MUST COME DOWN?
NGUYN XUN NAM 
Trong sut gn mt thng qua, mt s kin lm cho gii u t lo ngi v bn tn nhiu l s kin ch s trung bnh k ngh ca Dow Jones vܮt qua mc 7,000 im. Cch y hn hai nm, vo thng 12 nm 1994, ch s trung bnh ca Dow Jones mc 4,000 im, th nhng vo ngy 13 thng 2 nm 1997, ch s ny tng ln ljn mc 7,022.44 im -mt s gia tng gn nh gp i (80%) trong vng 2 nm qua.
Ch s trung bnh Dow Jones l g? S gia tng d di nh th s nh hܪng nh th no i vi gii u t? Ch s trung bnh Dow Jones gia tng l mt biu hin lc quan hay bi quan?...
y l nhng vn NJ m chng ti s bn ljn trong bi vit ny.
CH S TRUNG BNH DOW JONES L G?
Khi chng ta džc nhng bi vit v th trܩng chng khon hay theo di s ln xung ca th trܩng chng khon, chng ta thܩng thy ch "the Dow." l ch vit tt ca cm ch "The Dow Jones Industrial Average" (DJIA) m chng ti xin tm dch l "ch s trung bnh cng nghip Dow Jones." Ch s ny l ch s th trܩng chng khon rt ph thng, ph thng ljn ni m khi ngܩi ta ni rng "th trܩng tng 15 im ngy hm nay" c ngha l "ch s Dow Jones tng 15 im ngy hm nay".
Ch s trung bnh Dow Jones rt ph bin nh th, nhng n c lch s t lc no? Chng ta tht bt ng khi bit rng ch s ny c lch s t hn 100 nm qua. Vo nm 1884, ng Charles Dow lp mt danh sch ca 11 c phiu m ng cho l tiu biu nht ca th trܩng chng khon cng nh ca sc mnh kinh t ca Hoa K vo thi , gm 9 c phiu ca cc cng ty thuc ngnh ha xa, 2 c phiu thuc cc cng ty ca ngnh sn xut v ch to. Mi ngy, sau khi th trܩng chng khon ng ca, ng ly ch s trung bnh ca 11 c phiu ni trn v ng trn bo. Sau ny, cng vi Edward Jones, ng Charles Dow lp ra t The Wall Street Journal, mt t bo chuyn v ti chnh v u t ni ting nht ca Hoa K v th gii, do Dow Jones Company Inc. lm ch. Ch s trung bnh th trܩng chng khon t mang tn ca hai ngܩi ny (Dow v Jones), nn gi l ch s Dow Jones, hay the Dow. Sau 12 nm chp chng vi nim ban u, vi s thm vo hay b ra c phiu ny n trong danh sch, cui cng vo nm 1986, ng Dow a ra ܮc danh sch u tin ca 11 c phiu thuc ngnh k ngh v t thܩng k ng trn bo. Trong danh sch 11 c phiu cng nghip , trong sut mt th k qua, ch c c phiu ca hng General Electric l cn ljn ngy hm nay. Hu ht (10/11) c phiu ca cc cng ty k ngh khc trong danh sch ban u b thay ǰi bng nhng c phiu ca cc cng ty mi, mnh hn, tiu biu cho nn k ngh ca Hoa K hn.
Cho ljn nm 1928, danh sch c phiu ca cc cng ty k ngh do ng Dow chn tng ln 30 v t cho ljn by gi, danh sch ny ܮc thay ǰi ljn 20 ln. Chnh Ban Bin Tp t The Wall Street Journal l ngܩi quyt nh khi no th thay ǰi danh sch, cng ty no b b ra khi danh sch v cng ty no ܮc b sung vo danh sch . Nhn chung, s thay ǰi cng khng ln lm bi danh sch cng bao gm cc cng ty sn xut v nng lܮng m thi. Cng chnh v danh sch ch bao gm cc cng ty thuc ngnh ch to v nng lܮng, nn nhiu nh kinh t nu kin rng danh sch cc cng ty ni trn phi ܮc m rng ra Nj phn nh y hn, v chnh xc hn hnh nh a dng v tnh hnh tht s ca nn kinh t Hoa K.
Trong tht t, khng ch c mt ch s Dow Jones (DJIA) m thi, m c tt c ljn 4 ch s Dow Jones. Ngoi DJIA, cn c Dow Jones Transportation Average, Dow Jones Utility Average v Dow Jones 65 Composite Average. Dow Jones Transportation Average (ch s trung bnh Dow Jones ngnh vn ti) phn nh ch s trung bnh ca 20 c phiu ca ngnh vn ti, gm ha xa, hng khng, xe vn ti... Dow Jones Utility Average phn nh ch s trung bnh ca cc c phiu thuc cc ngnh xng du, nhin liu v nng lܮng... Ngoi ra, Dow Jones 65 Composite Average bao gm tt c 65 c phiu ca cc cng ty trong ba ch s trung bnh Dow Jones ni trn. Nh vy, Dow Jones 65 Composite Averages l ch s bao gm nhiu cng ty nht trong th trܩng chng khon.
Mt trong cc vn NJ m chng ta c th nu ra l ch s trung bnh Dow Jones ng tin ljn mc Ƕ no? C th ni rng 30 cng ty trong danh sch DJIA l nhng cng ty rt mnh, tiu biu cho nn kinh t Hoa K. 30 cng ty trong danh sch DJIA chim mt gi tr bng 1/4 hay 25% tng gi tr ca tt c c phiu trong th trܩng chng khon - New York Stock Exchange (NYSE). Ni mt cch khc, 30 cng ty trong danh sch DJIA tiu biu cho nhng ngnh quan trng ca nn kinh t Hoa K v do vy, s thnh cng hay tht bi ca 30 cng ty trong danh sch DJIA cng cho thy mt hnh nh chung ca nn kinh t Hoa K. V th, s gia tng hay st gim ch s DJIA l mt trong nhng thܧc o quan trng v s hng vong ca nn kinh t Hoa K.
Ngoi ch s Dow Jones Industrial Average, chng ta cng c th theo di cc ch s khc nh New York Stock Exchange Composite Index hay Standard & Poors 500 Stock Index m nhng ch s ny ܮc xem l nhng "phng tin quan trng" Nj o lܩng "sc khe chung" ca th trܩng chng khon Hoa K. Bng cch so snh, i chiu cc ch s ni trn trong mt giai on thi gian no , chng ta c th c nhng c s Nj i ljn quyt nh khi no mua hay bn c phiu v mua hay bn c phiu no. Tt nhin vic u t khng n gin nh th, th nhng, vic hiu bit nhng khuynh hܧng th trܩng v hiu r nhng ch s th trܩng cng s gip chng ta nhiu trong vic u t trong th trܩng chng khon vn c rt nhiu ri ro ny.
Trong khi ni v ch s trung bnh cng nghip Dow Jones, c th chng ta s nu ra cu hi: Cch tnh ch s ny nh th no? Thot tin, the Dow ch l ch s trung bnh n gin ca mt s c phiu. Ngܩi ta ly ch s trung bnh bng cch chia tng s gi c phiu cho tng s c phiu. Ngy nay, ngܩi ta tnh ch s trung bnh k ngh Dow Jones bng cch ly gi tin c phiu ca 30 cng ty trong danh sch DJIA ri chia cho mt factor (hin nay, factor ny l s .46368499).
Bng cch tnh ny, ngܩi ta c ch s Dow Jones m trong my thng nay, t ngy 13 thng 2 nm 1997, bo ch ni kh nhiu v vic ch s Dow Jones vܮt qua khi mc 7,000 im.
S GIA TNG NHANH HN TПNG TNG V NIM LC QUAN
Vo thng Su nm 1995, khi m c phiu gia tng mc kh cao, nhiu ngܩi cng d on rng ch s trung bnh k ngh Dow Jones s vܮt qua mc 7,000 im trong mt tng lai no . C l trong s nhng ngܩi , ngܩi mnh ming hn c vn l Ralph Acampora, chuyn gia phn tch ca Prudential Securities, khi chuyn gia ny cho rng ch s trung bnh Dow Jones s vܮt qua mc 7,000 im vo u nm 1998. Tin on ca Ralph Acampora ܮc xem l tin on rt lc quan, mt lc quan kh xa l (outlandish prediction). V thc t ca th trܩng u t cn din bin mt cch l lng hn khi m ch s trung bnh Dow Jones vܮt khi mc 7,000 im, ln mc 7,022.44 im vo ngy th Nm (13 thng 2 nm 1997).
Trong thi gian qua, ch s trung bnh Dow Jones gia tng kh nhanh: Vo thng 10 nm 1996, ch s trung bnh Dow Jones vܮt qua mc 6,000 im v ch 86 ngy sau, li vܮt qua mc 7,000 im. V trong 25 thng qua, ch s trung bnh Dow Jones gia tng ljn 80%. Tht l s gia tng nhanh hn d on v nhanh ljn mc bt ng.
Trong lc ch s trung bnh Dow Jones vܮt qua mc 7,000 im, ngay lc tr li phng vn, nh phn tch th trܩng u t Ralph Acampora a ra mt tin on khc cng thuc loi d dn: "Nhng g m ti ni vi mi ngܩi ngay ngy hm nay l ng ri b th trܩng u t ang pht trin, trng c v thnh cng" (what Im telling everybody today is dont get off the bandwagon) v "ch s trung bnh Dow Jones s t ljn mc 8,250 im vo cui nm nay, 1997" - The San Jose Mercury News, 2/14/97. Nhn nh chung ca nhiu ngܩi l tin on ca Ralph Acampora l qu lc quan (wildly optimistic).
Mt s kin khc cho rng th trܩng chng khon s tip tc gia tng NJu NJu vo thp nin ti. Trong mt cuc thm d kin ca t chc Lou Harris vo nm ri, c mi 6 trong s 7 nh u t mutual fund cho bit rng h hy vng gi c phiu s tip tc gia tng 14% mi nm trong 10 nm ti, nh mc gia tng trung bnh trong sut thp nin qua. Chnh nim tin vo s gia tng ch s Dow Jones nn nhiu nh u t mun b ngy cng nhiu tin u t vo th trܩng chng khon. ng ni chi ljn ngܩi u t, "ngay c chnh ph cng mun b tin vo th trܩng chng khon. Nhiu d n NJ ngh chnh ph u t qu an sinh x hi (social security funds) vo c phiu" (Even the government wants in, with proposals to invest Social Security funds in stocks) - The San Jose Mercury News, 2/14/97.
Kim ra tin v u t tin Nj gia tng s tin kim ܮc l iu quan tm ca nhiu ngܩi M v c ngܩi Vit ti Hoa K. Vic gia tng nhanh ca ch s trung bnh k ngh Dow Jones v tnh trng lc quan ca vic u t tin bc vo th trܩng chng khon kch thch nhiu ngܩi ngoi cuc (cha u t) nhy vo th trܩng v nm bc m h dnh dm ܮc trong nhiu nm vo th trܩng u t c phiu.
Tuy nhin, vic gia tng nhanh ch s trung bnh k ngh Dow Jones cng lm cho nhiu ngܩi bi quan hn.
KHUYNH HНNG BI QUAN
S gia tng ch s trung bnh Dow Jones l mt hin tܮng, th nhng gii thch v phn ng th no trܧc hin tܮng ny l mt vn NJ khc. Hin c kh nhiu cch gii thch khc nhau v t c nhng phn ng cng khc nhau. Bn cnh khuynh hܧng lc quan trn, cn c mt ci nhn khc, kh bi quan.
Nhiu ngܩi t ra kh bi quan trܧc s tng vt nhanh chng ca ch s trung bnh Dow Jones v h c nhng l do chnh ng Nj m bi quan.
L do bi quan th nht: Trong nm nm va qua, ch s trung bnh Dow Jones tng lin tip. y l mt hin tܮng kh him hoi. Trong sut lch s ca th trܩng chng khon, ch s Dow Jones ch c hai ln tng nh th m thi. Nhng ngay sau nhng hin tܮng tng lin tip nh th l mt s st gim ng ch : gim 17% vo nm 1929 v gim 4% vo nm 1990. T kinh nghim lch s ny, nhiu ngܩi quan ngi rng sau nm nm gia tng mt mc khng khip nh th va qua, liu ch s Dow Jones s ti lp li lch s v tr nn xung nhanh?
Chnh suy ngh ny lm cho nhiu ngܩi quan ngi v u t trong th trܩng chng khon hin nay hay trong thi gian ti.
C ngܩi cn vin dn nh lut Newton (gravity law hay l lut hp dn ca tri t) trong lnh vc ti chnh khi cho rng "mi vt bay ln khng th phi ri xung t" (what goes up must come down). V nh th, liu c nh lut Newton trong lnh vc u t trong th trܩng chng khon? Hy ch xem.
L do bi quan th hai: ng Alan Greenspan, B trܪng ngn kh Hoa K, gn y cho rng c phiu Hoa K ang b "overpriced" hoc "overvalued" v sau li ni ca ng, ch s Dow Jones ca th trܩng chng khon st xung. Cng trong ci nhn , James Grant -ch bt bn tin New York mang tn "Grants Interest Rate Observer"- ni rng cha bao gi th trܩng c phiu "ǡt " nh th. C hai cu ni ny c chung mt m ch rng gi c phiu trn th trܩng u t cao hn gi tr tht v rng s ljn mt lc no th trܩng c phiu s "ri xung" tr li gi tht ca n. Trong suy ngh , th trܩng c phiu ang ng trܧc ri ro st gi trong tng lai.
Cng vi l do th nht ni trn, l do bi quan th hai lm cho nhiu ngܩi thm rt r hn trong vic tung tin vo u t trong th trܩng c phiu.
L do bi quan th ba: Standard & Poors 500 Index l mt phng tin nhm o lܩng mt cch bao qut hn th trܩng chng khon ca Hoa K. Trong hai nm 1995 v 1996, ch s ny tng ln ljn 60%. Da vo lch s 39 nm ca Standard & Poors 500 Index th trong qu kh ch c mt ln vo nm 1975 v 1976, ch s ny tng 60% trong hai nm lin tip, v ngay nm sau ch s st xung 7%. Lch s c ti lp li khng? Ch s Standard & Poors 500 Index c theo quy lut Newton trong th trܩng ti chnh?
L do bi quan th t: Ngܩi ta hay lin tܪng vic tng gi c phiu ca th trܩng chng khon hin nay vi vic tng gi th trܩng nh t vo nhng nm 1980. Vo nhng nm , th h m ngܩi M gi l "baby boomers" ǰ x i mua nh v gi nh thi tng ln nhy vt (nhu cu ngn hn ny to cho nh t b overvalued hoc overpriced) v ch vi nm sau, gi nh t ri xung ljn mc 40% (phi chng l gi tht?) trong mt s vng. S iu chnh gi nh (price correction) ln y lm cho nhiu ngܩi pht ti v cng lm cho nhiu ngܩi mt ca mt cch th thm. Cng trong ci nhn ny m Kurt Brouwer -nh c vn u t ti San Francisco- ni: "iu tt p nht c th xy ra l mt s iu chnh gi th trܩng c phiu t 10 ljn 15%." Ci kh nht trong vic u t vo th trܩng chng khon l khi no th mua v khi no th bn c phiu. Quyt nh ny s lm cho chng ta giu hn hay b ngho nn, ph sn. Quy lut Nj mua v bn th c l ai cng bit c, th nhng "vo" v "ra" lc no khng phi l chuyn d dng g. Nhiu ngܩi quan nim rng nu a s ng o cc nh c vn u t cho bit rng y l thi im Nj bn c phiu no , th l lc m chng ta nn mua c phiu vo. iu ny chng khc no a s ngܩi Vit quyt nh i hc bc s hay nha s, th l lc mnh nn chn mt ngh khc vy. Tuy so snh ny c l khng chun my nhng chng ta c th hiu nh th ny: Nu chng ta bit mua vo lc c phiu ang th trܩng thp nht v bit bn ra lc th trܩng ang mc cao nht, th chng ta s li ln. Th nhng, lc no l lc gi thp nht v lc no l gi mc cao nht l mt n s khng d dng g bit ܮc. Nhiu ngܩi hay "n" rng mnh "vo" v "ra" th trܩng u t c phiu tht ng lc, nh bn c phiu ra vi gi cao nht v mua c phiu vo gi thp nht. Chuyn "vo" v "ra" ng lc khng h l chuyn d dng. V d nh thi im ny, chng ta nn vo hay nn ra? trn, nhiu ngܩi khuyn nn "vo", nhng cng c nhiu ngܩi khuyn "ra" v ngh rng th trܩng c phiu s xung gi, hay s t iu chnh gi khong 15%... u l mt quyt nh ng y?
NHNG TRN "NG T" TRONG QU KH V BI HC AN TON
Trong lc khng ai trong chng ta dm khng nh mt iu g, th nhiu ngܩi c khuynh hܧng tm kim mt gii php an ton hn. Nhng ngܩi bi quan th cho l tnh hnh u t lun lun lc quan nht trܧc khi sp ǰ (investment outlook always looks rosiest before the fall). Trong tnh hnh u t lc quan nht , khng ai ngh rng chuyn sp ǰ c th xy ra v ngܩi ta c cm gic an ton "sense of security" th th trܩng suy sp v khng hong (crash). Gio s kinh t Robert Shiller ca i hc Yale ni: "Ngܩi ta c cm gic tng t nh th vo nm 1929, trܧc khi th trܩng c phiu khng hong. Vo nm 1929, khng c du hiu nguy him trn chn tri."
Trong s quan ngi v th trܩng u t chng khon c th gp nguy him, nhiu ngܩi ǰ x vo th trܩng mutual fund, to ra ci gi l cn st mutual fund (mutual fund mania). Ngܩi ta bn c phiu ca mt vi cng ty m h mua, ly tin b vo mutual fund m ngܩi ta tin l an ton hn v cng mang li li nhun cao (high returns).
LUT CHI "HIGH RISK, HIGH RETURN"
Trong lnh vc ti chnh v u t, ngܩi ta hay thܩng nghe ni lut "high risk, high return" (ri ro cng nhiu th li tc cng cao). Cu ni ny cng khng l g i vi ngܩi Vit mnh bi ng b ta hay ni: "C gan lm giu" kia m. Gan cng to, th giu cng l (hay xui th "homeless" cng nhanh). Nu bn l ngܩi thch "high risk" th nhiu khi bn s kim ܮc "high return", bng khng, nu s th bn b tin vo nh bng vi li xut 1 hay 2%... cm ci.
Ty tnh kh ca bn, ty tnh ton ca bn, m bn s b ng tin vo u.
NG TIN HM NAY V NG TIN NGY MAI
Cch y gn mt thng lut s Nguyn Hu Lim -ch nhim tp ch TRIT v ti tham d cuc hp ca cc ch bt v ch nhim ngܩi M gc thiu s ti khch sn Radison, San Jose do San Francisco Foundation t chc. Trong cuc hp , mt ch nhim ca mt t bo thuc gc M Latinh cho bit rng ng ta nghe nhiu ngܩi Vit lm tin mt v giu tin trong nh.
Tnh v phng din ti chnh, nu chng ta gi tin trong nh, ng tin ca chng ta "nh dn", gim gi tr dn theo ngy thng v lm pht. V d, lm pht trung bnh l 3.7% mi nm, th s tin mnh gi trong nh (hay b trong checking account m khng c li) s b gim xung theo t l y v sau mt s nm no th tr nn v gi tr. Ngܩi ta hay dng quy lut 72 Nj tnh thi gian tng hay gim tin. Quy lut ny ܮc p dng c vo trong tnh ton gia tng dn s cng nh nhng lnh vc khc. V d, chng ta giu trong nh 100,000 M kim, v mc lm pht l 3.7%, th trong bao lu, 100,000 s hon ton mt gi tr? Ngܩi ta tnh nh sau: 72/3.7 = 19.5 nm. Nh vy, nu gi tin trong nh, nu mc lm pht l 3.7% mi nm th sau 19.5 nm, s tin 100,000 la ca chng ta s b mt gi tr hon ton. Nh vy, nu chng ta c 100 ngn tui 45 v chng ta giu s tin y trong nh Nj khi v hu (65tui) m tiu xi, th khi v hu, s tin y gn nh chng Nj lm iu g. Nu chng ta mun gi nguyn gi tr (hay nhiu hn) 100,000 la , chng ta phi u t s tin ny vi mc li (sau khi tr thu) phi l bng (hay nhiu hn) 3.7%. Mun vy, chng ta phi u t ng tin, nhng u t ng tin vo u, mun li nhiu hay li t, mun chc n hay chp nhn ri ro... l ty thuc ni bn.
ng b dy: C gan th lm giu. Hn ai ht, bn hy t hi mnh ci gan ca mnh bao ln. Bc s c gii cng khng bit ci "gan" ny ca bn ln ljn mc no u.
Nhiu ngܩi khuyn rng khi cn tr, chng ta c th chp nhn nhng u t "high risk" (ri ro nhiu) Nj hy vng s c li cao (high return), th nhng khi tui ln ri th nn chuyn u t v nhng chng trnh u t t ri ro hn, bi khng ai mun cnh:
"...Ngi bun m khc t ti,
Tin i, tin hi, my i lm g?"
xy ra trong tui gi ca mnh.