧc ngoi vo Hoa K, ngܩi bo lnh phi cam oan rng h s phi ti tr cho nhng ngܩi di dn y mt thi hn t ra l ba nm, Nj nhng ngܩi di dn y khi phi ri vo danh sch welfare. Th nhng, nhiu ngܩi bo lnh khng gi li cam oan y.

Tnh trng khng gi li cam oan ca ngܩi bo lnh v tnh trng lm dng ch Ƕ welfare l kh trn lan trong nhiu sc tc. Theo nhng nghin cu gn y th vic lm dng kh cao trong cc cng ng dn s chu v Lin X c.

Santa Clara l mt qun ca California, ni c rt nhiu di dn t chu sinh sng, tng i in hnh cho Hoa K trong lnh vc bo lnh ngܩi thn, di dn v welfare. Vo thng 7 nm 1993, qun ny thc hin mt cuc "trn p" tnh trng lm dng v tin G.A. (general assistance) rt c kt qu v ܮc xem l mt khun mu cho c nܧc v "ct gim tnh trng lm dng welfare ca ngܩi di dn m khng ct gim tin tr cp cho nhng ngܩi mi ljn nhng cn thit s gip ǫ" (SJMN, 10 thng 2 nm 1997, trang 1A). Tin G. A. l tin g? l mt ngun tin do qun ht cung cp hon ton. Mi thng, ngܩi di dn trong din G.A. s ܮc vay 285 M kim. S tin G.A. khng phi l cho lun, khng hon tr ljn ngܩi nhn, m l mt s cho vay c tr li sau ny. Lu nay, ngun tin ny ܮc xem l ngun welfare thuc vo loi cc chng (the welfare program of last resort), th nhng gim st vin Mike Honda v tr l ca ng lc y l Keith Honda ca qun Santa Clara pht hin rng ngܩi di dn mi ljn lm dng ngun tin ny. Mt di dn 19 tui ljn Hoa K t thng 6/1991. Mi thng, chng di dn thanh nin ny nhn ܮc 240 M kim. Anh ta dng mt na s tin y a cho ch thm, ngܩi bo lnh anh ta, v khon tin ti gia nh ch thm. Nhng ngܩi bo tr chng thanh nin y khng gip g anh ta c d rng h rt giu nh lm ch cn nh 4 phng v bt Ƕng sn khc tr gi ljn 900,000 M kim. Sau pht hin y, qun Santa Clara pht Ƕng chin dch "crack down on abuse" (trn p lm dng) vi kt qu ܮc xem l rt kh quan m hin nay ܮc xem l "national model" (mu mc cho c nܧc).

Cuc "trn p" ܮc tin hnh nh sau:

1. Qun ht gi th ljn nhng ngܩi nhn tr cp m nhng ngܩi l nhng di dn c bo lnh v yu cu h cung cp cho qun mt bn sao li ha ca ngܩi bo lnh m trong h s khng tr thnh ngܩi nhn tr cp x hi.

2. Nhng ngܩi nhn tr cp m khng lm theo yu cu trn s b ct ngay lp tc.

3. Nu c ngܩi bo lnh ln ngܩi nhn tr cp NJu khng cung cp bn cam oan bo lnh th qun ht s ly giy ny t S Di Tr.

4. Nhn vin s X Hi lm hn vi ngܩi bo lnh Nj gii thch rng by gi l lc h tr li qun s tin mܮn. Qun ht bo m ngܩi bo lnh tr tin li bng cch p ǥt mt khon n trn cc ti sn ca ngܩi bo lnh.

5. trnh b mt khon n trn ti sn, a s ngܩi bo lnh bo cho qun ht dng cp tin cho nhng di dn m trܧc y ngܩi bo lnh ng bo tr.

Sau cuc "trn p" ny, gn nh nhng ngܩi lnh G.A. khng cn na. Vo thng 2 nm 1993, qun Santa Clara c ljn 2, 087 ngܩi nhn tin G.A., v mi nm qun ny phi b ra 5 triu ngn qu, th nhng vo thng 2/1997, s ngܩi nhn G.A. ti qun ny ch cn c 8 ngܩi m thi.

Theo ng Keith Honda, ngܩi di dn c ngܩi bo lnh khng b t chi mܮn tin G.A. nhng ngܩi bo lnh h phi cng k chu trch nhim (co-sign) v khon n m sau ny ngܩi di dn khng tr li th ngܩi bo lnh chu trch nhim v mn n y.

ng Keith Honda ni: "Mc tiu l khng phi t chi tr gip i vi nhng ngܩi tht s c nhu cu. Chng ti hiu rng c th c nhng ngܩi di dn m ngܩi bo lnh mt vic v khng th bo bc h."

Theo ng John Oppenheim, Ph gim c ca C Quan Dch V X Hi (Social Services Agency) ca qun Santa Clara th "Ti cha bit c ai phi chu ǿng vkt qu ca nhng quy nh mi ny."

Qua trܩng hp ca qun Santa Clara, ngܩi ng h ci t welfare ln ting rng bi v h thng welfare c qu nhiu k h v qu d di, nn nhiu ngܩi mun lm dng m thi v do vy cn phi c s ci t.

Bo The San Jose Mercury News (ngy 10 thng 2 nm 1997) trch cu ni ca Wai-Yen Sit, ngܩi Hoa di c t Hng Kng ljn M 23 nm v trܧc, 47 tui, hin c ng ti thnh ph San Francisco nh sau: "H thng welfare ca M c qu nhiu ch h. Nhng ngܩi di dn dng phiu thc phm mua thc phm ǡt tin. H dng tin SSI Nj i du lch khp th gii. iu tht khng cng bng vi ngܩi lao Ƕng cn c y."

Khng ch vic mܮn tin G.A. b em ra "bn m" m c tin tr cp SSI cng b ph phn.

Ti California, tin SSI cn ܮc ngn qu tiu bang ti tr thm cho nn mt ngܩi Ƕc thn khng c thu nhp no khc nhn ܮc hng thng trung bnh mt chi phiu vi s tin l 640 M kim. Len Fillippini, tr l qun l ca Social Security Administration ti San Jose ni nh th. Nhng nh ph bnh cho rng chng trnh SSI ca lin bang m chng trnh ny cp hng thng tin tr cp cho nhng ngܩi trn 65 tui, b m la hay tt nguyn... cng thܩng b lm dng. Nhng ngܩi di dn ln tui t th gii th ba do con ci bo lnh sang Hoa K c th tip tc nhn tin tr cp ny nu h khai rng h sng Ƕc lp (v ti chnh) vi con ci. H cn c th ܮc php lnh tin tr cp SSI ngay c sng cng nh vi con ci.

NHNG PHN NG

Mc d h thng welfare cn c nhiu ch h, mc d tnh trng lm dng welfare l mt s kin qu r rng, nhng khng ai ph nhn rng nhiu ngܩi hin nay vn cn phi sng nh vo welfare v welfare vi h nh l chic phao cp cu, t nht l giai on tm thi.

Yolanda Rinaldo, gim c dch v x hi ca qun ht Santa Clara, cho bit: "C nhiu ngܩi ngoi x hi hong s. Ti va ni chuyn vi ngܩi ph n trong mt gi. B ta ch khc bi v phiu tr cp thc phm ca b sp mt ri."

Hin nay ti California c ljn 200 ngn ngܩi nhn tr cp SSI, trong ti qun Santa Clara c ljn 18,000 ngܩi. Nhiu ngܩi trong s s mt tr cp nu ljn ngy 22 thng 8 ti cha tr thnh cng dn Hoa K.

Nhp tch Hoa K hn lc no ht l mt vn NJ cp bch ca chng ta bi quyn cng dn Hoa K khng ch cho chng ta kh nng i bu m cn l cch bo v quyn li ca mnh.

KHC BIT GIA QUAN IM CA TNG THNG BILL CLINTON V QUAN IM CA QUC HI CNG HA

C mt s khc bit kh ln gia Tng thng Bill Clinton v Quc Hi Cng Ha do ng Cng Ha lnh o.

Lut mi do Quc Hi thng qua ni rng di dn phi l cng dn Hoa K hoc l lm vic ti Hoa K t nht 10 nm mi ܮc hܪng hu ht quyn li. Theo lut ny suy ra, nu di dn hp php m cha phi l cng dn lm vic ti quc gia ny 9 nm, ng thu hn hoi v Ƕt nhin b tn tt khng i lm ܮc na, ngܩi y vn khng ܮc nhn tr cp SSI. Cng theo lut mi th ngܩi bo lnh di dn phi chu bo bc ngܩi mi ti cho ljn khi ngܩi ܮc bo lnh tr thnh cng dn Hoa K hay lm vic ti Hoa K ܮc 10 nm.

Chnh quyn Clinton cho rng cho rng lm nh vy l sai. Ngay u thng 2.1997, Tng thng Bill Clinton NJ ngh sa li lut welfare Nj cho di dn b tt nguyn c th nhn ܮc tr cp SSI. Tng thng ku gi hy dnh ra mt ngn sch 17.9 t trong ngn khon tr cp welfare cho mt s di dn trong vng 5 nm. Tng thng Clinton cho rng cn phi bo m sao cho con ci ngܩi di dn khng b i, c s chm sc v y t. Ngoi ra, Bill Clinton cn NJ ngh tr hon vic bi b phiu tr cp thc phm i vi di dn hp php nhm gip cho ngܩi mi ljn c thm thi gian Nj tr thnh cng dn Hoa K.

Thi Ƕ tha hip rt nhn o ca Tng thng Bill Clinton ang ng trܧc s chng i ca Quc Hi Hoa K do ng Cng Ha chim a s.

CON ОNG KHC CHM DT WELFARE NH CHNG TA TNG BIT: WELFARE THNH WORKFARE

Tra ngy 18 thng 2 va qua, Tng thng Bill Clinton ljn Riverside Church ti thnh ph New York Nj tham d hi ngh bn trn v vn NJ welfare reform.

Trong bi din vn hm y, Tng thng Bill Clinton a ra nhng con s v kin tht ng ch .

1. Vo ngy 17 thng 2, Hi ng C Vn Kinh T quc gia trnh mt bn phn tch, trong cho bit rng trong 4 nm qua, s ngܩi hܪng welfare gim xung 2.3 triu ngܩi. l mt k lc v t trܧc ljn nay cha bao gi c mt s gim st s ngܩi hܪng welfare ljn mc nhiu nh th trong vng 4 nm. Cng theo Hi ng C Vn Kinh T quc gia th 1/2 s gim st ni trn l do kinh t i ln. Mt con s k lc khc l cng trong thi gian 4 nm qua, Hoa K c thm 11.5 triu vic lm mi. Trong 4 nm ti, Hoa K c gng a thm 1 triu ngܩi khc t danh sch welfare sang danh sch lng i lm. V nu mi gia nh c t 2.5 cho ljn 2.7 ngܩi, th s c thm khong trn 2 triu ngܩi na gi t cuc sng welfare v sng bng tin i lm.

2. Nu Hoa K trong 4 nm ti to ܮc thm 11.5 triu vic lm nh trong 4 nm qua th chuyn chuyn s ngܩi n welfare sang i lm s t ljn mc kh quan nh 4 nm trܧc. y l iu khng chc chn. Tuy th, nu c s ng h mnh ca x hi th iu ny khng qu kh. Hin nay, Hoa K c khong 826,000 cng ty t nhn m hu ht c s cng nhn mi cng ty t 20 ngܩi tr ln. Hoa K c khong 1.1 triu cc t chc thin nguyn m rt nhiu trong s cc t chc y nhu cu thu thm ngܩi khc lm vic. Hoa K c 135 ngn c s tn gio c khong 200 tn tr ln. Nu 50% trong s cc t chc thu thm 1 ngܩi th nܧc M c th t ܮc mc nh 4 nm qua. Nh th, vic to vic lm cho ngܩi hܪng welfare l vic c th lm ܮc.

khuyn khch cc hng, cng ty... nhn ngܩi ang hܪng welfare, Tng thng Clinton NJ ngh Quc Hi thng qua o lut tr cp ti chnh qua hnh thc tr thu (tax credit) hay qua hnh thc ti tr bng tin phiu thc phm. Theo Bill Clinton, cng ty no nhn ngܩi n welfare i lm th ܮc hܪng tax credit l 50% so vi s lng ln ljn mc 10,000 M kim (hay tax credit ti a l 5,000 M kim). V d, thnh ph New York ang NJ ngh s trao ton b hay mt phn tin tr cp welfare cho cng ty tuyn ngܩi n tr cp i lm. Cng ty c th dng tin ny Nj tr lng hay Nj hun luyn ngܩi ri b welfare Nj i lm. Nhng ngܩi no ch hܪng phiu thc phm khng thi, th tiu bang New York s chuyn phiu thc phm thnh tin mt, trao tin mt cho cng ty chi dng vo vic tr lng hay hun luyn ngܩi t welfare ra i lm. Welfare by gi l workfare.

Chnh tax credit hay nhng ng h ti chnh nh trn t chnh ph s lm cho cc cng ty nhn vo s ngܩi n welfare mt cch khc lc quan hn.

VI LI CUI

Hu ht ngܩi Vit ti Hoa K chng ta sng nh vo tr cp mt giai on no trong ǩi. Tr cp x hi gp phn cho nhiu ngܩi chng ta n nh ܮc cuc sng ban u ni x l qu ngܩi, gp phn cho nhiu ngܩi chng ta ܮc i hc v ܮc thnh cng nh ngy hm nay.

Mong sao, ngun gip ǫ v ti chnh y vn cn cho nhng ngܩi ljn sau, Nj ngܩi ljn sau c c hi vn ln, Nj khi bun v mc cm "tru chm ung nܧc c..."

| Issue 604 | VIET Magazine Home Page | Online Subscription |