[ 618 ]
[ VIET Magazine ]

[ Advertisement ]
[ VPS Fonts ]
[ Links ]
[ About Us ]
[ Subscription ]
[ E-Mail ]
M�A NOBEL N�M 1997
NHNG �I�U L� TH� B�T NG�

NGUY�N CH�U
1. NH�N LI N�M QUA

N�m 1996, s�u gi�i Nobel �ܮc trao t�ng cho 13 ngܩi:
- Nobel H�a B�nh: hai ��c Gi�m M�c Carlos Filepe Ximenes Belo v� Jose Ramos, Horta v� c�c n� l�c Nj ch�m d�t nh�ng b�o h�nh c�a qu�n Ƕi Indonesia t�i ��ng Timor.
- Nobel V�n Ch��ng: Thi s� Wislawa Szymborska, ngܩi Ba Lan.
- Nobel Y H�c: hai nh� khoa h�c Peter C. Doherty v� Rolf M. Zinkernagel v� k�t qu� c�a kh�m ph� ra c�ch th�c m� h� th�ng mi�n nhi�m (immune system) x�c ��nh c�c t� b�o b� nhi�m virus.
- Nobel Kinh T�: Hai nh� kinh t� h�c William S. Vickrey v� James A. Mirrlees v� s� ��ng g�p v�o l� thuy�t c�c Ƕng l�c dܧi nh�ng th�ng tin kh�ng t��ng x�ng. - Nobel V�t L� H�c: ba �ng David M. Lee, Robert C. Richardson v� Douglas D. Osheroff do c�ng tr�nh nghi�n c�u v� kh�m ph� s� lܮng th�a d� trong ph�n t� HELIUM-3.
- Nobel H�a H�c: ba �ng Richard E. Smalley, Robert F. Curl Jr. v� Sir Harold W. Kroto v� kh�m ph� ra m�t lo�i ph�n t� Carbon m� trܧc ��y kh�ng t�m th�y. Tr�n ��y l� nh�ng gi�i Nobel c�a n�m 1996. Th� gi�i nh�n th�y r�t b�nh thܩng. Nh�ng Nobel n�m 1997 th� l�i c� nhi�u b�t ng� r�t l� th�.

2. M�A NOBEL 97

C�ng nh� thܩng l�, m�t gi�i Nobel H�a B�nh, m�t Nobel v�n ch��ng r�i y h�c, v�t l�, h�a h�c v� kinh t�. S� gi�i trao t�ng gi�ng nhau, nh�ng l� th� v� b�t ng� l� sau khi gi�i �ܮc c�ng b� l�i n�i l�n m�t s� tranh lu�n trong l�nh v�c y khoa.

�i�u l� th� v� b�t ng� nh�t l� gi�i Nobel H�a B�nh 1997. C�ng n�n nh�c l�i l� t� n�m 1901, m�i n�m c� quan Nobel Foundation NJu trao 4 gi�i Nobel g�m c�c l�nh v�c: V�t L� - H�a H�c - Sinh H�c ho�c Y H�c v� V�n Ch��ng. M�i ljn n�m 1969, m�i c� th�m gi�i Nobel v� kinh t� v� Nobel c� c�c n� l�c ki�n t�o h�a b�nh tr�n th� gi�i.

Gi�i Nobel h�a b�nh t� ng�y �ܮc l�p ra (1969) cho ljn n�m 1996 thܩng ch� trao t�ng cho c�c v� l�nh ��o qu�c gia, c�c nh� ngo�i giao, m�t s� nh� ch�nh tr�... �� c� nh�ng n� l�c nh�m ch�m d�t c�c cu�c kh�ng ho�ng ch�nh tr� ��m m�u t�i m�t s� n�i tr�n ��a c�u... Nh�ng n�m nay r�t b�t ng�, gi�i Nobel H�a B�nh 97 �ܮc trao cho m�t ngܩi ch�a c� t�n tu�i v� �t ai bi�t ljn k� c� s� ��ng nh�ng ��ng h��ng c�a c� � t�i n�ng tr�i Vermont xa x�i h�o l�nh.

Jody Williams �� �ܮc trao gi�i Nobel H�a B�nh h�m th� s�u 10-10-1997. C� Jody ch� l� m�t ngܩi b�nh thܩng, l�m nh�n vi�n �i�u h�p c�a t� ch�c International Campaign to Ban Landmines (ICBL) tr� s� ch�nh ǥt t�i M�. Jody �� d�n th�n v�o cu�c v�n Ƕng gi�i tr� b�i m�n ch�ng ngܩi (c� nh�n) trong nhi�u n�m. C�c b�i m�n ch�ng c� nh�n n�y �� g�y th��ng vong m�i n�m kho�ng 26,000 ngܩi. C�ng n��ng Diana �� h� tr� cho phong tr�o n�y m�t c�ch m�nh m�. N� l�c c�a Jody Williams v� t� ch�c qu�c t� c�a c� �� ��t �ܮc k�t qu� t�t: Trong th�ng ch�n v�a qua, t�i Oslo, th� �� Na Uy, c�c ph�i �o�n t� 89 qu�c gia �� ch�p thu�n th�a ܧc ǥt ra ngo�i v�ng ph�p lu�t s� s� d�ng c�c b�i m�n ch�ng c� nh�n, vi�c s�n xu�t c�ng nh� v�n chuy�n lo�i m�n n�y.

Th�a ܧc n�y c� tri�n v�ng �ܮc 100 qu�c gia k� k�t v�o th�ng 12/1997 n�y t�i Ottawa, Canada. Trong s� �� dܩng nh� s� kh�ng c� M� v� Trung Qu�c. Ri�ng Nga, �� tuy�n b� s� gia nh�p v�o v�i 89 qu�c gia �� k� v�o th�a ܧc c�m m�n. M� kh�ng tham d� v�o th�a hi�p n�y v� Hoa K� hi�n �ang s� d�ng m�t s� b�i m�n � ��i H�n m� theo Michael McCurry, gi�m ��c b�o ch� c�a t�a B�ch �c th� c�c b�i m�n n�y ch� nh�m b�o v� qu�n Ƕi M� ��ng t�i b�n ��o m� th�i. �i�u l� th� l� Phong tr�o ch�ng m�n c� nh�n ǥt tr� s� tr�n ��t Hoa K�. M�t ngܩi Hoa K� �ܮc trao gi�i Nobel cho c�ng cu�c v�n Ƕng ch�ng b�i m�n l�m ch�nh ph� M� � v�o th� k�t!

Gi�i Nobel Y H�c 97 trao cho nh� sinh v�t h�c ngܩi M� b�c s� Stanley B. Prusiner v� c�ng tr�nh nghi�n c�u Prion, nh�ng m�nh protein c� li�n quan ljn b�nh suy n�o b�. ��y l� m�t kh�m ph� r�t quan tr�ng v� n� s� cung c�p s� hi�u bi�t v� c� c�u sinh h�c c�n thi�t cho vi�c ph�t tri�n ph��ng ph�p tr� li�u c�c b�nh ho�i n�o nh� b�nh qu�n... Gi�i thܪng n�y �� ljn sau 25 n�m nghi�n c�u.

Gi�i thܪng �� g�y ra m�t s� tranh lu�n, v� m�t s� nh� khoa h�c kh�c c�n ho�i nghi v� t�c nh�n g�y b�nh ho�i n�o l�i l� m�t "protein" ch� kh�ng ph�i l� m�t lo�i vi khu�n.

Th�c m�c th� 2, l� t�i sao ch� t�ng gi�i cho m�t m�nh gi�o s� Stanley m� th�i trong khi t�i Th�y S� c�ng c� nh�ng nghi�n c�u t��ng t�. Ri�ng ��i v�i Prusiner th� �ng r�t vui m�ng v� th�nh qu� ��. �ng n�m nay 55 tu�i, nh�n �ܮc gi�i thܪng cao qu� c�a qu�c t� v� H�i ��ng ch�m gi�i �� ��nh gi� �ng "l� ngܩi ti�n phong trong vi�c kh�m ph� m�t c�ch to�n v�n m�t lo�i t�c nh�n g�y b�nh m�i."

Nobel V�n Ch�ong 97 �ܮc trao t�ng ljn m�t nh� vi�t k�ch ngܩi �. Nh� vi�t k�ch n�y chuy�n so�n c�c k�ch b�n c� n�i dung h�i hܧc, tr�o l�ng v� ch�m bi�m. �� l� k�ch t�c gia Dario Fo, n�m nay 71 tu�i, v�a vi�t k�ch v�a di�n k�ch, �� vi�t h�n 70 k�ch b�n. N�i ti�ng v�i k�ch b�n "Mistero Buffo (Ng�i Buffo), theo m�t b�n tin AP th� m�t k�ch b�n kh�c l� "Comic Mystery" (B� �n h�i hܧc) s�ng t�c n�m 1969 c�ng r�t n�i ti�ng, hai k�ch b�n kh�c n�a l� "Accidental Death of an Anarchist" v� We won�t pay, we won�t pay."

H�i hܧc tr�o l�ng c�a �ng Dario Fo nh�m v�o th�nh kinh v� c�c huy�n tho�i t�n gi�o. Theo c�ng b� c�a H�n L�m Vi�n Th�y �i�n th� �ng �� "v�i s� h�a h�p gi�a c�i cܩi v� s� nghi�m tr�ng c�a v�n NJ �� l�m cho ch�ng ta nh�n th�y nh�ng l�m d�ng v� b�t c�ng trong x� h�i, n� c�ng c� th� mang m�t nh�n quan l�ch s� r�ng r�i h�n."

Ch�nh Dario Fo c�ng l�y l�m ng�c nhi�n khi �ܮc ngܩi quen b�o tin l� �� �ܮc gi�i Nobel. V� ��y c�ng l� m�t b�t ng� l� th� ��i v�i gi�i v�n h�c ngh� thu�t. Fo l� m�t t�n tu�i c� t�m c� trong k�ch ngh�, v� �ng l� di�n vi�n France Rame, sau khi cܧi nhau (1954) �� th�nh l�p m�t �o�n k�ch v�o n�m 1959 v� �� t�ng l�u di�n t�i Hoa K� n�m 1984 v�i v�: "C�i ch�t b�t ng� c�a m�t ngܩi v� ch�nh ph�."

Gi�i Nobel Kinh T�, n�m nay d�nh cho m�t gi�o s� t�i ��i H�c Stanford � California: gi�o s� Myron Scholes. Gi�i thܪng mang t�n l� Nobel Memorial Prize in Economic Science v� c�ng tr�nh khai tri�n c�c ph��ng tr�nh to�n h�c c� kh� n�ng ��nh gi� nh�ng "stock options," m�t ki�u th�c �� d�n ��a c� s� ljn m�t th� trܩng t�n ti�n v�i tr� gi� h�ng t� t� M� kim trong kh� n�ng suy �o�n Nj ��u t�.

Gi�o s� Myron Scholes c�ng chia s� gi�i thܪng v�i gi�o s� Robert Merton t�i ��i h�c Harvard. C� hai �ng �� c�ng nhau s�ng t�o ra nh�ng l� thuy�t c� kh� n�ng t�o n�n nh�ng bi�n ǰi l�n trong th� gi�i ��ch th�c c�a ng�nh t�i ch�nh.

Gi�i Nobel v� kinh t� n�y c� t�m quan tr�ng ��i v�i n�n kinh t� t�i ch�nh tr�n to�n c�u v� gi� tr� c�a c�c "Stock options," c�c th� trܩng ch�ng kho�n hi�n nay �ang chi ph�i sinh m�nh c�a c�c qu�c gia n�m "ti�n t�i" c�a th� gi�i.

Nobel V�t L� 97 �ܮc trao cho t�p th� c�c nh� khoa h�c trong �� c� m�t ngܩi M� g�c � ch�u, gi�o s� Stephen Chu, t� UC Berkeley ra, m�t ngܩi M� l� William D. Phillips v� m�t ngܩi g�c Adgeria, Phi Ch�u.

Nobel H�a H�c 97 �ܮc trao cho t�p th� ba nh� khoa h�c �an M�ch, Hoa K� v� Anh.

Gi�o s� Jen C. Skou sinh n�m 1918 t�i �an M�ch, gi�o s� Paul D. Boyer, sinh t�i provo, Utah, Hoa K�, c�ng tu�i v�i gi�o s� Skou v� b�c s� John E. Walker sinh n�m 1941 t�i Anh.

T�ng k�t: gi�i Nobel n�m nay c� 7 ngܩi Hoa K� �ܮc trao t�ng trong s� 11 ngܩi tr�n th� gi�i


[Back to Top]