L Th Gi Ngܩi Bn Ti:
DN CH, CNG HA:
NN CHN AI Y?

Nguyn c Lm, 5-95.


LTS. ng Nguyn c Lm, cu Ging-vin Anh ng Y-hc, i-hc Y-khoa Si Gn, t-nn ti Hoa-k nm 1975, l mt khun mt quen thuc trong gii hot-Ƕng cng ng v chnh tr ti Hoa-k. ng nguyn l C vn ca Vn Phng c Trch Cc Chng-Trnh Di-dn v T-nn, Tiu bang California (State of California Refugee and Immigration Programs Bureau) v hin l Gim c Cng-ty thng mi WIN-VISIONS. ng sinh hot trong ng Dn Ch t nhiu nm qua v l mt trong s rt t ngܩi Vit-nam u tin ܮc b nhim vo Hi ng C Vn Quc Gia Khi -chu v Thi Bnh Dng (National Asian Pacific Islander Advisory Council, National Democratic Committee) ca ng Dn ch nm 1990. Nm 1991, ng ܮc b nhim vo y ban Son Tho Ngh Trnh Khi chu v Thi Bnh Dng (Asian Pacific Islander Platform Committee) ca ng ny v tr thnh y-vin ca y ban Quc Gia Trung ng ng Dn Ch (National Democratic Committee, DNC). Nm 1992 ng l Ch-tch y-ban Ngܩi Vit Ym Tr Clinton-Gore vng Bc Ca-li, vn Ƕng cho lin danh Clinton v Gore. ng ܮc gii thܪng v Lnh o Khi chu-TBD ca ng Dn ch (Northern California Asian Pacific Islander Leadership Award, DNC) cui nm 1992. Nm 1994, ng ܮc gii thܪng "Spirit of Democracy" (Tinh Thn Dn Ch) ca Tiu bang California. Thng 4-1995 mi y, Tng thng Clinton gi th chnh thc mi ng vo y Ban Ch o Quc Gia (National Steering Committee of Re-election Campaign) ca chin dch vn Ƕng ti tranh c ca Clinton-Gore nhim k 1996-2000. ng thܩng thuyt trnh, tranh lun v vit v cc NJ ti chnh tr, x hi, kinh t v ng thi l ngܩi cng tc thܩng xuyn ca tp ch Th Trܩng T Do v Vit Magazine. Xin mi bn džc theo di bi vit sau y ca ng.
Bn thn,

lu lm ri ti khng c dp vit th thm bn. Mt phn v phi lo vun bi cho cng-ty WIN-VISIONS cn trong vng pht trin. Mt phn v ti ngh rng sau nhng ln chuyn tr qua in thoi, chng ta cng trao ǰi ܮc i cht tm tnh v bn bc qua loa dm ba vn NJ thi s y. Hm nay th ti thy cn phi vit l th ny, trܧc tin l gi ljn bn, sau na l gi ljn cc thn hu v cc ng hng ca chng ta ti cc vng khc trn t M, v chuyn mi xy ra vi ti qu tht l iu tht ng suy ngh, v li l mt vn NJ nhiu ngܩi khc c th , hoc ang gp phi ch chng ring g c nhn ti. l vn NJ chn la mt ng phi chnh tr thch hp cho c nhn mnh v p ng ܮc nhu cu ca cng ng chng ta trong thi gian ti y, ǥc bit l trong k bu c Tng thng M nhim k 1996-2000 sp ti.

L TH BT NG

Bn , ti mun k cho bn nghe l thng trܧc ti mi nhn ܮc th ca Thܮng-ngh-s Bob Dole mi ti tham gia vo ng Cng-ha cp trung-ng. TNS Dole l ng kim Th lnh khi a s Thܮng Vin Quc Hi Hoa-k v cng l ng c vin Tng-thng hng u ca ng Cng-ho hin nay. Mi u ti hi ngc nhin v ti vn l ngܩi hot Ƕng trong ng Dn ch t nhiu nm qua v thnh thong vn ln ting by t s bt ng -kin v mt s ܩng li v chnh sch ca ng Cng ha, nht l i vi nhng chnh sch v an-sinh x-hi, di-dn t-nn, v chnh sch ngoi giao i vi Trung-cng v Vit-nam. Nhng sau ti hiu ti sao v ti li thy hay hay nn ti a bc th cho mt s thn hu xem v nhn c hi cng h tho lun v vn NJ chn ng Nj tm hiu phn ng ca h ra sao.

CON ОNG CNG HA HAY CON ОNG DN CH?

a s cc thn hu ti c dp tip xc v tho-lun v vn NJ chn ng l nhng ngܩi ng h ng Cng-ha hoc sinh hot lu nm vi ng ny. H hng say thuyt phc ti rng y l mt c hi tt cho tng lai chnh tr ca ti sau ny. H thay phin nhau a ra tht nhiu l do ti sao ti nn chn "con ܩng Cng-ha", hu ht l nhng l do quen thuc m ti nghe i nghe li nhiu ln:

Th nht, h ni rng ng Cng-ho l ng gn gi vi cng ng chng ta nht v ng ny cng chng cng mnh m nh hu ht nhng ngܩi Vit t-nn cng sn chng ta. Trong khi ng Dn ch khng chng cng v c lp trܩng phn chin, khuynh t v l th phm trong vic lm mt min Nam Vit-nam vo tay Vit-cng 20 nm trܧc y. "T , ta c th suy ra l ng Cng-ha s gip ta ly li Vit-nam v em li T-do, Dn ch thc s cho hn 70 triu ng bo cn ang b km kp trong ch Ƕ Cng-sn h khc!". Mt trong nhng thn hu k trn pht biu tht hng hn nh vy.

V im ny, ti thy c nhiu ng nhn, nn thng thn trnh by vi h nh sau:

- C cm tnh v ng h bt c ng no l ty s thch mi c nhn. Tuy nhin, bo rng ng Cng-ha chng cng v ng Dn-ch khng chng cng th qu l mt lp lun c phn thiu st v mt nhn nh thin lch v v tnh hoc c b qua nhng d kin lch s r rt. Hn chng ta cha qun l chnh Tng thng John F. Kennedy, mt v Tng thng thuc ng Dn ch trong gia thp nin 1960 gi qun sang tham chin ti Vit-nam v lp trܩng chng cng ca ng. Ri ngܩi k v T.T Kenndy l T.T Lyndon Johnson cng vn cng quyt tip tc chnh sch ca v tin nhim trong quyt tm chng cng ti cng. Hn na, chng ta cng ng qun rng chnh Tng thng Ford ra lnh trit thoi qun Ƕi Hoa-k ra khi Vit-nam vo nm 1975 sau khi ng ln k v T.T Richard Nixon ngܩi buc phi thoi v v v Watergate! C phi c T.T Nixon ln Ford NJu thuc ng Cng-ha hay khng?

V im ny, mt bn khc ni rng Tng thng Nixon v Ford phi quyt nh rt qun khi Vit-nam v b p lc nng n ca Quc hi Hoa-k do ng Dn ch nm gi trong khi ng Dn ch b nh hܪng mnh m ca phe phn chin v cp tin ti Hoa-k. Cng bng m ni th lp lun va nu ra cng ng phn no. Qu tht Quc hi Hoa-k thi c b nh hܪng nh vy tht. Nhng c mt cu hi t thy ai nu ra l "yu t no nh hܪng ljn d lun qun chng M v phe phn chin gh gm ljn th ?". C phi l do hot Ƕng ngoi vn v chin dch tuyn truyn ca "phe bn kia" hay khng ? C phi mt phn tht bi ca chng ta trong vic vn Ƕng d lun qun chng M l do cc hot Ƕng thng tin quc ngoi ca chnh ph ta thi qu yu t v v hiu hay khng ? Nh vy th li ti ai ? "Tin trch k, hu trch nhn", c phi khng?

Tip theo, c mt bn a ra kin rng c mi ln ng Dn ch ln cm quyn l li gia tng thu kha, in hnh l T.T Jimmy Carter trong nhim k 1976-1980 v T.T Bill Clinton mi y. Thnh ra ngܩi Vit chng ta, vn a s l thnh phn i lm chuyn nghip v gii tiu thng, s b nh hܪng khng tt. Trong khi th ng Cng-ha ch trng gim thu v nng ǫ gii thng mi, thnh ra nhiu ngܩi Vit chn ng Cng-ha l hp l.

Nghe ni ti y th ti nh phi xin php ngt li anh bn ny vy. Ti hi "C ai cn nh v Tng thng no hay b ch riu v trong khi tranh c th nht mc ha vi c tri s khng tng thu, nhng sau khi ǡc c ri th thu m c tng v v khng? Ai l ngܩi ni ting vi cu tr li l "Read my lips !" khi b vn hi ti sao khng gi li ha gim thu?" C phi l Tng thng George Bush thuc ng Cng ha hay khng? Chng ta c bao gi Nj l mi khi c mt v Tng thng hay dn c thuc ng Cng-ha NJ ngh tng thu th ai l ngܩi li nht khng? Chc chn khng phi l nhng ngܩi lm lng "ba cc ba ng" nh phn ng ngܩi Vit chng ta ri ! Nhm ngܩi li nht l nhng i cng-ty bc triu v bc t c lut s c vn v c trm phng ngn k Nj trnh thu (tax shelter) v trn thu (tax dodging). Th hi c bao nhiu ngܩi Vit chng ta nm trong nhm ?

Ngoi ra, v vn l nhng ngܩi mi nh c ti Hoa-k v thuc thnh phn thiu s, chng ta nm trong nhm b k th bi ngܩi da trng. Nh bit bao n lc tranh u ca nhiu sc dn hp li, nn k th mi gim bt v s cng bnh ti thiu trong cng n vic lm, gio dc v thng mi mi ܮc lut php bo v qua cc chng trnh Affirmative Action. Vy m mi y, Thng c Pete Wilson v nhng ngܩi thuc ng Cng-ha li tch cc vn Ƕng hy b cc chng trnh ny qua Sng kin Dn Quyn California (California Civil Rights Initiative), khng ngoi mc ch lm vui lng nhng "nam c tri da trng bt mn" (angry white male voters) v phong tro i phc hi s ti thܮng ca ngܩi da trng (White Supremacy). Hnh Ƕng nh vy c th ܮc coi l nng ǫ ngܩi thiu s nh chng ta ? Chng ta c ng m khng, hay l chng ta khng can m nhn vo s tht?

Cn iu ny na, cc dn biu, ngh s thuc ng Cng-ha qua "Bn Hp ng Vi Nܧc M" (Contract With America) tuyn b s cn bng ngn sch (Budget balance) vo nm 2000 trong khi NJ ngh gim thu cho gii trung lu (middle class) v khng ct gim tin li tc an-ninh x hi (Social Security Benefits). Theo kt qu nghin cu mi nht v vn NJ hao ht ngn sch (budget deficit), th Hoa-k s tip tc hao ht bc t chng no m chnh ph v Quc hi Hoa-k ch ct gim cc tr cp an-sinh x hi (social welfare assistance) m cha dm ct gim cc li tc an-ninh-x hi. Nh vy th ly tin u ra Nj lp vo nhng thiu ht (deficits) m i cn bng ngn sch vo nm 2000, nu khng phi ch nhm a ra mt chnh sch m dn (demagogic policy) v mt li tuyn b thiu trch nhim! Cng lm th li "Read my lips" phi khng?

Bn thn, bui tham kho -kin ca ti ljn giai on ny tr thnh mt cuc tranh lun si ni ri. Nhng d kin ti a ra, tuy "trung ngn" nhng "nghch nh", thnh ra cc thn hu ca ti hi khng li. Tuy nhin, dܩng nh nhng iu ti trnh by khin h phi suy ngh. Ti thong thy dng v ng ngng trn khun mt cc thn hu ca ti. Ti nh ngng ni, nhng lng tm ti khng cho php. C mt ting vng t xa thc y ti phi tip tc by t cho r ngn ngnh. V ti tip tc..

Ti ni thm, "Cn vn NJ ny na, ti mun hi cc bn. l vn NJ di dn v t-nn. Xin cc bn ni cho ti bit l chnh sch hin ti ca ng Cng-ha c li hay c hi cho cng ng ngܩi Vit ?" S d ti hi th l v u nm 1994, khi tranh lun vi mt thn hu Cng-ha khc v d lut 187, ti c c nghe v ny lp lun rng Thng c Pete Wilson v ng Cng-ha ch chng di-dn bt hp php thi v ch c ngܩi M l b nh hܪng nng n nht ch u c nhm vo ngܩi Vit mnh. Hn na chng ta ton l di dn v t-nn hp php th u c b nh hܪng g ! Chnh th nn chng ta chng nhng khng nn chng m cn nn ng h D lut 187 na. Khi ti c tr li l phong tro bi tr di dn cng ngy cng lan rng v ܮc ng cng ha ng h mnh m. Sau khi tn cng nhng ngܩi di dn bt hp php th no h cng s "chiu c" ljn nhng ngܩi di dn hp php. Qu nhin vi thng sau , cc dn biu H-vin Cng-ha nj trnh v thng qua d lut HR.1214, cn gi l d lut Personal Responsibility Act (PRA) nhm ct b hu nh ton b cc quyn li v an-sinh x hi dnh cho ngܩi di dn hp php, trong c rt nhiu ngܩi Vit, ǥc bit l thnh phn cu t chnh tr "H.O". Nh vy, d cho khng ch thc nhm vo ngܩi Vit, nhng hnh Ƕng v chnh sch ca ng Cng-ha r rng lm hi ljn quyn li ca cng ng Vit.

THC T PH PHNG

Bn thn, cu chuyn gia ti v cc thn hu thuc ng Cng-ha ti l chm dt. Bn chc on ܮc ti quyt nh chn con ܩng no ri phi khng? Th thc vi bn, quyt nh la chn theo mt ng no l mt quyt nh khng gin d v d dng nh nhiu ngܩi tܪng nu chng ta tht s cn nhc k cng iu hn l thit. Bo co ca Vn phng Ghi danh c tri (Registrar of Voters) cho thy trong s 18, 619 ngܩi Vit ti Ht Santa Clara ghi danh bu c th c ti trn 45% gia nhp ng Cng-ha v 22% theo ng Dn-ch. T s hn gp i. i a s nhng ngܩi theo ng Cng-ha ti c dp tip xc NJu cho bit l do chnh khin h chn ng Cng-ha l v ng ny chng cng v c th gip h thc hin gic m phc quc. Ngoi ra cng c nhng l do khc nh ng Cng-ha khng tng thu, nng ǫ gii tiu thng v bnh vc ngܩi t-nn v di dn hp php. Thc t cho thy l nhng iu ng nhn hon ton. Thc t cn ph phng hn na khi chng ta phi n nhn nhng nht dao ch mng lin tip m vo lng chng ta nh o lut HR.1214, Sng-kin Dn quyn California, li tuyn b ca cu B trܪng Quc phng Robert McNamara v chin tranh Vit-nam, v chuyn ving thm Vit-nam vo thng 9-95 sp ti y ca cu Tng thng George Bush.

Cui cng, trong khi ng Dn ch tranh u cho quyn ghi danh u phiu rng ri ca mi ngܩi dn, nht l ngܩi di dn mi nhp tch Hoa-k qua o lut Motor Voters th ngay ti tiu-bang California, chnh Thng c Pete Wilson, ngܩi ang chun b tranh c Tng thng Hoa-k tm cch Nj chng i v tr hon vic thi hnh o lut .

ON KT

Bn thn, khi chn la mt thi Ƕ chnh tr thch hp cho cng ng Vit trong nhng nm ti, chng ta cn xc-nh li mt ln na mnh l ai, thuc thnh phn no, nguyn vng ca mnh l g, v quyn li ca mnh u. Cu tr li tht r rng. Phn ng chng ta l ngܩi Vit t-nn cng sn, khao kht t do dn ch. Chng ta thuc thnh phn di dn hp php ti Hoa-k v cng thuc thnh phn thiu s. Nguyn vng ca chng ta l mong c ngy mang li t do v dn ch thc s cho qu-hng chng ta. Nguyn vng chng ta cng l to dng mt cng ng thnh vܮng v c thc lc ti Hoa-k. Quyn li ca chng ta l quyn li ca nhng ngܩi c dn hp php. Chng ta c bn phn phi ng thu th chng ta cng c quyn ܮc hܪng nhng phc li do tin thu chng ta ng gp. Tht l bt cng khi nhng ngܩi di dn hp php nh chng ta vn phi tip tc ng thu m khng ܮc tip tc hܪng nhng quyn li an-sinh x hi vn ܮc dnh cho h t lu. D mun d khng, chng ta cng kh m chi b ܮc s tht l ܩng li v chnh sch ca ng Cng-ha ang i ngܮc li vi quyn li v nguyn vng ca cng ng chng ta. Do con ܩng Cng ha s khng phi l con ܩng thch hp cho chng ta trong tng lai. Con ܩng trܧc mt phi l con ܩng Dn-ch...


VIET Magazine 408 Home Page